Blockchain Amazon ve Facebook’u Nasıl Etkileyecek?

Blockchain uygulamaları Google, Apple, Amazon ve Facebook’a rakip oluyor; çünkü bu saydıklarımız merkezi sistemler. Oysa blockchain hizmetleri dağıtık mobil uygulamalarla sunulacak. Üstelik yakın gelecekte kriptopara destekli merkezsiz internet, telekom şirketlerinin kontrolünde olan merkezi internetin yerini alacak. Peki Google, Apple, Amazon ve Facebook bundan nasıl etkilenecek?

Online reklamlara gerek kalmayacak

Öncelikle size MaidSafe tarafından geliştirilmekte olan merkezsiz kriptopara internetini, yani SafeNetwork’ü anlatayım. Blockchain destekli SafeNetwork’ü dört yıl önce yazmıştım, ama artık blokchain halka indiğine göre kriptopara destekli merkezsiz interneti hatırlamakta fayda var. Ne de olsa Google, Apple, Amazon ve Facebook sunucu tabanlı merkezi internet kullanıyor.

Elimizdeki internet altyapısı, şirketlerin kullanıcılara alakalı online reklamlar göstererek para kazanması ve hükümetlerin de muhalif yurttaşları gözetleyerek mevcut dünya düzenini koruması için tasarlandı. IP adresleri sayesinde son derece kolay gözetlenen ve sansürlenen bu internete splinternet diyoruz. Artık ülkeler dışarıya kısmen kapalı olan kendi ulusal internetini geliştiriyor.

Devletler bunun için telekom şirketleriyle konuşuyorlar. Onları VPN uygulamaları ve TOR Browser gibi internete sansürsüz erişmeyi sağlayacak hizmetleri engelleyecek olan yeni filtreler kurmaya zorluyorlar.

Amerika’dan İngiltere’ye kadar birçok ülke, Çin’in Büyük Güvenlik Duvarı’na özenmeye başladı. Ancak, bugün Alfa 2 seviyesinde olan MaidSafe yapımı Safe Network ulusal interneti delecek ve NSA tarafından hiçbir şekilde gözetlenemeyecek.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Dünyanın ilk özerk veri ağı

Safe Network yeni web sitesinde bu şekilde tanımlanıyor ve aslında kulaktan kulağa internet dediğimiz meshnet teknolojisini kullanıyor (Özgür internet meshnet yazımda anlattığım gibi, meshnet ile internet çok ucuz olacak. Pegasus’tan 6 ay önce uçak bileti almış gibi düşük ücret ödeyeceksiniz).

Nasıl çalışıyor?

Safe Network’e üye olduğunuz akıllı telefonunuzdaki dosyaları, o dosyaları oluşturan veri setiyle şifreleyecekler. Şifreleme için de PGP çift kör yöntemine dayanan blockchain teknolojisini kullanacaklar (konuyu dağıtmamak için detaylara girmiyorum. Lütfen ilgili köprülere tıklayın).

Kısacası Safe Network sadece mobil cihazınızı blockchain ile şifrelemeyecek. Aynı zamanda dosyalarınızı gönderdiğiniz, yüklediğiniz, indirdiğiniz ve paylaştığınız bütün cihazları da şifreleyecek. Üstelik dosyalarınızı milyon parçaya bölecekler (torrent sitelerinden korsan kopya film indirir gibi).

Ardından bu dosyaları meshnet destekli milyonlarca mobil cihaza rastgele dağıtacaklar; yani Kenya’daki arkadaşınıza bağlanmak için önce yandaki masada duran telefona bağlanacaksanız, o da kendi yanındaki cihaza bağlanacak. Böylece kulaktan kulağa internet sistemi ile telekom şirketlerinin internet şebekesini hiç kullanmadan Kenya’daki telefona dosya göndereceksiniz (meshnet).

İlgili yazı: Renk Körlüğünü Düzelten Gözlük EnChroma

 

Blockchain internet

Tamam, blockchain ile meshnet altyapısını birleştirirsek blockchain destekli bir merkezsiz internet kuracağımızı anladık. Blockchain kullandığımız için bu internete gerçek kullanıcı bilgilerimizi ve kişisel verilerimizi girmeden bağlanacağımızı da anladık; yani Safe Network’te parola ve kullanıcı adı yok. Bu sebeple kimse şifremizi çalamaz ve NSA bile bu tür bir interneti gözetleyemez.

Gözetleyemez; çünkü dosyalarımızı sadece kendi telefonumuzdaki verilerle şifreliyor ve 4 kopya halinde Dünya’daki diğer mobil cihazlara rastgele dağıtıyorlar.

IP adresi de kullanmadıkları için NSA’in bugün dijital pazarlamada kullanılan davranış modelleme yazılımları ile Safe Network’teki anonim kullanıcıları deşifre etmesi imkansız. İnterneti gözetleyebilecek; ama gördüğü verilerin kime ait olduğunu asla bilemeyecekler.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

Peki ya kullanıcı?

Öyleyse Safe Network hangi dosyanın bize ait olduğunu nasıl bilecek? Bunun için geçen Salı İstanbul’da düzenlenen IoT Eurasia (Nesnelerin İnterneti Avrasya) ve Perşembe günü düzenlenen Kaspersky blockchain etkinliğinde söylediğim çözümü kullanacaklar:

1) Dosyalarınızı P2P torrent siteleri gibi milyon parçaya bölecekler. 2) PGP çift kör destekli blockchain ile şifreleyecekler (kendi özel ve genel anahtarınızı olacak –hash–). 3) Dosya parçacıklarını meshnet’le internete giren mobil cihazlara ve gelecekte de nesnelerin interneti (IoT) cihazlarına rastgele dağıtacaklar. 4) Davranış modelleme, biyometrik kimlik doğrulama ve blockchain şifrelemeyi birlikte kullanarak adınızı veya kimliğinizi bilmeden sizin siz olduğunuzu anlayacaklar.

Böylece kimliğinizi açık etmeden Safe Network adlı kriptopara destekli merkezsiz internete gireceksiniz. Ne telekom şirketlerine telefon–internet parası vereceksiniz, ne size reklam gösterebilecekler ne de devletlerle şirketler sizi gözetleyebilecekler. Safe Network buna söz veriyor. Tabii devletler bu tür merkezsiz bir internet kurulmasına izin verir mi (çıkarlarına aykırı) o ayrı soru.

İlgili yazı: Gerçek Adem: İlk insan ne zaman yaşadı?

 

Panama belgeleri

2016’da yayınlanan Panama belgeleri ve 50 Milyon Türk Yurttaşının Kimlik Bilgileri Neden Çalındı yazılarımda; çalınsa bile başkası tarafından kullanılamayan dijital biyometrik kimlik nasıl üretilir ve Türkiye’de nasıl kullanılır konusunu anlatmıştım.

Bunun için de nesnelerin interneti cihazlarından biri olan ve yara bandı boyunda üretilerek Wi-Fi ile internete giren akıllı etiketleri kullanabileceğimizi söylemiştim. Detaylar o yazıda; ancak tekrarlamakta fayda var:

1) Bugün bazı bankalarda kullanılan parmak damar izi tarayıcılarını küçültüp akıllı etiketlere takarsak, 2) Yapay zeka destekli davranış modelleme yazılımları ile, anonim Safe Network kullanıcılarının internet davranışlarını tekilleştirilemeyen metadata ile izlersek ve 3) Bunun için de PGP blockchain şifreleme kullanırsak; 4) Safe Network’ün kişiyi adını bilmeden tanıyacağı, ama NSA’in asla gözetleyerek ifşa edemeyeceği güvenli bir kriptopara destekli merkezsiz internet (meshnet) kurarız.

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Hani Google?

Yazımızın başlığı “Blockchain Google, Apple, Facebook ve Amazon’u; yani dünyanın en büyük 4 teknoloji şirketini nasıl distrupt edecek” sorusuydu değil mi? (Facebook, Cambridge Analytica skandalı ile Trump ve Brexit seçim sonuçlarını da etkiledi biliyorsunuz, Mark Zuckerberg bunun için Senato’ya ifade verdi).

Şimdi düşünün: Bu şirketler nasıl para kazanıyor? Kullanıcıya alakalı online reklamlar göstererek ve Apple ile Amazon’un durumunda da kullanıcıya internetten ürün satarak. Hatta Bahçeşehir Üniversitesi’ndeki e-ticaret ve e-business and internet marketing yüksek lisans derslerimle Bilgi Üniversitesi’ndeki From Invention to Innovation lisans dersimde öğrencilerime bunları öğretiyorum.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

 

Nasıl reklam gösteriyorlar?

IP adresiniz üzerinden sizi gözetleyerek ve tarayıcınıza çerez yerleştirerek (API’lar ile e-ticaret şirketlerinden metadata çekip bu verileri tekilleştirerek ve böylece kimin kim olduğunu anlayarak).

Peki bunu nasıl yapacaklar? İnterneti gözetleyerek. Bu durumda Safe Network kurulursa bu şirketler nasıl etkilenecekler derseniz fena etkilenecekler ve önlem almazlarsa; yani kendileri de blockchain’e geçmezlerse para kaybedecekler diyebilirim.

İlgili yazı: Akkuyu Santrali Temiz Söylemini Çürüten 15 Kanıt

 

Bakın nasıl?

Diyelim ki Safe Network kuruldu, ben de blogumu Safe Network’e açtım. Peki artık AdSense ile Adwords reklamları göstermeyeceğime göre nasıl para kazanacağım? 1) Akıllı telefonumu Safe Network meshnet sistemine sunduğum için (yani Cafe Nero’da otururken arkadaşlarımın internete benim telefonumla girmesine izin verdiğim için) Safe Coin kriptopara kazanacağım.

2) Siz benim telefonumla internete girdiğiniz için Safe Coin kazanacaksınız. 3) Siz blogumu okuduğunuz için Safe Coin kazanırken, ben de sayenizde Safe Coin kazanacağım. 4) Bu sistemde online reklam olmayacak. Sadece orijinal ve kaliteli içerik üreten web siteleri okunacak. Bunlar web of trust (güven ağı) yöntemini kullanan kulaktan kulağa pazarlama ile popüler olacaklar.

Bu gelir modelinde kötü içeriği (örneğin Disney’in yeni Star Wars filmlerini) bol reklamla gözümüze sokmaları imkansız olacak. Bu da Google, Apple, Facebook ve Amazon’un para kazandığı internetin gereksiz olmasını sağlayacak. Peki bu şirketler blockchain teknolojisine nasıl cevap verecekler?

İlgili yazı: 5 Soruda Paralel Evrenler

 

Blockchain iş modelleriyle görelim

Önce birkaç hızlı not: Deneysel blockchain internet ağına ek olarak normal internet üzerinden işleyen blockchain mobil uygulamaları ve hizmetleri de var.

Bunlar dağıtık dijital hesap defterleri kullandıkları için yapay kıtlık yaratmaya; yani subaşını tutup millette ortalama kalitede hizmet sunmak için çok para almaya dayalı olan bütün iş modellerini tehdit ediyor.

Örneğin, Kaspersky panelinde tanıştığım bir blockchain girişimcisi, Hindistan’dan iki halı aldığını ve bunu da Hcash ile yaptığını söyledi (İnsanlar kriptopara ile halı alıyor. Peki Sultanahmet’e gelir mi?).

İkincisi blockchain kriptoparaların sahibi devlet, merkez bankası ve şirketler değil. Paranın sahibi halk. Bu bağlamda petrol tükendiği için ve Doğu Akdeniz’deki petrol kaynakları asla Suriye doğal gazı kadar ucuz olmayacağı için petrodolara dayalı türev araçları ekonomisinin de artık tükendiğine dikkat edelim.

İlgili yazı: Kontrollü Güç >> Telefon pil ömrünü uzatmak için en iyi 5 yöntem

 

Petrodoların sonu mu?

Olabilir, gidişat onu gösteriyor: Dünyanın en iyi iflas eden adamı olan Trump (internetten iflas sayısına bakın) dolardan çıkıp milli Amerikan kriptoparasına geçerse hiç şaşırmayacağım (en kötü ihtimalle bunu görev süresi dolunca yapar ve Soros gibi kriptopara işine girer). Sahi; Trump gitsin diyen derin devletin (Pentagon vb.) bunu söylemesinin bir sebebi de petrodolara tutunmak olabilir mi?

Yoksa Amerika’daki yeni dijital iç savaş; bir yandan Facebook ile seçim sonuçlarını etkilerken, diğer yandan dijital Facebook ile analog petrol şirketleri arasında gerçekleşen bir çatışma olabilir mi? Acaba Mark Zuckerberg, pek yakında Facebook artık blockchain ile çalışacak der mi? Derse Amerika’nın yeni genç başkanı olur mu (Justin Trudeau Kanada’da yakışıklı genç başkan modası başlattı biliyorsunuz).

İlgili yazı: VPN Engellemeyi Aşmanın En kolay 5 Yolu

 

Görüyorsunuz, blockchain kaçınılmaz

Şimdi Google üzerindeki baskıyı görebiliyor muyuz? Devletler fiat para ve dolar ekonomisinden çıkıp milli kriptoparaya geçmeye hazırlanıyor (örneğin Hindistan). Dubai’de devlet dairelerindeki hemen tüm hizmetler e-devlet üzerinden sunuluyor ve Dubai’de e-devlet kapısının yüzde 50’si blockchain’e geçti!

Tabii ki milli kriptopara için splinternet, yani milli internet gerekiyor; çünkü devlet olarak hem parayı hem de ticari-finansal işlemleri internetten kontrol etmek istersiniz. Ancak, Safe Network de milli interneti yok edecek bir merkezsiz kripto-internet altyapısı getiriyor.

İşte Google, Amazon, Apple ve Facebook şirketleri kendi varlıklarını tehdit eden bu ekonomik baskı altında çalışıyor. Öyleyse bu 4 şirketin iş modellerini inceleyelim ve blockchain teknolojisinin onları nasıl etkileyebileceğini görelim.

İlgili yazı: Laboratuarda İnsan Beyni Büyüttüler

 

1. Google

Google’ın ana geliri online reklamlardan geliyor ve işe bundan başlayalım:

Google Arama

Google Çin hariç, global arama motoru pazarının yüzde 77’sini kontrol ediyor. Ancak, Batı-Atlantik ittifakının pek iyi bildiği gibi, Çin büyük güvenlik duvarının ardında (dünyanın ilk milli interneti) 1,3 milyar insan yaşıyor. Onlar da Çin Google’ı olan Baidu’yu kullanıyor ve Baidu, Amerika’nın işe alınacak personeli engelleme / caydırma çabalarına karşın yapay zekada Google’ı geçti.

Google’ın ana şirketi Alphabet’in gelirlerinin yüzde 86’sı reklamdan geliyor (dijital şirketler ile petrol şirketleri arasındaki savaşı 50 resimde internet özel hayatı nasıl yok etti yazımda okuyabilirsiniz).

Youtube

Bu da dünyanın ikinci büyük arama motoru ve tümüyle video arama yapıyor. Zaten internette en çok video izleniyor. Youtube’a dakikada 100 saatlik video yükleniyor. Credit Suisse verilerine göre, Youtube ve Google Play şu anda Google gelirinin yüzde 15’ini oluşturuyor. 2020’de ise video reklam ve mobil uygulama satışları gelirinin yüzde 24’ünü sağlayacak.

İlgili yazı: IOTA: Kriptopara Nesnelerin İnternetiyle Birleşiyor

 

Adsense

Buna kısaca display reklamlar diyelim. Şirketiniz Adwords ile reklam veriyor, o reklamlar benim sitemde Adsense ile yayınlanıyor (Eticaretmag.com sitesi yayın yönetmeniyken bu konuyla ilgili birçok yazı yazdık ve yayınladık, site hâlâ açıksa bakabilirsiniz).

Şimdi, Google bu kanalın sağladığı gelirin yüzde 32-49’unu kendine alıyor. Gerisi reklamverenlere gidiyor. Investopedia’ya göre, Adsense gelirleri 2016’da Google’ın toplam gelirinin yüzde 23’ünü oluşturdu (15,5 milyar dolar!).

İlgili yazı: Nesnelerin İnterneti İçin Donanım Yaması Gerek

 

Blockchain ve Google

Arama motoru: Safe Network geçenlerde Safe Browser’ı çıkardı. Blockchain destekli bu browser Duckduckgo (DDG) gibi kendi alternatif arama motorunu kullanıyor. Biliyorsunuz kimse Google aramayı kullanmazsa Google ne reklam gösterebilir ne de interneti bu kadar iyi gözetleyebilir.

Ancak, DDG’nin arama pazarında payı sadece yüzde 0,20. Ayrıca Amerikan yasalarını devlet değil, şirketler yaptığı için Amerika’nın tekelciliği önleme yasaları Google, Amazon, Apple ve Facebook’u önlemiyor. Tersine bunların tekellerini koruyor. Zira zeki şirketler tekelciliğin tanımını şöyle belirlediler: Şirketler arası fiyat sabitleme ve kötü kullanıcı deneyimi.

Şimdi Safe Browser gibi bir blockchain arama motoru geliştirilirse ve başka bir yazıda anlatacağım blockchain menkul kıymetler ve ticaret platformlarında olduğu gibi, Safe Network kullanıcıları, internetten reklamsız yöntemlerle kriptopara kazanırsa Google zorda kalabilir.

Ancak, bunun için Google’dan 5-10 kat daha hızlı çalışan ve daha alakalı arama sonuçları sağlayan bir blockchain arama motoru lazım. Bu çözümün de Google’ın yüzde 80’lik arama pazarını ele geçirmesi zaman alacak. Bu arada, Google kendi blockchain destekli online reklam sistemine geçerek ortalama içeriği reklamla parlatma yöntemini kullanmaya devam edebilir.

İlgili yazı: Nesnelerin İnterneti Arama Motoru MAANA 40 Milyon$ Yatırım Aldı

 

Video arama

Youtube’un reklam gösterim sisteminin verimsiz olduğunu ve Youtube yayıncılarını pek memnun etmediğini biliyoruz. Özellikle de reklamların terörist propagandası yerine kaliteli videolarla eşleştirilmesinde büyük sorunlar yaşandığını biliyoruz.

Blockchain destekli Youtube benzeri bir platformda ise yayıncılar arası rekabet daha zayıf olacaktır (kullanıcı sayısı başlangıçta az olacaktır). Bu da video kalitesini artıracaktır.

Ayrıca Safe Network-Safe Coin gibi paylaşım ekonomisine dayalı bir sistem zaten reklam derdi olmadan; yani eğitimsiz geniş kitlelere hitap etmek için içerik kalitesini düşürmeyi gerektirmeden çalışacaktır. Bu tür blockchain platformları Google’a sıkı rakip olabilir.

Örneğin, Steemit/Dtube bu tür bir blockchain video platformu üzerinde çalışıyor. Steemit’in piyasa değeri 1,49 milyar dolar ve günde 1 milyar finansal işlem yapıyor. Kısacası Youtube’a blockchain rakipleri geliyor.

İlgili yazı: Beyin Formülü: İnsan Beynini Çalıştıran Yazılım Bulundu

 

Adsense

Doğrusu Adsense gibi IP adresi tabanlı gözetlenen internet kullanan bir reklam platformu varken, kimse Google’a rakip olamaz. Bunun için internette online reklam vermeye gerek olmayan bir blockchain internet sistemi geliştirmeliyiz.

Örneğin, Safe Network benzeri paylaşım ekonomisi gelir modellerini Medium web sitesindeki içerik beğenme sistemiyle birleştirirsek (sevilen içeriklerin 50 defaya kadar alkış alması gibi) şirketlerin kendini online reklam olmadan müşteriye tanıtmasını sağlayabiliriz.

Bu çok deneysel bir sistem ve maalesef şirketler blockchain ile reklam vermeden nasıl para kazanacaklarını bilmiyorlar; ama yeni eğitimlerimde bunu anlatıyorum. Her durumda Adsense ancak paylaşım ekonomisine yenilir.

İlgili yazı: Yeni Amazon Key Hizmeti ile Kurye Kapınızı Açacak

 

2. Amazon

Amazon üç şekilde para kazanıyor: 1) PayPal ve sanal para entegrasyonu, 2) online alışveriş ve e-ticaret, 3) Alexa desteğiyle Amazon Go ve Amazon Key. Amazon 1 trilyon dolarlık pazar değerine ilk ulaşacak şirket gibi görünüyor.

Amazon’un ana gelir kaynağı olarak beş iştiraki var: Amazon.com, AWS (bulut bilişim), Alexa (evden sesli web arama yapan Siri benzeri dijital asistan), Whole Foods Market ve Amazon Prime marketleri (online sipariş destekli).

Blockchain’in Alexa, Whole Foods ve Amazon Prime’a rakip olamayacağını söyleyenler var. Gerçekten de merkezi lojistik ve dağıtım çözümleri açısından bakarsak bu imkansız. Ancak Türk öğrencilerin PISA sınavlarında sürekli düşük not almasını değerlendiren PISA Direktörü Andreas Schleicher’ın dediği gibi, öğrettiklerimizin büyük kısmı artık gereksiz şeyler. Bu bağlamda paylaşım ekonomisi de Amazon’u gereksiz kılabilir.

İlgili yazı: Capsule Network: İnsan gibi Düşünen Yapay Zeka

 

Nesnelerin interneti

Burada blockchain’i küçümseyenlerin yaptığı hata şu: Blockchain hem internet altyapısını hem de internetin kendisini (world wide web, www) merkezsiz yapacak. Bunu da nesnelerin interneti (IoT) üzerinden yapacak; yani Amazon’un Alexa ve Amazon Echo IoT çözümünü gereksiz kılarak.

Şöyle söyleyelim: Safe Network aslında akıllı telefon ve tabletler yerine (gelecekte) direkt nesnelerin interneti cihazlarını (merkezsiz akıllı etiketler ve akıllı toz) kullanacak.

Öyle ki blockchain ile yapay zekayı birleştirirsek ve kendini programlayabilen merkezsiz akıllı etiketler geliştirirsek Amazon’un gelir modelleri gereksiz hale gelebilir (merkezsiz blockchain paylaşım ekonomisi ve merkezsiz kripto arama motorları Amazon Echo’nun yerini alabilir).

İlgili yazı: DataRobot Yapay Zekaya Algoritma Öğretiyor

 

Amazon nasıl önlem alacak?

Amazon, dağıtık (yarı merkezi) bir blockchain sistemi geliştirebilir ve bunu bankalara bağlayarak pazardaki tekelini koruyabilir. Sonuçta Amerika’da e-ticaretin yüzde 44’ü Amazon.com üzerinden gerçekleşiyor ve Amazon 5 yıldır yüzde 13 büyüyor. Geçen yıl da 136 milyar dolar gelir elde etti.

Ayrıca Amazon.com büyük veri tekeline dayalı bir sistem: Amazon, üçüncü taraf satış verilerini analiz ediyor ve böylece rakiplerin en iyi ürünlerini öğrenip bunları Amazon Basics markasıyla kopyalıyor. Hani bizde Şok Market lavabo silici var ya, işte onun gibi.

Hatta Amazon gelecekte başka şirketlerin küçük ürünlerini satmak yerine, USB flash sürücü gibi ürünleri kendi üretip AmazonBasics markasıyla satabilir! Ekonominin temel kurallarından birini hatırlatalım: Ürün geliştirici, ürünlerini sattığı pazar yerine rakip olursa o üreticinin pazarı ölür. 😉

Şimdi Amazon Web Services (AWS) bulut bilişim çözümüne geçelim: Öncelikle Amazon’un tekel yasalarına karşı AWS’yi başka bir şirkete satması gerekebilir, ama AWS’yi önce kendi ihtiyaçları için kurmuş olduğunu da hatırlayalım; yani Amazon.com görselleri ve verilerini depolamak için. Tabii Jeff Bezos AWS’yi modüler bir sistem olarak kurdu ve nihayet hosting işini de girdi.

İlgili yazı: Musk Mark’a Karşı: Yapay Zeka Ne Kadar Zeki?

 

Fiyat kırma taktiği

AWS büyüdükçe Amazon rekabeti artırmak için fiyatları aşağı çekti. Bu bağlamda Amazon gelirinin yüzde 10’unu sağlayan AWS büyümeye devam ediyor. Nitekim 2017 üçüncü çeyreğinde 4,6 milyar dolar gelir sağlayarak geçen yıla göre yüzde 42 büyüdü. Kârı ise 1,2 milyar dolar oldu (yüzde 36 arttı).

Şimdi bu tabloda blockchain teknolojisinin Amazon’u nasıl distrupt edeceğine bakalım: Son derece sağlam bir işi var. Amazon’da ürün satanların işlem ücretlerinden yüzde 15 komisyon alıyor ve doğrusu, üreticilerin ödediği bu ücret müşterilerin pek umurunda olmuyor (çünkü satış bedeline ayrı bir kalem olarak yansımıyor).

İlgili yazı: Baidu Yapay Zeka Kendi Başına Öğreniyor

 

Sorun şurada

Dükkan Amazon’un: Amazon diğer pazar yerleriyle daha kaliteli ürünleri daha ucuza sattığı için rekabet etmiyor. Google gibi dünyanın en büyük platformlarından birini kurdu ve daha çok müşteriye erişmek için onunla çalışmak şart görünüyor. Buna karşın üreticiler dükkan Amazon’un gerçeğinden sıkılabilir.

Bunun için satıcıların Safe Network örneğinde olduğu gibi kendi merkezsiz pazar yerini kurması lazım. Bu mümkün. Hindistan’da başladı bile ve bu tür pazar yerlerini ayrıca anlatacağım. Ancak, bu sistemde satıcıların tokenlar üzerinden indirim yapması veya Garanti bonus gibi bonus vermesi mümkün oluyor (Tokenlar kriptopara arzı yapan kurucuların, o kriptopara üzerinden yapılan işlemlerden komisyon veya kâr payı almasını sağlıyor).

Bu tür blockchain çözümlerinin asıl zorluğu, müşteriyi Amazon’u bırakıp diyelim ki kriptopara tabanlı Safezon pazar yerine çekmekte yatıyor. Yine de bu o kadar zor değil. Sadece paylaşım ekonomisini merkezsiz bir sistem olarak görmeye alışmanız gerekiyor (dediğim gibi yazacağım).

Diğer taktik ise blockchain pazar yerlerinde satıcılar arası ve yayıncılar ile satıcılar arasında bir güven ağı kurmak. Bunun için de kriptopara teşvikleri kullanabiliriz. Ben sadece şu ipucunu vereceğim: Kriptopara kazmak (basmak) işlemci gücü ve soğutma gücü gerektiriyor. Bu da elektriğe dayalı.

İlgili yazı: Yapay Zeka Bilimsel Düşüncenin Yerini Alacak mı?

 

Kriptopara ekonomisinin gücü

Kısacası kriptoparalar dünyanın doğrudan enerjiye dayalı olan ilk enerji kredileridir ve bu yüzden kriptoarz süreci tümüyle fizikteki termodinamik yasalarına bağlıdır.

Özetle ister Amazon gibi dev bir tekel olsun, isterse Amerika Birleşik devletleri olsun; merkezsiz sistemler merkezi sistemlere göre her zaman daha kolay ölçekleniyor. Merkezsiz sistemler Amazon’a sıkı rakip olacak; çünkü bunlar çok kolay ölçeklenen ekonomik sistemler (İpucu: Veri merkez iyerine, güneş enerjili minyatür nesnelerin interneti altyapısını kullanacaklar).

İlgili yazı: Baidu Yapay Zeka Kendi Başına Öğreniyor

 

Blockchain AWS alternatifleri

Blockchain’in işi bu noktada daha zor; çünkü AWS/S3 çözümleri o kadar ucuz ki müşteriyi merkezsiz depolamaya geçmeye ikna etmek neredeyse imkansız. Ancak unutmayın, internet merkezi olduğu sürece bu böyle. Merkezsiz internet geldiği anda asıl AWS/S3 çözümleri daha pahalı olacaktır.

Kara kutu problemi

Şimdilik blockchain ekonomisi kapalı bir ekonomi (tıpkı Cem Karaca’nın yurt dışından elektrogitar alıp Türkiye’ye getirmek için özel karar çıkarttığı günlerde olduğu gibi).

Bu sebeple merkezsiz bulut depolama çözümleri sadece Bitcoin gibi kriptoparalarda ve diğer blockchain uygulamalarında kullanılıyor. Özünde yüzde 100 merkezsiz depolama ihtiyacı olmadığı sürece, kimse Sia veya Storj gibi çözümleri kullanmıyor.

İlgili yazı: İnsanlar mı robot oluyor, robotlar mı insana dönüşüyor?

 

100 kat ucuz

Merkezsiz bulut depolama çözümleri AWS’den 100 kat ucuz olur mu? 10 yıl içinde elbette; ama bu sadece nesnelerin interneti cihazlarıyla mümkün olacak. Yine de 20 yıl içinde, yara bandı gibi vücuda yapıştırılan mini akıllı etiketler bugünkü akıllı telefonlar kadar güçlü olduğu zaman oyunun kuralları değişecek. Siz asıl yapay zeka, blockchain ve nesnelerin interneti birleşince olacaklara bakın!

Bugünkü fiyatları karşılaştırırsak: 1 terabayt veri depolama Storj’da 15 dolar + indirme için bant genişliği bedeli… Google Drive’da telekom şirketine ödediğiniz abonelik ücretindeki gizli masraf hariç (indirme-yükleme) 10 dolar. Üstelik bu fiyatın içinde Google Dokümanlar gibi ek hizmetler var.

İşin ilginci, Storj AWS’ye göre daha iyi: AWS/S3 ayda GB başına 0,023 dolara mal olurken Storj için bu bedel 0,015 dolar. Bununla birlikte kimse sadece yüzde 34’lük fark için kasıp AWS’den Storj’a geçmez. Amazon da kendisinden 10 kat iyi bir hizmetle karşılaşmamak için teknolojisini geliştirip rekabet gücünü koruyacaktır. Apple, Google ve Facebook da bunu hep zaman yapıyor.

Öte yandan blockchain’in geleceği parlak. Nitekim Union Square Ventures, Sequoia Capital ve Andressen Horowitz gibi yatırımcılar Filecoin’e yatırım yaptılar. Dolayısıyla AWS ile ciddi ölçekte rekabet edecek blockchain çözümlerine hazırlıklı olmalısınız.

İlgili yazı: Facebook Sohbet Botunu Çok Zeki Diye Kapatmadı

 

3. Facebook

Facebook aktif kullanıcı sayısı geçen Haziranda 2 milyara ulaştı. Bu da 7,6 milyarlık insan nüfusunun neredeyse dörtte biri. Biz bu yazıda yine online reklam gelirlerine odaklanacağız. Kısacası Facebook.com ve Instagram adlı sözde sosyal ağları (aslında ücretsiz içerik reklam ağlarını) inceleyeceğiz. Bir de Whatsapp ve Facebook Messenger’a bakacağız.

Düz Facebook ile başlayalım

Facebook yılda yüzde 16 büyüyor. Peki çoktan 2 milyar kullanıcıya ulaştığına göre bu büyüme hızını nasıl koruyor? (Sonuçta 1,3 milyar Çinli Facebook kullanmıyor). Mark mobil interneti doğru okudu da ondan: Facebook mobil aktif kullanıcı sayısı 2012 ortasında 135 milyonken 2016 sonunda 1,15 milyar oldu.

Facebook’un yıllık reklam geliri 2015’te 27 milyar dolardı ve bugün Facebook gelirlerinin yüzde 86’sı mobil reklamlardan geliyor.

Bu konuda kaynaklar farklı sayılar veriyor; ama dijital reklamcılıkta Çin’i saymazsak iki kutuplu bir dünya var. Google ve Facebook global dijital reklam pazarının yüzde 57 ila 84’ünü kontrol ediyor. Üstelik 2016 3. çeyrekte dijital reklam harcamalarının yüzde 99’u bu ikiliye yapıldı.

İlgili yazı: Dron Taksi ve Otomotiv Sektörünün Geleceği

 

Instagram

Facebook, Instagram’ı 2012’de 30 milyon kullanıcı ile 1 milyar dolara satın aldı (zaten 2014’te kurulmuştu) ve Instagram Türkiye’de 2014’ten sonra popüler oldu (inanmazsanız kendi kullanıcı hesabınızı açma tarihine bakın).

Instagram aktif kullanıcı sayısını her 6 ayda 100 milyon artırıyor. Snapchat hikayelerini kopyalayarak Snapchat’i de fena vurdu ki Snap’in hisseleri, fiyatlarını çok şişirdikleri halka arzdan sonra yüzde 50 değer kaybetti. Instagram’ın Y kuşağı ve Z kuşağına hitap ederek yepyeni bir reklam kanalı açması da bunda büyük rol oynadı.

İlgili yazı: Belçika Uyardı >> Facebook bizi NSA’den iyi gözetliyor

 

Whatsapp ve Facebook Messenger

Öncelikle Messenger’ı gerçek bir mesajlaşma uygulaması olarak kabul etmiyorum. Zuckerberg’ün tersini söyleyen tüm çabalarına rağmen bu bağımsız bir uygulama değil, Facebook’un yan özelliğidir. Hatta Messenger’ın sohbet botlarıyla birlikte artan pazar değerini anlamak için bu ayrımı yapmak şart (onu Whatsapp’tan ayrı düşünebilmek çok önemli).

Her durumda Facebook Whatsapp’ı 2014’te 19 milyar dolara satın aldı; ama bu ziyan olmuş bir para değil. Stern Agee finansal hizmetler şirketi, Whatsapp’ın 2023 yılında 2,3 milyar kullanıcısı ile 5 milyar dolar gelir getireceğini öngörüyor. Hem de kişiye özel kullanıcı, gezinme ve online alışveriş verileriyle birlikte.

Ayrıca Whatsapp algı olarak kişisel verilerin korunması açısından halk arasında çok popüler (bakalım Telegram’ın Rusya’da engellenmesi gibi Whatsapp da İngiltere’de engellenebilir mi? Yoksa Theresa May’e Whatsapp mesajlarının şifrelerini verip bu akıbetten kurtulacak mı? Whatsapp elbette Amerikan ve İngiliz hükümetiyle veri paylaşıyor; ama bunun boyutlarını daha sonra yazacağım). En iyisi biz bu bağlamda blockchain’e geçelim.

İlgili yazı: SpaceX Roketi Facebook Uydusuyla Patladı

 

Blockchain Facebook’a rakip olur mu?

Blockchain en çok Facebook’un rakibi; çünkü bu şirket kullanıcıya alakalı online reklamlar göstermek için kullanıcıları internette gözetlemeye, kullanıcı verilerini toplamaya ve Cambridge Analytica benzeri derin öğrenme yazılımlarıyla bu verileri analiz etmeye muhtaç.

Blockchain gelirse kullanıcılar anonim olacak ve adlarını verseler bile Facebook onları merkezi internetteki gibi gözetleyemeyecek. Kısacası 524 milyar dolarlık bir şirket olarak Facebook blockchain’i ciddiye almak zorunda.

İlgili yazı: Facebook ile Gelecek 10 Yılın Yol Haritası

 

Facebook.com ile başlarsak

Blockchain tabanlı bir sosyal ağ kullanıcılara Airbnb gibi tavsiye teşvikleri sunabilir. Örneğin, arkadaşlarını öneren kişilere 10 dolar değerinde kriptopara verebilir (Safe Network paylaşım ekonomisini hatırlayın).

Üstelik tokenlar ile kriptopara sosyal ağlarını pazar yerine dönüştüren sanal ekonomiler de kurabilirler (Promosyon vermek yerine fiziksel veya e-etiket satarlar, bonus sunarlar ve hatta mikro ödemeleri açık artırmayla yapabilirler. Bunun için tıpkı Adwords gibi yapay zeka destekli otomatik açık artırma sistemleri kullanırlar).

İlgili yazı: Sansüre Karşı TOR ve Orbot Rehberi >> Twıtter ve Facebook engellenirse nasıl girersin?

 

Blockchain online reklam devrimi

Şimdiye kadar hep blockchain sisteminin online reklamların yerini alacağını söyledik. Ancak bunun tersi de olabilir. Ne de olsa blockchain paylaşım ekonomisidir. Peki ya kullanıcılar Ethereum benzeri akıllı kontratlarla kendi dikkatlerini reklamverenlere satarlarsa?

Ya Nike blokchain sosyal ağına reklam verince bu reklamı tıklayarak kriptopara ile online alışveriş yapan kullanıcıya indirim yaparsa veya kriptopara ile teşvik primi öderse? Paylaşım ekonomisinde ürün ve hizmet satmak zorunda değilsiniz. Satın alıcılar da kendilerini, pardon dikkatlerini satabilirler. 😉

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Facebook ve Amazon’un dijital dönüşümü

Şimdi bir spekülasyonu baştan önlemek istiyorum: Diyebilirsiniz ki peki hocam ya Google, Facebook, Apple ve Amazon blockchain’e geçerse? O zaman onlar da blockchain’in bir parçası olacak. O zaman bu dağıtık veya merkezsiz pazarda tekel olamayacaklar ki!

Bu sebeple blockchain’e geçmeleri bükemedikleri eli öpmektir. Blockchain’de Amazon gibi aracı pazar yerleri ve e-ticaret siteleri var olamaz.

İlgili yazı: Robotlaşma yüzünden şoförler 2027 ve cerrahlar 2053’te işsiz kalacak

 

Ancak şunu yaparlar

Dev sermayeleri ile kriptoarz yaparak global ekonomideki güçlerini akıllı kontratlar ile varlık kiralama yönünde kullanmaya başlarlar: Aracısız blockchain pazar yerleri kurarlar ve bu pazarlarda yapılan işlemlerden para kazanırlar. O zaman da bildiğimiz anlamda Facebook diye bir şey olmaz zaten.

Şimdi diyeceksiniz ki öyle saçma şey mi olur? Neden olmasın? Soros bükemediği eli öperek 26 milyar dolarla kriptopara işine girmedi mi? Peki Soros bu işe girsin diye Bitcoin değerinin düşmesi için baskı yaparlar oldu mu? Ne de olsa Soros gelince Bitcoin yeniden yükselmeye başladı. Eğer Jeff Bezos blockchain tabanlı bir ticaret platformu olarak daha çok para kazanırsa Amazon.com’dan vazgeçebilir.

Her durumda Soros’un kriptopara işine girmesi, merkezi sermayenin varlığını devam etmesi olarak değil; kapitalizmin artık gerilemeye başladığının bir kanıtı olarak okunmalıdır.

İlgili yazı: Ücretsiz Özgür İnternet Meshnet

 

Gelelim Instagram ve Whatsapp’a

Yukarıdaki blockchain Facebook token modelini Instagram’a da uygulayabiliriz. Ancak, Instagram’da fotoğraflarımızı paylaştığımız için anonimlik söz konusu olmayacak. Nitekim anonimlik konusunda Whatsapp’ın daha ilginç bir vaka olduğunu görüyoruz:

Whatsapp hükümetlerin mutlaka gözetlemek istedikleri ve yapamazlarsa yasaklamak istedikleri bir kişisel anlık mesajlaşma programı. Bu sebeple kullanıcılar devletlerin asla gözetleyemeyeceği bir blockchain mesajlaşma programı kullanmak isteyebilirler. Bu açıdan Whatsapp daha büyük bir risk altında.

Tabii blockchain’in Whatsapp’a rakip olması için önce meshnet’in dünyada yaygınlaşması lazım. Nitekim AndroidPolice raporuna göre, Temmuz 2017 itibariyle Whatsapp’tan günde 55 milyar mesaj gönderiliyor. Bize de bunu ölçekleyebilen bir merkezsiz internet gerekiyor. Biliyorsunuz saniyede birkaç yüz bin işlem yapmayı gerektiren Cryptokitties 2017 yılında Ethereum ağını çökertmişti.

İlgili yazı: NSA VPN Şifresi Kırmayı Öğrendi

 

Blockchain altyapısı yetersiz

Yazının başından beri söylediğim gibi, blockchain internet altyapısı henüz Facebook ve Apple ağına rakip olamayacak kadar yetersiz. Ancak, Dubai şimdiden yüzde 50 oranında blockchain’e geçtiğine göre bu açık hızla kapanacaktır.

Merkezi blockchain

Bu arada işin hype (abartı) tarafına kapılmamak için merkezi blockchain çözümlerinin de olduğunu hatırlayalım. Bankalar ve fintech sektörü merkez bankası yerine blockchain kullanmak istiyor. Ne alaka derseniz: Alan Greenspan, Summers ve Rubin’in Amerikan ekonomisinin kontrolünü ele aldığı 1979 yılından bu yana, para bir ekonomik üretim biçimi oldu.

Tabii Marx’ın dilinde tüy bittiği gibi, ekonomik üretim biçimlerini değiştirince yönetim biçimlerini de değiştirmeniz gerekiyor. Örneğin, milli kriptoparaya geçerek merkez bankasının yerine blockchain koyarsanız ulus devletten federal devlete geçmiş olursunuz.

Bunu Hindistan ile Çin gibi pratikte federal olan devletler ve elbette Amerika “Birleşik” Devletleri kolayca yapabilir de Türkiye gibi bir ulus devlet, üniter devlet yapabilir mi? Bu ayrı bir tartışma konusu; ancak dünyada Kik gibi merkezi blockchain uygulamaları var.

İlgili yazı: Panama Belgeleri Açıklandı, Hackerlar Yaşadı

 

Haydi buna bakalım!

Popüler mesajlaşma uygulaması Kik, kriptoarzını tamamlayarak 98 milyon dolar topladı ve KIN kriptoparasını halka sunup mobil uygulamasına ekledi. Mayıs 2016’da 300 milyon kullanıcısı olan Kik, işlem hacmini karşılamak için hızla Ethereum’a geçti. Buna XRP yerine, Ripple gibi blockchain türevi bir merkezi para gönderim sistemi kullanmak da diyebiliriz. Ancak asıl bomba Facebook ile ilgili.

İnternette yılbaşında çıkan haberlere göre, Facebook P2P ödemelerde Litecoin kullanacak; yani kriptopara kullanmaya başlayacak. Doğrusu bu da bükemediğin eli öpmek bağlamında bir merkezi blockchain Facebook dönüşümünü başlatacak.

Nitekim Facebook blockhain sistemini kullansaydı Cambridge Analytica milyonlarca Facebook kullanıcısının beğenileri ve diğer kişisel verilerine usulsüz olarak erişip Amerika’daki başkanlık seçimleri ve Brexit seçimlerinin sonuçlarını etkileyemezdi. Sırf bu konudaki Senato, Kongre ve kamuoyu baskısı bile Mark’ı blockchain’e geçmeye zorlayabilir.

İlgili yazı: 50 Milyonun Kimliği Neden Çalındı? >> Blockchain dijital kimlik olsa çalamazlardı

 

Facebook blockchain kralı olur mu?

Tabii ki olabilir. Zaten Amazon’dan sonra en büyük teknoloji tekellerinden biri. Paypal bile tüm işlemlerden 0,30 dolar + yüzde 2,9 komisyon alıyor. Facebook P2P blockchain mikro ödeme sistemine geçerse piyasayı sallar.

Burada dev ölçeklenebilirlik sayesinde sıfıra yaklaşan komisyonlarla sürümden büyük paralar kazanacak bir Facebook’tan söz ediyoruz. Acaba Facebook bu konuda Amazon’a da rakip olur mu? Bu sorunun cevabı için biraz da pazara bakalım:

P2P pazar büyüklüğü

P2P ödemelerde pazar büyüklüğünün 2018 sonu için 86 milyar dolar olarak öngörüldüğünü hatırlayalım ve bunun sadece ABD pazarı için geçerli olduğuna dikkat edelim. Küresel mobil ödemeler ise 930 milyar doları; yani Apple’ın piyasa değerini aşacak. Mark işte bu pazarı kapmak için FBcoin çıkarabilir.

İlgili yazı: Bitcoin’de Gizlilik Nasıl Korunur?

 

4. Apple

Apple dünyanın en değerli şirketi. Öyle ki değeri Mayıs 2017’de değeri 800 milyar doları bulmuştu ve 2017 geliri ise yaklaşık 229 milyar dolar olarak hesaplandı. iPhone ve iOS gelirleri Apple gelirlerinden yüzde 69,4 ile aslan payını alıyor (2017 ilk çeyreği itibariyle). Elbette iPhone ekosistemi iTunes, App Store, AirPod, aksesuarlar ve iPad ile tam kapsamlı bir tüketim pazarı oluşturuyor.

Yanlış tespitle başlayalım

Bazıları diyor ki Apple yüzde 80 oranında bir donanım üreticisi ve mağazaları da metrekare başına en kârlı mağazalar. Blockchain ise bir yazılım ve bu yüzden Apple ile rekabet edemez. Ancak bu yanlış bir tespit; çünkü blockchain asıl nesnelerin interneti üzerinden yaygınlaşacak.

Geçen hafta düzenlenen IoT Eurasia ve Kaspersky blockchain panellerinde söylediğim gibi, nesnelerin interneti aynı zamanda dünyanın en büyük siber güvenlik riski. Dünyanın en büyük DDoS saldırıları IoT cihazlarıyla yapılıyor. Apple bunu önlemek için özel bir firmware geliştirdi.

Ancak, nesnelerin internetinde siber güvenlik yazımda belirttiğim üzere, blockchain korumalı bir donanım güncelleme sistemi geliştirmezsek bu işe yaramaz. Apple’ın yeni aygıt yazılımı da IoT cihazlarını siber saldırılardan tümüyle koruyamıyor zaten.

İlgili yazı: Biyonik Böbrek ile Diyaliz Derdine Son

 

Demek ki

Apple nesnelerin interneti yüzünden blockchain rekabetinden büyük ölçüde etkilenecek olan bir şirket. Elbette Apple mobil cihaz döneminin kapanmaya başladığının ve nesnelerin interneti çağının başladığının ne kadar hızlı farkına varırsa rekabet gücünü de o kadar hızlı artırabilir.

Bunun için de nesnelerin internetinin, akıllı evleri kontrol eden iPhone uzaktan kumandalarından daha kapsamlı bir sektör olduğunu anlamak zorunda.

İlgili yazı: Bitcoin ve Altcoin ile nasıl yatırım yapılır?

 

iOS ve App Store

Apple aslında merkezsiz sistemlerin en büyük rakibi olan en merkezi şirket sayılır. Öyle ki Android farklı telefonlarda çalışırken iOS sadece iCihazlarda çalışıyor. En basitinden, App Store, Apple’a yılda 8,6 milyar dolar getiriyor.

Peki App Store, kullanıcıların tüm mobil uygulamaları ücretsiz indirebildiği Safe Network benzeri bir paylaşım ekonomisini nasıl destekleyecek ve merkezsiz blockchain’e nasıl geçecek? Sonuçta App Store, Google Play’den yüzde 75 daha fazla gelir sağlıyor.

İlgili yazı: Lightning Network ile Bitcoin’de Saniyede 1 Milyar İşlem

 

Kontrol aşığı

Sırf bu yüzden Apple’ın en azından merkezi bir blockchain ekosistemine geçmesi ve en azından milli kriptopara ölçeğinde mikro ödemeler alması şart. Yoksa tüm gelirleri iPhone ekosisteminden geldiği için merkezsiz blockchain karşısında hem donanım hem de yazılım düzeyinde korumasız kalacak.

Acaba Google, tıpkı Uber Elevate’in yaptığı gibi kendi kendini distrupt ederek blockchain’e geçmeye cesaret edebilir mi? Böylece gelecekte App Store pazar payını kapabilir mi?

Nitekim Apple, Google, Amazon ve Facebook’un en büyük dezavantajı bu: Merkezi internete çok bel bağladılar. Sıcak para kaybını göze alarak bu sistemlerden çıkmaları zor. Ancak, yukarıda anlattığımız sebeplerle Amazon ve Facebook, blockchain’e tam kapsamlı olarak geçen ilk şirketler olabilir.

Marck Zuckerberg’ün, Cambridge Analytica skandalı yüzünden senatoda özür dilediğini ve Google gibi Senato’ya gitmeyi reddetmek yerine, bu daveti kabul ederek bir günde 2,8 milyar dolar para kazandığını belirtebiliriz. Son zamanlarda değer yitiren Facebook hisselerinin de sırf bu özürle tavan yaptığını hatırlayabiliriz.

İlgili yazı: Facebook Cambridge Analytica İçin Gizliliği Güncelledi

 

ABD Başkanı Mark

Bu durumda Mark, ikinci bir Cambridge Analytica skandalı ile gelecek seçimlerde yeni bir Trump seçtirmek yerine; halk arasındaki inanılmaz popülerliğinden ve Facebook’un gücünden yararlanarak kendisi için son derece başarılı bir seçim kampanyası da yürütebilir.

Açıkçası Mark Zuckerberg bir sonraki ABD başkanı olabilir. Mark’ın başkan olduğu bir dünyada blockchain ve kriptoparaya dayalı merkezsiz dijital dönüşüm nasıl gerçekleşebilir derseniz onu da kriptopara kitle fonlamasını anlatacağım gelecek yazıda ele alacağım.

Ancak, asıl devrimin gözetlenmesi tümüyle imkansız olan kuantum internetle geleceğini belirtelim. Blockchain, yapay zeka ve kuantum internet birleştiğinde geleceğin ekonomisiyle tanışacaksınız. Buna şimdiden hazırlanan bir grup ise Bitcoin’de saniyede 1 milyar işleme izin veren Lightning Network sistemini geliştirmek peşinde. Piyasalar hareketlenirken hepinize keyifli okumalar.

Blockchain ağları Facebook’a karşı

¹Search engine market share
²Google’s ad revenue
³The Business of Google (GOOG)
⁴Citizen
⁵Steemit