IOTA: Kriptopara Nesnelerin İnternetiyle Birleşiyor

Herkes Bitcoin’e odaklanırken yeni kriptopara IOTA, altcoin ile nesnelerin internetini birleştiriyor. Blockchain yerine Tangle şifreleme sistemini kullanan IOTA ile akıllı telefonlar internetten alışveriş yapacak. Peki IOTA Bitcoin’den güvenli mi ve e-ticareti nesnelerin internetiyle nasıl birleştiriyor?

Kriptopara ve nesnelerin interneti

Önce Babür Özden ile arkadaşlarının geliştirdiği nesnelerin interneti arama motoru MAANA geldi. Şimdi de yeni kriptopara IOTA, nesnelerin internetini (akıllı cihazlar) paylaşım ekonomisi ve e-ticaret ile birleştiriyor. Peki nasıl birleştiriyor?

Bunu anlamak için ilk merkezsiz kriptopara örneği olan Bitcoin’i anlamamız lazım. Örneğin geçenlerde posta kutuma düşen bir bültende Bitcoin’le ilgili olarak şu ifadeler yer alıyordu:

“Dünyanın herhangi bir yerinden, istenilen her an Bitcoin göndermek mümkün ve Bitcoin satın alma sürecinde hiçbir kişisel veri paylaşımı yapmak gerekmiyor. Bu durum Bitcoin’in geçerli olduğu ülkede kontrol altına alınmasını zorlaştırıyor.”

“Bitcoin’de yapılan işlem geri alınamaz. Öyle ki Bitcoin üretimi herhangi bir kuruma ya da kişiye bağlı değildir ve herhangi bir kişi ya da kuruma da bağımlı hale getirilemez. Bitcoin, açık kaynak kodla yazılmış ve herkese açıktır. Sistemin sahibi onu kullanan herkestir ve sözü geçen durum 6493 sayılı vergi kanununa aykırıdır.”

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Bitcoin TL’den farklı

Peki Bitcoin’in bu özellikleri yeni bilgi ekonomisinde ne anlama geliyor? Sırayla ele alalım: 1) Bitcoin dağıtık bir sistem; yani tek merkezden yönetilmiyor ve bunu insan vücuduna benzetebilirsiniz:

Evet, insanda beyin ve merkezi sinir sistemi var; ama yeri geldiğinde, bağırsağın sindirim yapmasını sağlayan bakteriler bile insanların beyni ile ruhsal halini etkileyebiliyor. Dağıtık sistemleri tümüyle merkezsiz sistemlerden ayıran nokta da bu:

Örneğin, bankalar merkezi organizasyonlar olarak tanımlanıyor ve şubeler genel merkez tarafından yönetiliyor. Dağıtık bir sistemde ise bazen şubeler de genel müdüre talimat veriyor. 2) Bu sebeple Bitcoin ile yapılan satın alma ve havale gibi işlemler aracı (üçüncü taraflar, bankalar) olmadan gerçekleştiriliyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Küreselleşme ve Bitcoin

Bankaları aradan çıkaran kriptoparayı anlamak için 1979’a geri gidelim. O yıl Alan Greenspan, Rubin ve Summers bir araya gelerek Amerika’da bankaların türev araçlarında deregülasyona gitmesini sağladılar. Böylece para spekülasyonu başladı, bildiğimiz anlamda borsalar kuruldu ve faizin de ötesine geçerek paradan para kazanmak mümkün hale geldi.

Bu süreçte küçük adamdan KOBİ’lerle holdinglere kadar tüm özel ve tüzel kişilerin ürettiği hizmetlerle ürünlerin getirisinden pay almak mümkün oldu. Bütün bunlar da türev araçları üzerinden yapıldı. Kısacası bankalar dünyanın her yanında kontrolsüz kredi vermeye başladılar.

Ekonomistler buna küreselleşme dediler ve küreselleşme 90’larda Türkiye’yi etkisi altına aldı. Ancak, 2008 yılında konut kredisi krizi çıktı. İşin ilginci bu kriz önce İzlanda bankalarında patlak verdi ve ardından Singapur’a sıçradı; çünkü küreselleşme ile gayri resmi bir küresel organizasyon kurulmuş, vergi cenneti ülkelerden kredi almak tercih edilir olmuştu.

Bu organizasyonun üyeleri de İzlanda ve Singapur gibi ülkelerde önemli mevkilere gelmişti. Ancak, kontrolsüz borçlanma sürdürülemezdi ve önce İzlanda battı, ardından Singapur’da kriz çıktı ve nihayet Amerika’ya ulaştı. Gerisi tarih; ama Bitcoin’i işte bu doğurdu (küresel krizin detaylarını Inside Job belgeselini izleyerek öğrenebilirsiniz).

İlgili yazı: Bitcoin ve Altcoin ile nasıl yatırım yapılır?

 

Bitcoin’in doğuşu

2008 yılında Satoshi Nakamoto adlı biri Amerika’daki bankaların sermayelerinin 30 katı kadar kredi verdiğini ve bunun da konut krizine yol açtığını görünce bu probleme çözüm getirmeye karar verdi. Böylece Bitcoin ve blockchain (blok zinciri) sistemini icat etti. Bitcoin 2009 yılında kullanıma girdi.

Nakamoto’nun kim olduğunu bilmiyoruz; ama Bitcoin’in küreselleşmeye tepki olarak geliştirildiğini söyleyebiliriz. Bunu 2010’da ortadan kaybolan Nakamoto söylüyor¹: “Evet, [kriptografi ile politik sorunlara çözüm bulamayacağız]; ancak silah yarışında büyük bir zafer kazanarak özgürlük hareketine birkaç yıl daha hareket alanı sağlayabiliriz.”

“Hükümetler Napster gibi merkezi olarak kontrol edilen networklerin kafasını kesmekte iyidir; ama Gnutella ve TOR gibi saf P2P (kişiler arası) ağlar şimdilik kendi başına ayakta durmayı başarıyor. Bunu [halka] doğru açıklayabilirsek söz konusu fikir özgürlükçülere çok çekici gelecektir. Ancak, ben kod yazmayı hitabetten daha iyi beceriyorum.”

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Post-kapitalizm geliyor mu?

Nakamoto Bitcoin’i geliştirerek küreselleşme karşısında zaman kazanmak için Bitcoin’i geliştirdiğini söylüyor; ama sözlerinde samimi mi? Bunu bilemeyiz.

Bildiğimiz tek şey, yukarıdaki bültende, Bitcoin’in merkezi kanunlara aykırı bir para birimi olarak algılandığıdır. Hatta Bitcoin’in veya Bitcoin türevi olan Ethereum ve Ripple gibi altcoinlerin, aşağıdaki özellikler nedeniyle kapitalizmi sona erdirerek yeni bir dünya düzeni kuracağını söyleyenler var.

Bu çok gerçekçi bir beklenti olmayabilir; ama bankaların Bitcoin’i kendilerine tehdit olarak algılaması iddialara kısmen inandırıcılık kazandırıyor. Biz de bu tehdidi (!) anlamak için blockchain’e bakalım:

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu?

 

Blockchain nedir?

En kısa ifadesiyle Bitcoin, blockchain (blok zinciri) denilen özel bir sistemle çalışıyor. Bitcoin madencileri özel matematik problemleri çözerek Bitcoin basıyor. Aslında blok zinciri üzerindeki her bir bloğu deşifre ettiklerinde 12,5 Bitcoin (BTC) kazanıyorlar.

Blok zinciri ise Nakamoto’nun (başlangıç bloğu) ile başlıyor. Siz bir bloğu deşifre ederek BTC bastığınızda ya da bir kişi TL ile Bitcoin aldığı, dolarla bozdurduğu veya BTC ile uçak bileti aldığı zaman da bu işlemler bloklar halinde zincire ekleniyor.

Blok zincirinde her blok kendinden önceki bloğun bilgisini içeriyor. Öyle ki blok zinciri bir dijital muhasebe defteri (digital ledger) oluşturuyor. Başlangıç bloğundan günümüze kadar yapılan tüm işlemler açık kaynak kodlu bu zincir üzerinde tutuluyor.

Zincirin her halkasının önceki halkayla uyumlu olması gerektiği için (bilanço açık veremez) bu şifreli muhasebe defterinde (kriptopara) sahtecilik yapılması imkansız. Ayrıca blok zinciri açık kaynaklı olduğu için siz Bitcoin ile anonim bir işlem yapsanız da işlemlerinizi Bitcoin üzerinde dileyen herkes görebiliyor. Kısacası Bitcoin gizli saklı işler yapmaya sanıldığı kadar uygun değil.

İşlemler geri alınamaz

Bu sebeple Bitcoin işlemleri geri alınamıyor. Birine Bitcoin gönderdiğiniz zaman işlemi iptal edemiyorsunuz. Dolayısıyla paranızı geri almanın tek yolu o kişinin tutarı size geri ödemesi. Buna ek olarak Bitcoin işlemlerini Bitcoin madencilerinin onaylaması gerekiyor.

Bitcoin madenciliği

Tarih	Blok	Ödül çağı	BTC/blok	Yıl (tahmini)	Başlangıç BTC	Eklenen BTC	Son BTC	BTC Artışı	Son BTC % Sınırı
2009-01-03	0	1	50.00	2009	0	2625000	2625000	infinite	12.500%
2010-04-22	52500	1	50.00	2010	2625000	2625000	5250000	100.00%	25.000%
2011-01-28	105000	1	50.00	2011*	5250000	2625000	7875000	50.00%	37.500%
2011-12-14	157500	1	50.00	2012	7875000	2625000	10500000	33.33%	50.000%
2012-11-28	210000	2	25.00	2013	10500000	1312500	11812500	12.50%	56.250%
2013-10-09	262500	2	25.00	2014	11812500	1312500	13125000	11.11%	62.500%
2014-08-11	315000	2	25.00	2015	13125000	1312500	14437500	10.00%	68.750%
2015-07-29	367500	2	25.00	2016	14437500	1312500	15750000	9.09%	75.000%
2016-07-09	420000	3	12.50	2016	15750000	656250	16406250	4.17%	78.125%
2017-06-23	472500	3	12.50	2018	16406250	656250	17062500	4.00%	81.250%
	525000	3	12.50	2019	17062500	656250	17718750	3.85%	84.375%
	577500	3	12.50	2020	17718750	656250	18375000	3.70%	87.500%
	630000	4	6.25	2021	18375000	328125	18703125	1.79%	89.063%
	682500	4	6.25	2022	18703125	328125	19031250	1.75%	90.625%
	735000	4	6.25	2023	19031250	328125	19359375	1.72%	92.188%
	787500	4	6.25	2024	19359375	328125	19687500	1.69%	93.750%

 İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Kerameti kendinden menkul

Bugüne dek bu deyimi niteliklerini abartarak kendini değerli göstermeye çalışan insanlar için kullandık. Genellikle de kifayetsiz muhteris sözünü bununla eşleştirdik. Ancak, Bitcoin gerçekten de değeri kendinden menkul bir kriptopara; çünkü nitelikli dijital konsensüs ile çalışıyor. Bu ne demek derseniz:

Bitoin’i sadece Bitcoin madencileri basıyor ve Bitcoin işlemlerinin onaylanması için madencilerin evet demesi gerekiyor. Ancak, merkezi sistemde büyük sermaye sahiplerinin politika ve ekonomide daha çok sözünün geçmesine karşın, 1 milyon Bitcoin’i olduğu söylenen Satoshi Nakamoto’nun bile Bitcoin sistemiyle alınacak kararlarda sadece 1 (yazıyla bir) oy hakkı bulunuyor.

İlgili yazı: 10 Adımda kara deliğe düşen astronota ne olur?

 

Gerçek serbest piyasa

Bitcoin’in değerini kim belirliyor diye soracak olursanız önce kimin belirlemediğini söyleyelim: Bitcoin’in değerini bankalar, merkez bankası ya da global sermaye belirlemiyor. Bitcoin’in değeri dolara veya dolar değer kaybetmesin diye yapay olarak düşük tutulan petrol fiyatlarına bağlı değil.

Oysa dolar Bitcoin için iyi bir örnek: Sizce doların değeri neden düşmüyor? Örneğin, Venezüella karşılıksız para bastığı için enflasyon hızla artıyor. Venezüella’da enflasyon yüzde 700 ile rekor kırdı ve yurttaşlar para taşımak için cüzdan değil, sırt çantası kullanıyor.

Öte yandan, ABD doları farklı: Zaman zaman karşılıksız dolar basılsa bile insanlar dolarla ticaret yaparak para kazandıkları için doların değerinin düştüğünü kabullenmek istemiyorlar. Bu sebeple dolar değerini büyük ölçüde koruyor. Yastık altında dursa bile erimiyor.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

 

Bitcoin mantığı buna benziyor

Bazıları an itibariyle 16 bin dolar üzerinde seyreden Bitcoin’in dolar karşılığına bakarak doların Bitcoin değerini belirlediğini sanıyor; ama yanılıyorlar. Bitcoin’in değerini sadece Bitcoin kullanıcıları belirliyor. Ne kadar çok sayıda insan Bitcoin kullanırsa değeri de o kadar artıyor.

Son zamanlarda Bitcoin’in değerinin hızla artmasının temel sebebi, kullanıcıların rakip kriptopara Bitcoin Cash’e direnmek için Bitcoin altında toplanmasıydı. Hatta Bitcoin Cash’in arkasında olan Roger Ver’in özellikle Çinli kapitalistlerin ve bankacıların kontrolünde olduğu söylentileri yayıldı.

Nitekim dolarla Bitcoin’i karşılaştıracak olursak şunu görüyoruz: Bitcoin’de spekülasyon olmadığı için değeri arz ve talebe göre belirleniyor. Peki Bitcoin basma hızı (Bitcoin arzı) belirli bir hızda seyrederse, ama Bitcoin kullanıcı sayısı daha hızlı artarsa ne olur? Bitcoin değer kazanır.

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Bitcoin Cash

Bu sistem özellikle Çinli Bitcoin madencileri tarafından desteklendiği öne sürülen bir sert çatallanmadır. Çatallanmayı aşağıda anlatacağım; ama şimdilik Bitcoin Cash’in farklı bir kriptopara olduğunu bilmemiz yeterli. Nitekim Ver, Bitcoin sahibi herkese ellerindeki Bitcoin’e eşit miktarda Bitcoin Cash vereceğini söyledi.

Peki Bitcoin Cash’e neden ihtiyaç duyuldu? Bitcoin sisteminde Bitcoin’le işlem yaptığınız zaman Bitcoin madencilerinin buna onay vermesi gerekiyor. Dijital muhasebe defterinde tüm Bitcoin işlemleri bloklar halinde kaydediliyor.

Ancak, blok zinciri üzerinde birim zamanda işlenebilecek blok sayısı sınırlı. Bu yüzden eskiden Bitcoin’le uçak bileti almaya kalktığınız zaman bu işlemin madenciler tarafından onaylanması üç günü buluyordu. Bu da kullanıcı sayısı arttıkça sorun olmaya başladı.

İlgili yazı: Küresel Isınmaya Karşı Sera Kentler

 

Ne gerek var?

Şimdi diyeceksiniz “ama hocam, Bitcoin zaten perakendede yaygın olarak kullanılmıyor. Daha çok dijital altın olarak tanımlanan bir yatırım aracı.” Haklısınız; ama eskiden Bitcoin kullanıcıları daha çok yatırımcı iken şimdi sıradan vatandaş da Bitcoin’e geçmeye başladı.

Roger Ver de bunu söylüyor: “Kullanıcı sayısı arttı. Bitcoin yavaş kalıyor, Bitcoin Cash ise çok daha hızlı. Bitcoin’den vazgeçin, Bitcoin 2.0 olan Bitcoin Cash’e geçin” diyor.

İlgili yazı: Musk Mark’a Karşı: Yapay Zeka Ne Kadar Zeki?

 

Segwit ve yumuşak çatallanma

Şimdi Bitcoin sisteminde yumuşak ve sert çatallanmayı (forking) anlatalım. Böylece hem Bitcoin rakiplerinin Bitcoin’e karşı nasıl atak yaptığını, hem de Bitcoin’in dolardan farkını çok daha net anlayacaksınız:

Bitcoin’de tüm işlemler blok zincirine kaydediliyor ve sahteciliğe (fraud) karşı her blok kendinden önceki bloğa anahtar-kilit gibi uymak zorunda. Zincirin yeni halkaları mevcut zincirle uyumlu olmak zorunda.

Bu nedenle Bitcoin yazılımını eski sistemle uyumlu olarak güncellemek istiyorsanız blok zincirinde radikal değişiklikler yapamazsınız. Örneğin, Mastercard ve Visa saniyede 2000 bankacılık işlemine izin veriyor. Bitcoin’i bu kadar hızlı yaparsanız yeni sistem blok zinciri ile uyumlu olmaz.

İlgili yazı: Dünyanın İlk Elektrikli Yük Gemisi Sefere Başladı

 

Yani?

Mevcut blok zinciriyle uyumlu güncellemelere yumuşak çatallanma diyoruz. Sistemle uyumsuz yeniliklere de sert çatallanma. Sert çatallanma aslında Bitcoin blockchain sisteminden çıkış yaparak yeni bir kriptopara basmak anlamına geliyor.

Mastercard kadar hızlı olduğu öne sürülen Bitcoin Cash yeni bir kriptoparadır (adından da anlaşıldığı üzere, bozdurup nakde çevirmek için optimize edilmiş daha merkezi bir kriptopara).

Ancak, bu kriptoparanın daha merkezi olmasının yanında bir sorun daha var: Sert çatallanma ile sistem değiştirirseniz sıfırdan başlamanız gerekiyor. Roger Ver işte bu yüzden Bitcoin’i olan herkese kafadan Bitcoin Cash dağıtacağım dedi.

Bitcoin krizi bitti mi?

Bitcoin bu süreçte Segwit denilen yazılım güncellemesi ile yumuşak çatallanma yaptı. Buna karşın saniyede olan Bitcoin işlem sayısı kullanıcı talebinin gerisinde kalıyor. Dolayısıyla ilk maçı Bitcoin kazanmış olsa bile (ki değerinin 16 bin dolarda durulması bunu gösteriyor), Bitcoin Cash rekabeti sürüyor. Bu noktayı yazımızın “Bitcoin batar mı?” kısmı için aklınızda tutabilirsiniz.

İlgili yazı: Dronlar Günde 100 Bin Ağaç Dikecek

 

Bankalar Bitcoin’i anlamıyorlar

Bu nedenle de Bitcoin’in değer kazanmasını 2008 krizine yol açan balona benzeterek Bitcoin batar diyorlar. Oysa dolar ekosistemi ile blok zinciri ve Bitcoin sahipliği çok farklı:

Bugün dolardan değerli birçok para birimi var. Örneğin, Kuveyt dinarı 3,32 ABD doları; fakat bir para birimi çok değerli ise o paranın ticari kullanımı da azalıyor. Ancak, Batı ekonomisinin diğer iki temeli olan ve küresel rağbet gören avro ile İngiliz poundu buna bir istisna oluşturuyor (ikisi de dolardan değerli).

Oysa Bitcoin’in değer kazanması Bitcoin kullanımını azaltmak yerine daha da arttırıyor. İşte Bitcoin batacak diyenler bu noktayı anlamıyor: Diyelim ki TV’den tuvalet kağıdına kadar her şeyi Bitcoin’le satın alabiliyorsunuz. O zaman 1 dolar 100 bin Bitcoin olsa ne olur? 1 Bitcoin 100 bin dolar olsa ne olur? Bunun bir önemi var mı?

İlgili yazı: Artık Ormanlar da Küresel Isınmaya Yol açıyor

 

Bitcoin batar mı?

Gelelim Bilgi-Bahçeşehir Üniversitesi öğrencilerim ve danışmanlık verdiğim kurumların bana en çok sorduğu ikinci soruya (endüstri 4.0’ı anlatır mısınız sorusundan hemen sonra geliyor): Bitcoin batar mı?

2008 krizine bankaların denetimsiz kredi vermesi neden oldu. Bitcoin’de ise para spekülasyonu yok, dolayısıyla türev araçları da yok. Bu sebeple Bitcoin batsa ne olur, çıksa ne olur?

Sahi ne olur? Bitcoin bir günde 4000 dolar azalan veya artan bir kriptopara. Eğer siz Bitcoin’i bozdurmak yerine işlemlerinizi Bitcoin ekonomisiyle sınırlı tutarsanız bundan hemen hiç etkilenmezsiniz.

Evet, bugün Bitcoin ile Starbucks’tan kahve alamazsınız; ancak gelecekte gerçekten buna ihtiyacınız olacak mı? (Gerçi daha şimdiden Bitcoin Coffee Store var).

Paylaşım ekonomisi

Her durumda, Laz’ooz gibi çözümler sayesinde paylaşım ekonomisi 5 yıl içinde dünya çapında yaygınlaşacak. Bunu Bitcoin ile çalışan Uber robot taksi, Uber Elevate, Tesla otopilotlu araç kiralama ve BTC Airbnb gibi düşünebilirsiniz. O zaman BTC’nin dolar karşılığına daha az ihtiyacınız olacak.

İlgili yazı: 3 Adımda Hayvanlar Ne Kadar Zeki?

 

Diyelim ki battı

Bitcoin batsa bile iki yıl sonra değeri 100 bin doları aşabilir veya Bitcoin ile IOTA gibi yeni kriptoparalar satın alabilirsiniz ve asıl onlar kalıcı olarak 100 bin dolardan değerli olabilir. Kısacası kriptoparalar 2008 konut kredisi krizine benzer şekilde batmaz. Batarsa da Venezüella’daki yüzde 700 enflasyona yol açmaz.

Ancak, biz ekonomideki asıl devrim veya bakış açınıza göre asıl dönüşüm Bitcoin değil, altcoinlerle birlikte bütün bir kriptopara ekosistemidir dedik. Bunu anlamak için en yenilikçi ve radikal kriptoparalardan birine bakalım: IOTA nedir ve nasıl çalışır? Nesnelerin interneti ile e-ticareti nasıl birleştirecek?

İlgili yazı: Beyin Formülü: İnsan Beynini Çalıştıran Yazılım Bulundu

 

Nesnelerin ekonomisi

29 Kasım 2017’de İzmir’de düzenlenen CANIAS ERPlive endüstri 4.0 paneline katıldıktan sonra bir dinleyicim, “hocam bugüne dek bize Bitcoin anlattınız. Peki IOTA’yı duydunuz mu” dedi.

Doğrusu IOTA’dan çok Tezos’la ilgiliyim; ama peki dedim, IOTA’yla ilgili bir yazı yazacağım. Nitekim IOTA 2014’ten sonra ilk kez geçenlerde atılım yapmıştı ve geçen haftaki kadar popüler olmasa da artık IOTA’yı anlatmanın vakti geldi.

İlgili yazı: İçinde Kara Delik Olan Yarım Yıldızlar

 

IOTA ne demek?

İngilizce “an iota of strength” dediğinizde iota kelimesi bir nebze anlamına geliyor. Bu açıdan yeni kriptopara IOTA’nın devrimsel potansiyelini düşünerek “küçük bir kelebeğin kanat çırpışı bile dünyayı öngörülemez şekilde değiştirir” diyebiliriz.

Ancak, bizim IOTA kök olarak IOT’den, yani nesnelerin interneti teriminin İngilizce kısaltmasından geliyor ki bu da her şeyin ekonomisi ile alakalı. Her şeyin ekonomisi derken, nesnelerin internetinin 20 yılda dünya çapında yaygınlaşması ve yara bandından insan hücreleri ile bardaklara kadar her şeyin akıllı cihazlara dönüşmesinden bahsediyoruz.

Kısacası nesnelerin interneti her şeyin interneti olacak. Her şeyin interneti ekonomisine de (çok yaratıcı bir şekilde 😉 ) her şeyin ekonomisi diyeceğiz. Nitekim nesnelerin interneti yaygınlaştıkça tüm cihazların imece usulü ile birlikte çalışması gerekiyor. Bu da kaynakların paylaşılmasını gerektiriyor.

İlgili yazı: Hibrit Araçlar İçin Grafen Yakıt Hücresi

 

Örnek verelim

Siri veya Viv gibi bir akıllı dijital asistan yakın gelecekte Facebook Messenger gibi anlık mesajlaşma uygulamalarına sohbet botu olarak eklenecek ve internetten sizin adınıza alışveriş yapacak. Tesla otomobilinizi de kullanmadığınız zaman başkalarına kiralayabileceksiniz. Tesla bu modelde paylaşımlı robot taksi olarak çalışacak.

Nesnelerin interneti paylaşım ekonomisini getiriyor. Her şeyin interneti de her şeyin ekonomisini ve IOTA bunun kriptopara birimi olarak tasarlanmış bulunuyor. 2014’te Dominik Schiener ve David Sonstebo tarafından geliştirilen IOTA, 2017 Ağustosunda kriptoarz ile (ICO) kriptopara piyasalarına sunuldu.

İlgili yazı: Çıplak Tekillik >> Kara Deliklerin İçini Neden Göremiyoruz?

 

ICO nedir?

Nasıl ki IPO, yani halka arz ile şirketinizin hisse senetlerini halka açarak sermaye artırımına gidiyorsunuz ICO yoluyla da kriptoarz yapabilir ve kriptopara ile şirketinizin sermayesini artırabilirsiniz.

ICO sayesinde yeni şirketiniz için klasik melek yatırımcı bulmanızı da gerek kalmaz. Sermaye ihtiyacınızı Bitcoin ve altcoin yatırımcılarıyla karşılayabilirsiniz.

Elbette ICO ile yeni bir kriptopara çıkarıp kullanıma sunmak da mümkün. IOTA işte bu yöntemi seçti. Ancak Bitcoin’den iki büyük farkı var: Birincisi sadece nesnelerin interneti üzerinden değiş-tokuş sistemiyle çalışıyor.

İlgili yazı: Konutlar İçin Ucuz Güneş Enerjisi Rehberi

 

Alışveriş değil

Değiş-tokuş: Bu ne demek derseniz Bitcoin’in perakende alışverişten ziyade yatırım amacıyla kullanılmasından yola çıkarak Bitcoin’i dijital altına benzetebiliriz. IOTA ise yalnızca nesnelerin internetiyle çalıştığı için daha ileri gidiyor ve takas usulüyle çalışıyor (bunun önemine geri geleceğim).

İkinci olarak Bitcoin ve altcoinler herkese açık olan, açık kaynak kodlu ve dağıtık blokchain sistemini kullanıyor. IOTA ise blockchain ile değil, Tangle adlı başka bir şifreleme sistemiyle çalışıyor.

Tangle ile bütün IOTA alım-satım işlemlerini yapabilirsiniz ve bu açıdan sistem blockchain’e benziyor. Ancak, Bitcoin blockchain sistemiyle zaman içinde basılırken (dünyada izin verilen maksimum Bitcoin sayısı 21 milyon ve geçerli işlemci hızıyla bu sınıra 2140’ta ulaşacağız), Tangle IOTA’yı baştan bastı. Böylece Ağustos ayında ICO ile piyasaya yaklaşık 2,8 katrilyon IOTA sunuldu.

Dolayısıyla Bitcoin madencileri var, ama IOTA madencileri yok. Dahası IOTA işlemlerini IOTA kullanıcıları onaylıyor ve bunun için Bitcoin’de olduğu gibi komisyon ücreti de almıyorlar.

İlgili yazı: Lazer Işınlı Terahertz Vücut Tarayıcıları İçinizi Görecek

 

Neden böyle?

Bitcoin ile IOTA’nın amacı farklı: IOTA nesnelerin interneti cihazları arasında veri alışverişini ve ürünle hizmet değiş-tokuşunu kuruşlandıracak bir merkezsiz pazar yeri olarak tanımlanıyor. Kısacası Bitcoin merkez bankası ve bankalar gibi aracıları ortadan kaldırırken; IOTA, para dediğimiz nihai aracıyı ortadan kaldırıyor. Evet, o da kriptopara ama kullanım açısından salt takas metasıdır.

IOTA ile neler yapabilirsiniz?

• Tesla akıllı otomobiller muayene ücretini, şarj bedelini ve ücretli köprü geçişini online olarak doğrudan IOTA ile ödeyecek. TL yüklü OGS vb. kartlar kullanmayacak.
• Bir beyaz eşya üreticisinin buzdolabını evinize aldığınızda, bu cihaz sizin adınıza süpermarketten IOTA ile alışveriş yapacak (Amazon dash button’ın, Amazon’dan IOTA ile deterjan satın aldığını düşünün).
• IOTA destekli Safe Network benzeri dağıtık internet sistemlerinde insanlar blogunuzu okudukları için IOTA kazanacak. Siz de blogunuzu okudukları için IOTA kazanacaksınız. Ayrıca ev internetini başkalarıyla paylaştığınız için yine IOTA kazanacaksınız ve 3 yıl önce yazdığım gibi, Safe Network türevi ağlar da kullanıcılar sırf bu ağları tercih ettiği için IOTA kazanacaklar (gerçek paylaşım ekonomisi budur). Durun, daha yeni başlıyoruz:
• Blogunuzda reklam göstermek yerine, sizi ziyaret eden ve buna izin veren kullanıcıların bilgisayarlarını gerekirse (şimdilik değil) yeni IOTA basmakta kullanabileceksiniz; yani IOTA mantığı yaygınlaşınca (en azından diğer kriptoparalar için) coin madenciliği bile paylaşımlı olacak. Günümüzde ise bunu bilgisayar virüsüyle yapan kötü niyetli madenciler
• Udemy gibi eğitim platformları da eğitimleri katılımcı sayısı, tekil veya toplu izleyici sayısı, izlenme süresi gibi metriklere göre ücretlendirerek ödemelerini IOTA ile yapabilecekler. Bu da e-ticarette çok önemli; çünkü paylaşım ekonomisinde “kullandığın kadar öde” modelinin yaygınlaşmasını sağlayacak.

 

IOTA devrimi?

IOTA yaygınlaşırsa ekonomide devrim yapacak. IOTA bunu yapamazsa Safe Coin gibi alternatifler yapacak; ama IOTA diyor ki bunu benimle yaparsan yarın öbür gün, Safe Network için Safe Coin kullanmana da gerek kalmaz. Hepsini IOTA ile yaparsın. Coin dünyasının doları ben olurum. Bunu da aracıları ortadan kaldırarak doğrudan IOTA üzerinden yaparım.

Peki bunun nesnelerin interneti açısından en önemli kısmı ne? Bunu geçen yıl gördük. 2016’da dünya tarihinin en büyük DDOS saldırısı nesnelerin interneti cihazları üzerinden yapıldı. DNS şirketi DYN sunucuları çökertildi ve insanlar Twitter gibi en popüler sitelere bile erişemediler.

İlgili yazı: Kuantum İnternet Gizlilik ve Şifrenizi Nasıl Koruyacak

 

Nesnelerin zaafı

Sonuçta nesnelerin interneti cihazları küçük, ucuz ve aptal şeyler. Ortak firmware standartları kullanmadıkları için hacklenmeye açıklar.

Ayrıca her kriptopara da Bitcoin kadar güvenli değil. Dolayısıyla IOTA yerine bin bir kriptopara kullanırsak coin bazlı nesnelerin interneti alışverişleri de siber saldırıya uğrayabilir. IOTA diyor ki hepsini benimle yap ve fidye yazılımlarına karşı güvende ol.

İşte bu yüzden IOTA kurucuları çok iddialı bir hedefle yola çıkıyorlar: Satoshi Nakamoto, Bitcoin ile amacım özgür dünyaya birkaç yıl daha zaman kazandırmak demişti. IOTA ise tüm coin’lerin yerini almaya aday. Zaten kurucuları da “Ya nesnelerin interneti alanında her şey olacağız ya da hiçbir şey” diyorlar.

İlgili yazı: Elon Musk Elektrikli TIR Üretecek: Tesla Semi

 

Peki nasıl çalışıyor?

Tangle adlı nesnelerin interneti dijital muhasebe defteriyle: Tangle sıfır komisyonla ticarete izin verdiği için IOTA ile ulaşabilecek kaynakları tam olarak arz-talebe göre belirlenen serbest piyasa değeriyle değiş-tokuş edebiliyorsunuz ki IOTA’nın paradan ziyade bir takas sistemi olması buradan ileri geliyor.

Tangle sensörler, akıllı lamba ve e-etiketler gibi nesnelerin interneti cihazlarından gelen verileri güvenli olarak saklayarak işliyor (en azından sistemin kurucuları böyle söylüyor). Bu bloksuz dijital muhasebe defteri basit yazılımıyla kolayca ölçeklenebiliyor.

Bitcoin yazılımının bir saniyede daha çok işlem yapılmasına izin vermesi için dikkatle güncellenmesi gerekirken, IOTA işlem sayısına göre otomatik olarak genişleyen ve ölçeklenen bir tasarıma sahip. Kısacası IOTA paylaşım ekonomisinde en hızlı mikro ödeme sistemi olduğu iddiasında.

İlgili yazı: İnsan ve Doğada Evrimi Gösteren 5 Kanıt

 

Hayaller Satoshi

Gerçekler Trump: IOTA, Microsoft ile Deutsche Telekom’dan Fujitsu ve Bosch’a kadar birçok büyük marka ve toplamda 100’ün üzerinde şirketle anlaşma yaptığını duyurdu. Bu sayede IOTA değeri 1 doların altında seyrederken 5,5 dolara çıktı.

Oysa bu haberlerin abartılı olduğu ve Tangle’da sadece acemilerin gözden kaçırabileceği ciddi güvenlik açıkları olduğu ortaya çıktı. Bu nedenle IOTA son birkaç günde değer kaybederek yaklaşık olarak eski değerine döndü.

İlgili yazı: Başka Yıldız Sisteminden Gelen Asteroit

 

IOTA yalan mı oldu?

Bu tamamıyla kriptoparaya nasıl baktığınıza bağlı. Aslında kriptoparanın devrimsel yanı tek tek para birimleri değil, bir bütün halinde ekosistemin, merkez bankasının olmadığı devrimsel bir yapıya sahip olmasıdır.

Bu yapının post kapitalizmin önünü açması için o kadar büyük bir potansiyel var ki birine hızlıca göz atalım: E-oylama. Bizler ta 2000’lerin başından beri internet üzerinden oy kullanmaya izin veren sıvı demokrasi sistemini biliyoruz.

Bu sistem Atina zamanındaki doğrudan demokrasinin kısmen de olsa gerçekleştirilmesini ve temsili demokraside gördüğümüz “devlet erkinin gasp edilerek kötüye kullanılması” sorununu çözüyor. Ancak, internetin şirket tekelinde olması ve e-oylarda sahtecilik yapılması sıvı demokrasi engelliyor.

İlgili yazı: Yerçekimini Kuantum Flaşlar mı Üretiyor?

 

Kriptopara demokrasisi

Oysa IOTA’nın Tangle sistemi gerçekten güvenli ve anonim bir yapıya kavuşursa anonim kalmak için takma ad kullanan yurttaşlar forumlar aracılığıyla politik fikirlerini de belirtebilecek ve böylece parlamenter demokrasiyi destekleyebilecekler.

Bir zamanlar İsveç’teki Korsan Parti doğrudan internet demokrasisini (komünal demokrasi) getirmek için bu fikri savunuyordu.

Ancak, Marx ormanda on kaplan gücündedir: Ekonomik üretim biçimleri değişmedikçe siyasi rejimler değişmez. Tabii küreselleşme sayesinde paranın kendisi de bir üretim biçimi oldu ve Bitcoin de parayı kriptopara ile değiştirdi. Kriptoparanın devrimsel potansiyeli budur.

İlgili yazı: Dünyanın İlk Elektrikli Yük Gemisi Sefere Başladı

 

Post kapitalizme geri dönelim

Yapay zeka, 3D printerlar, 4D printerlar, sentetik et veya organ basan biyoprinterlar ve diğer organik replikasyon sistemleri ile yeni kriptopara sistemleri ekonomik üretim biçimlerini değiştiriyor.

Dağıtık kriptopara tabanlı kriptoekonomi işte bu araçlarla merkezi üretim, kapitalin tek elde toplanması, oligarşi düzeni (seçkinler tekeli) ve gözetim toplumu gibi sorunları çözen yeni bir dünya kurmaya hazırlanıyor.

Küresel sermaye 1979’da bu riski önlemek için dahice bir buluşla emek, üretim ve hizmetleri türev araçlarına bağlayarak merkezileştirdi. Aynı zamanda paradan para kazanarak emeği neredeyse tümüyle değersizleştirdi.

Bitcoin ve dağıtık kriptoparalar ise gerçek serbest piyasa ekonomisi ve doğal arz-talep dengesiyle kendi değerini kendi belirliyor. Kriptopara ile 3D printerlar birleşerek yerel ve özel üretimi, merkezi seri üretimden ucuza getirmeye hazırlanıyor.

Kısacası kriptoekonomi geliyor

Yakında kuantum bilgisayarlar internetteki mevcut tüm şifreleri kıracak ve kuantum bilgisayar tarafından bile kırılamayacak kadar güçlü olan yeni şifreler geliştirecek. Bu sayede hem gözetlenmesi imkansız olan kuantum internet gelecek hem de kriptoparaları siber saldırıdan korumak kolaylaşacak.

İlgili yazı: VASIMR roketiyle Mars’a 40 günde gidin

 

Toparlayacak olursak

Merkez bankası ulus devletse, dağıtık Bitcoin şehir devletleridir. Bankalar ise farklı bir hayalin peşinden koşuyor ve Bitcoin’den blockchain sistemini alırım; ama Bitcoin’in kendisini kullanmam diyorlar. Bu bağlamda amaçları sadece blockchain kullanarak kriptopara ekosistemini yenmek. Bu sistemde blockchain merkez bankasının yerini alıyor. Bunun karşılığı ise ulus devlet yerine federasyona geçmektir.

Eh, küreselleşmenin önce federal bir devlet olan Amerika’dan çıkmış olmasına bakarsak ve federasyonu da esnek bir imparatorluk biçimi olarak nitelendirirsek işin mantığın anlıyoruz. Ancak, merkezi blockchain diyebileceğimiz bu hibrit tasarım aynı zamanda gerçekleşmesi zor bir hayal:

Sonuçta bu biraz da “Batının ahlakını almam, ama akıllı telefonunu ithal ederek Batıyı yenerim” demeye benziyor. 80’lerde bu söylem Türkiye’de ilkokullara kadar inmişti.

Oysa son 30 yılda gördük ki kendine yeterli bir ekonominiz yoksa ve yatırım yapmak yerine paradan para kazanıyorsanız (en çok para Batı dünyasıyla Çin’de olduğu için),  onlar ortak olur ve siz pazar olmaya, hem de pek fakir bir pazar olmaya devam edersiniz.

Büyüme yetmez

Burada bir ülkenin büyümesinin pek önemli bir kriter olmadığını da ekleyelim: Şirketler paradan para kazanarak faizle kâr edebilir; ama bu gerçek anlamda büyüme değildir. Gerçek büyüme toplumsal refahın artmasıdır. Kişisel gelir artmalı ve insanların işte çalıştıktan sonra ek kazancını kişisel gelişim, aile ve spora harcayabilecekleri boş zamanı olmalı. Toplumsal varsıllık budur.

İlgili yazı: Özgür İnternet Meshnet

 

Bankacılıkta blockchain

Bu sebeple bankaların blockchain ile Bitcoin ve türevi olan altcoin dalgasını durdurabilmesi pek mümkün görünmüyor. Nitekim 1940’larda Amerika’da hızı saatte 130 km’ye erişen buharlı trenler vardı; ama daha kolay ölçeklenen dizel trenler onların yerini aldı.

Bankalar ise Bitcoin borsaları ile anlaşarak Bitcoin alım-satımlarından komisyon almaktan başka bir şey yapmıyorlar. Merkezi yapıları kriptopara tabanlı yıkıcı ve yenilikçi yeni iş modelleri geliştirme müsaade etmiyor ki ben de katıldığım ekinliklerde bunun altını çiziyorum:

Endüstri 4.0 geliyor; ama Bitcoin’in öncülük ettiği kriptopara dünyası endüstri 5.0’dır ve Bitcoin batarsa ondan boşalan yeri daha güçlü kriptoparalar dolduracaktır. Endüstri 5.0 da tekillik gününden önce insan uygarlığının geçireceği son aşamadır.

Nitekim bugün en büyük telekom ve bankaların uluslararası yatırımcıları arasında olan kişilerin ICO yoluyla Bitcoin’e yatırım yaptıklarını, bazı şirketlerin de Bitcoin’le sermaye topladığını görüyoruz.

İlgili yazı: Bitcoin’de Gizlilik Nasıl Korunur?

 

Atı alan Üsküdar’ı geçti

Kriptopara dalgasını önlemek gittikçe zorlaşıyor. İnsanlar kitleler halinde küresel tekellere dayalı para ekonomisinden çıkıp en yeni dijital altın ve takas sistemi olarak tanımlayabileceğimiz kriptoparaya geçiyorlar. IOTA ve Bitcoin de buzdağının görünen yüzünü oluşturuyor.

Nitekim Pisa direktörü Andreas Schleicher Türk eğitim sistemi için ne demişti? Öğrettikleriniz artık gereksiz. Direktör Schleicher bizi ezberci eğitim sistemi yüzünden eleştirmiyor. Öğrettikleriniz günümüz dünyasında geçerli olmayan, gereksiz ve önemsiz şeyler diyor.

Post kapitalizmin gelişini bu şekilde anlamak lazım: Günümüzün güç odakları asla güçsüz kalmayacaklar ve kimse kimseyi yerinden etmeyecek. Sadece yapay kıtlık ekonomisinin yerini alan post scarcity bolluk ekonomisinde (cornucopia) bugünün güç odakları geçersiz kalacaklar.

İlgili yazı: Çin’den Kuantum İnternet Uydusu

 

Dönüşümler

Bu saatten sonra ikinci bir Ekim devrimi beklemek hayal olur ve biz de savaşların barış getirmediğini biliyoruz. Nüfusun çoğaldığı, doğal kaynakların tükendiği, küresel ısınma ve çevre kirliliğinin arttığı dünyamızda bizim devrimden ziyade evrime, dönüşüme ve kardeşçe yaşamaya ihtiyacımız var (bu açıdan Ovidius’un Dönüşümler kitabını okumanızı öneriyorum).

Aslında sermayenin bunun farkında olduğunu söyleyebiliriz: Amerika’nın Bitcoin vadelilerine izin vermesini ve Microsoft ile Fujitsu gibi şirketlerin prensipte de olsa IOTA ile ilgilenmesini buna yorabiliriz. Bunlar yeni ekonomiye önce sermayenin entegre olacağını gösteren olumlu adımlar.

Nasıl ki derebeyliğinden merkantilizme ve ondan kapitalizme geçtik, kapitalizmin çağının ardından da post kapitalizme geçeceğiz. Ancak bu süreç dijital dönüşümle gerçekleşecek.

Satoshi Nakamoto, Bitcoin ile yapay zekanın insan zekasını aşacağı tekillik dönemine güzel bir kapı açtı. Biz de insanlığın küresel ısınma ile kendisini yok etmeden önce ele geçirdiği bu son şansı, yani kriptoparayı doğru kullanalım.

IOTA ve Tangle

¹Satoshi Nakamoto
²Economy of things