Facebook Cambridge Analytica İçin Gizliliği Güncelledi

Facebook Cambridge Analytica skandalından sonra gizlilik ayarlarını güncelledi. Facebook kullanıcılarının verilerine ulaşan Cambridge Analytica, kullanıcı beğenilerini analiz etmiş ve seçmenleri tek tek hedefleyen yayınlar yaparak Trump ve Brexit seçimlerini etkilemişti.

Güven kaybı

Cambridge Analytica’nın Trump ve Brexit seçim sonuçlarını kişiye özel kampanyalarla etkilemesine aracı olduğu söylenen Facebook halktan büyük tepki gördü. Başta Elon Musk olmak üzere birçok kullanıcı Facebook hesabını sildi (#DeleteFacebook kampanyası). Bu yüzden Facebook hisseleri borsada 37 milyar dolar kaybetti. Şimdi de durumu kurtarıp güven kazanmak için kullanıcı gizlilik ayarlarını değiştirdiğini söylüyor.

Yapay zeka seçim sonuçlarını etkiliyor

Artık seçim sonuçlarını etkilemek için sandık başında hile yapmaya gerek yok. Amerikalılar bu iş için özel yazılım geliştirdiler.

Nitekim Trump seçimleri kıl payı kazandı ve İngiltere’nin AB’den çıkmasını (Brexit) isteyenler de seçimleri küçük bir farkla kazandılar. Bu farkı Facebook kullanıcılarının davranışlarını analiz eden Cambridge Analytica yazılımı sağladı.

İlgili yazı: Musk Mark’a Karşı: Yapay Zeka Ne Kadar Zeki?

 

Seçimde nasıl hile yaptılar?

Bunun için 10 yıl öncesine geri gidelim ve yapay zeka ile kamuoyunda nasıl algı yönetimi yapıldığını görelim. Algı yönetimi artık öyle boyutlara vardı ki kafamızdaki fikirler bile bize ait değil. Günümüzde seçim sonuçlarını direkt hile yapmadan istedikleri gibi etkileyebiliyorlar. Twitter ünlüleri bile gereksiz ve bu noktaya nasıl geldik derseniz:

2008 yılında Cambridge Üniversitesi Psikometri Merkezi’nde çalışan iki doktora öğrencisi (Michal Kosinski ve David Stillwell), MyPersonality adında yeni bir kişilik testi geliştirdiler. Bu teste temel olarak da davranışçılık akımını, özellikle de 80’lerdeki yeni versiyonunu temel aldılar.

Buna göre bireylerin davranışlarını 5 temel kişilik özelliğiyle açıklamak mümkün: Yeniliklere açıklık, sosyallik, uzlaşmacılık, mükemmeliyetçilik ve kırılganlık. İki araştırmacı bu ölçütleri Facebook için geliştirdikleri MyPersonality kişilik testine uyguladı.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Beyin yıkayan yapay zeka

Böylece insanların, seçmenlerin, müşterilerin beynini yıkayan yeni bir Facebook yapay zekası ortaya çıktı. Elon Musk işte bu yüzden Facebook’u sadece şirket çıkarları için yapay zeka geliştirmekle suçladı (ben de bunun üzerine Musk Murk’a karşı, yapay zeka ne kadar zeki başlıklı bir yazı yazdım).

Yapay zeka ile beyninizi nasıl yıkıyorlar derseniz: Facebook’ta kimlere ve hangi paylaşımlara like (beğeni) verdiğinize bakıyorlar. Sadece 68 like ile cinsel tercihlerinizi, ten renginizi ve hangi partiye oy vereceğinizi yüzde 85 doğrulukla saptıyorlar.

İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Facebook sizi sizden iyi tanıyor

70 like ile Facebook abonelerini arkadaşlarından daha iyi tanıyorlar. 150 like ile ailesinden ve 300 like ile eşinden bile iyi tanıyorlar. Daha fazla like ile (ki Türkiye’de birçok kullanıcı Facebook’a 2008’de katıldığı için 300 like sınırını çoktan aşmış olmalısınız), sizi sizden iyi tanıyorlar!

Nitekim Kosinski ve Stillwell 2012’de bu kişilik testinin sonuçlarını yayınladığı zaman Facebook, beğenilerin bireysel tercih analizinde kullanılma özelliğini kullanıcılara kapattı (muhtemelen bu hizmeti ücretli yapmak için). Aynı yıl kullanıcılardan habersiz deneyler yapmaya başladı.

İlgili yazı: 5 Soruda Paralel Evrenler

 

Facebook çıkarları

Facebook’un şirket olarak ana amacı gelirlerini artırmak. Kullanıcı verilerini toplayıp bu verileri Amerikan hükümetine ve diğer şirketlere satarak para kazanmak veya kendi kârını artırmak için iş geliştirme yapmak.

Bu amaçla 2012 yılında kullanıcılara olumlu haberler (kedi videosu) ve olumsuz haberler göstererek (ölüm haberi) onların davranışlarını ne kadar etkileyeceğini test etmeye başladı.

Böylece yapay zeka algoritmaları ile insanların duygularını etkileyebileceğini ve kime oy atacaklarıyla hangi ürünü satın alacaklarını değiştirebileceğini gördü. Facebook yapay zeka ile beyin yıkamaya başladı.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Dijital diktatörler geliyor

Öyle ki dijitalleşme politikaya girdi ve gelecekte diktatörler de gereksiz olacak. Kişilerin duygu ve düşüncelerini analiz edip telepatik internetten doğrudan beyin yıkayan yazılımlar sayesinde diktatörler bile dijitalleşecek.

Öyle ki yapay zeka diktatörlerin yerini alacak ve işte bu, insanların robotlar yüzünden işsiz kalmasından çok daha tehlikeli bir şey olacak. Bakın nasıl?

Amerika’daki 2010 yılı ara seçimlerinde Facebook 61 milyon yurttaşa “Bugün seçim günü” yazısı gösterdi. Diğer gruba ise “Oy verdim” diye bir harekete çağrı (call to action) ifadesi gösterildi. Eticaretmag yayın yönetmeniyken defalarca yazdığım gibi, harekete çağrı e-ticaretle satışın temelidir.

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Ne oldu biliyor musunuz?

“Oy verdim” harekete çağrı paylaşımı sayesinde seçimlere katılan seçmen sayısı tam 340 bin arttı! Bu bir tesadüf değildi. Facebook 2012’de aynı deneyi yine kullanıcılardan habersiz tekrarladı. O zaman başka bir seçim mesajı gösterdiler ve seçime katılan seçmen sayısını bu kez 270 bin artırdılar!

Trump Cambridge Analytica ile kazandı

Trump seçimleri kazanmasını tüzel kişilere borçlu: 1) Bu başarıyı öncelikle Rusya’nın, Trump’ın rakibi olan Hillary Clinton’ın e-posta iletileri hakkında verdiği istihbarata borçlu ve dün basında çıkan habere göre, Amerikan başkanı bu yüzden yargılanacak.

2) İkinci olarak başarısını Kosinski ile Stillwell’in Facebook için geliştirdiği analiz yazılımına el koyup Cambridge Üniversitesi için para kazanan Cambridge Analytica şirketine ve 3) Trump için seçim sonuçlarını etkileyen Facebook paylaşımlarına borçlu.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

100 bin farkla seçimleri kazandı

Trump sadece 100 bin oy farkla seçimleri kazandı. Bunun için de kendi oylarını artırmak yerine siyahların seçime gitmesini engelledi; çünkü Trump gibi bir politikacının Amerika’da alacağı oy sayısı bellidir. Ne yaparsa yapsın bu sayının üstüne çıkamaz.

Trump, Facebook ile anlaştı mı veya Trump’ı destekleyen büyük aileler Facebook’a onu desteklemesi için para verdi mi? Bu soruların cevabı şimdilik belirsiz. Ancak, bir Amerikan mahkemesi ve hatta Kongre, Zuckerberg’in bu konudaki ifadesini alabilir [Güncelleme: Senato Zuckerberg’ü ifadeye çağırdı]. Yoksa görülen o ki Facebook’la çalışan herkes başkan seçilebilecek.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

 

Sindirme politikası

Facebook ile çalışan Cambridge Analytica’nın, siyahların seçime gitmemesi için Philadelphia eyaletinde birkaç yüz bin seçmeni hedef seçtiği söyleniyor: İddialara göre, bunlar Facebook’tan en kolay etkilenecek duygusal insanlardı.

Cambridge Analytica sadece bu seçmenlerin zaman tünelinde kötü ırkçılık haberleri yayınlayıp onların moralini bozdu. Onlar da korktular ve Amerika artık adam olmaz deyip seçimlere gitmediler! Ona oy atmayacak seçmen sayısı azalınca Trump da seçimleri kazandı!

Ancak, her şeye rağmen demokratik bir ülke olan Amerika bunu içine sindiremedi. Dün Maryland’da bir yargıcın aldığı kararla Trump’ın mahkemede yargılanmasına izin çıktı.²

İlgili yazı: Biyonik Böbrek ile Diyaliz Derdine Son

 

Google da yapıyor

Google’ın seçimleri etkilediğine dair bir kanıt yok; ama bu kez Youtube’u ve en iyisi tekrar Facebok’u düşünün: Bu iki şirket ne yapmak istiyor? Size reklam göstererek para kazanmak istiyor. Peki bunu nasıl yapacaklar? Youtube ve Facebook’a uzun süre bakmanızı sağlayarak; öyle ki telefonun başından hiç ayrılmayın.

Bu nasıl olacak?

Arka arkaya ilginizi çekecek videolar, resimler ve haberler gösterecekler. Sahi, neden geceleri yatıp uyumak yerine devamlı telefona baktığınızı sanıyorsunuz?

Şimdi, Youtube özel bir yapay zeka algoritması kullanıyor. Bu algoritma hangi videoları izlemeyi ve müzikleri dinlemeyi sevdiğinizi biliyor. Böylece yürütme listesi önerilerinde devamlı ilginizi çekecek videoları gösteriyor.

İlgili yazı: Capsule Network: İnsan gibi Düşünen Yapay Zeka

 

Ancak yapay zeka şiddeti teşvik ediyor

Neden mi? İnsanları aşırılığa teşvik etmek kullanıcıların ekranda kalma süresini uzatıyor da ondan. Örneğin heavy metal şarkıları dinliyorsunuz? Yotube algoritması size her seferinde daha sert video klipler gösteriyor.

Dünyadaki şiddet ve ırkçılık olaylarını gösteren haberlere mi baktınız? Size her seferinde daha çok şiddet içeren, daha ırkçı haberler gösteriyor.

Kısacası Youtube şiddeti teşvik ediyor ve ırkçılığı azdırarak şiddet eğilimlerini tetikliyor. Peki bu videoları izleyen teröristler ve çete üyeleri ne yapar sizce? Eskiden televizyon çocukları şiddete alıştırıyor derdik ya, çok doğru ve Youtube bin beterini yapıyor.

İlgili yazı: DataRobot Yapay Zekaya Algoritma Öğretiyor

 

Facebook gizlilik ayarlarını güncelledi

Ancak, “ben bundan sonra kullanıcı verilerini alıp satmayacağım” demedi. Doğrusu genel ve yerel seçimleri maniple etmeyeceğim de demedi. Nasıl desin? Bundan para kazanıyor.

Ancak, Facebook uygulamasında 20 sayfaya dağılmış olan gizlilik ayarlarını tek ekranda toplayacağını duyurdu (bunu önümüzdeki aylarda yapacak). Ayrıca Facebook verilerinizi indirip incelemenizi de yeni bir sayfa düzeniyle kolaylaştıracak.

Böylece kullanıcılar Facebook ile hangi bilgileri paylaşacaklarına daha iyi karar verebilecekler. Torba yasada olduğu gibi, bir şeyi paylaşmaya evet deyince diğer bin şeyi de Facebook ile paylaşmış olmayacaklar.

Tabii Facebook’un siz paylaşma deseniz bile bu verileri paylaşmayacağının garantisi yok. Sonuçta dükkan onların, kullanıcı sözleşmesini de onlar yazıyor ve sözleşmeye yazdıklarının yasal bağlayıcılığı yok.

İlgili yazı: Yapay Zeka ile Melek Yatırımcı Olmanın 8 Yolu

 

Yine de olumlu başlangıç

Facebook’un bu kararı Cambridge Analytica şirketinin 30 milyon Facebook kullanıcısına ait verileri yasa dışı olarak elde ettiği haberlerinden sonra geldi ve Facebook Gizlilik Müdürü Erin Egan konuyla ilgili açıklamasında şunu söyledi:

“Geçen hafta kurallarımıza uyulmasını sağlamak için daha çok çalışmamız gerektiğini gördük. Aynı zamanda, insanlara Facebook’un nasıl çalıştığını anlatmamız ve onlara kişisel verileriyle ilgili daha fazla seçim hakkı tanımamız gerekiyor.”

Gerçi Facebook bu gizlilik ayarlarını Cambridge Analytica skandalı ve AB’nin yeni veri koruma yasası yüzünden güncellemediğini söyledi. Ancak, Facebook gizlilik müdür yardımcısı Rob Sherman, gizlilik ayarlarını bu yüzden güncellediklerini kabul etti:

“Veri kullanımında etik olmazsak insanlar Facebook’a güvenmeyecek ve kullanmak istemeyecekler. Son haftalarda büyük güven kaybına uğradığımız açık ve güven artırmak için çalışmamız gerekiyor. Bence bizler Facebook’ta bunu çok iyi anladık ve gerekeni yapmak için çok çalışıyoruz.”

İlgili yazı: Facebook Sohbet Botunu Çok Zeki Diye Kapatmadı

 

Bilim insanları ikna olmadı

Carnegie Mellon Üniversitesi bilgisayar mühendisi ve gizlilik araştırmacısı Alessandro Acquisti ise bu kararın olumlu, ama çok yetersiz olduğunu söyledi. Facebook gizlilik skandallarını her seferinde örtbas etmek yerine soruna kesin bir çözüm getirmeli dedi.

Facebook zor durumda

İnternette gizliliği korumak için çalışan Elektronik Sınır Vakfı (EFF) avukatı Nate Cardozo da Facebook’un yaptığı düzenlemenin gerçek sorunları çözmeyeceğini belirtiyor. Nitekim Facebook CEO’su Mark Zuckerberg, Kongre’nin önüne çıkıp Cambridge Analytica konusunda açıklama yapacak.

Zuckberberg, muhtemelen şirketin 30 milyon kullanıcının verilerine nasıl ulaştığını ve Facebook’un bundan para alıp almadığını açıklayacak. İngiltere de Facebook ürün direktörü Chris Cox’u Nisan ayında resmi makamlara açıklama yapmak için çağıracak.

Facebook’tan konuyla ilgili bilgi almak isteyenler arasında veri gizliliğini korumak için en sıkı kuralları getiren Avrupa Birliği var: Avrupa Komisyonu 29. Madde Çalışma Grubu Lideri Andrea Jelenik de “Bence Facebook kazandığı paranın yüzde 10’unu veri koruma sorunlarına harcasaydı bu kadar para ve itibar kaybına uğramazdı” dedi.

İlgili yazı: Beyin Formülü: İnsan Beynini Çalıştıran Yazılım Bulundu

 

Yine de unutmayın

Google ve Facebook’un sahipleri özünde kötü niyetli değiller. Onlar sadece para kazanmak istiyor. Bu yüzden insanları ekran başında tutacak yapay zeka yazılımları geliştirdiler. Bu yazılımlar diğer yazılarımda anlattığım gibi derin öğrenme algoritmaları kullanıyor.

Oysa bu algoritmaları artık insanlar yazmıyor! Google ve Facebook yazılımları artık kendi kodunu yazıyor; yani Lary Page ve Zukckerberg bile algoritmaların nasıl çalıştığını bilmiyor. Online reklam göstermek amacıyla tasarlanan bu yazılımlar birer kara kutu ve müşteriye daha çok reklam göstermek için onları şiddete teşvik edebiliyor.

Şimdi anladınız mı neden Elon Musk Facebook’a böyle yapay zeka geliştirme, insanlığı yok edeceksin diye kızıyor? Bu iş dijital diktatörlerin, yapay zeka ile seçim hilesi yapanların, algı yönetiminin, sahte gündemin ve Cambridge Analytica like analizlerinin çok ötesinde. Asıl tehlike başka:

Facebook ve Google yılda en az 60 milyar dolar reklam geliri kazanmak için kontrolsüz yapay zeka geliştiriyor. Hiçbir etik değeri olmayan, kendi varlığının bile farkında olmayan aptal yapay zeka seçim sonuçlarını etkiliyor. İnsanları radikalleştirerek terörist olmaya teşvik etme riski yaratıyor ve çocukları şiddete alıştırabiliyor.

İlgili yazı: Laboratuarda İnsan Beyni Büyüttüler

 

Yapay zeka dünyayı böyle ele geçiriyor

Artık kral çıplak demenin zamanı geldi ve geleceğimizi korumak istiyorsak bu konuda daha çok yazı yazmalıyız. Bu bağlamda Facebook gibi şirketleri açık kaynak kodlu yapay zeka; yani sokaktaki adamın denetimine açık olan yapay zeka geliştirmeye kanunen zorlamak gerekiyor.

Yoksa Bilimkurgudaki en şeytani 20 yapay zeka yazımda anlatılan katil robotlardan çok daha korkunç bir canavar yaratmış olacağız. Siz de internetin özel hayatı nasıl yok ettiğini görmek için 50 Resimle Gizliliğin Doğumu ve Ölümü yazısını okuyabilirsiniz.

Cambirdge Analytica skandalı

¹How our likes helped trump win
²A judge just ruled a lawsuit accusing Trump