İnsanlar Artık İki Anneden Doğacak

İngiliz doktorlar sakat doğumları önlemek için iki biyolojik anne kullanan yeni bir tüp bebek yöntemi geliştirdi. Yeni yöntemde bağışçı anneden alınan yumurtaya tüp bebek isteyen annenin çekirdek DNA’sı yerleştiriliyor. Böylece tüp bebek isteyen annenin orijinal yumurtasındaki mitokondri hasarından kaynaklanan kalp yetmezliği gibi hastalıklar önleniyor. Peki yeni yöntem nasıl çalışıyor?

2 biyolojik anne?

Başlığı okuduğunuzda kelime oyunu yaptığımı düşünebilirsiniz. Öyle ya, her bebek tek anneden doğar. Ancak, yeni tüp bebek yöntemi ile bu durum değişiyor: Bilim insanları doğuştan gelen ölümcül hastalıkları önlemek için iki annenin yumurtasının genetik kodunu (çekirdek DNA’sı ve mitokondri DNA’sı) birleştirdikleri yeni bir yöntem geliştirdi. En azından bazı insanlar iki anneden doğacak.

İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Tasarım bebekler

Yeni tüp bebek yöntemi beyin hasarı, kas erimesi, kalp yetmezliği ve körlüğe yol açan ölümcül mitokondri hastalığını önlemeye yarıyor. İngiliz parlamentosu ve Lordlar Kamarası ta 2015 yılında insanların iki biyolojik annesi olmasına izin veren yeni tedaviye onay verdi.

2 Şubat 2018’de ise İngiltere İnsan Döllenmesi ve Embriyoloji Kurumu, Newcastle Üniversitesi tıp fakültesi doktorlarının, anne adayının DNA’sının başka bir kadının döllenmiş yumurtasına yerleştirdiği tüp bebek yöntemine izin verdi (pronükleer transfer ile tüp bebek yöntemi).¹

Böylece iki İngiliz annenin mitokondri DNA’sındaki ağır hasar nedeniyle sakat doğum yapma riski önlenmiş olacak. 17 Ocak 2019’da ise bu kez İspanyol doktorlar iki anneden kaynaklanan ilk tüp bebek hamileliğinin gerçekleştiğini duyurdular.

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Bir annenin dramı

İki biyolojik anneli tüp bebek yöntemi neden geliştirildi hocam derseniz: Bu tartışma yedi çocuğunu kalıtsal mitokondri hastalığı yüzünden kaybeden ve bu yüzden anne olma hayalini bir türlü gerçekleştiremeyen Sharon Bernardi ile başladı:

İnsan hücrelerinin enerji fabrikası olan mitokondriler hepimizin yaşamasını sağlıyor. İnsan vücudu mitokondrilerle solunum yapıyor ve enerji üretiyor. Solunum o kadar kritik bir işlem ki mitokondrilerin kendi DNA’sı bulunuyor ve bu DNA sadece anneden geçiyor.

Oysa bazı annelerde mitokondri hasarlı oluyor ve bu da sakat doğum riskini artırıyor. Bu durumda tüp bebek için mitokondri DNA’sı sağlam olan bağışçı kadınlardan döllenmiş yumurta (zigot) alınıyor. Yumurtanın çekirdek DNA’sı çıkarılıyor ve anne adayının çekirdek DNA’sı yumurtaya yerleştirilerek sağlıklı doğum sağlanıyor. Bu noktada farklı bir yöntemle üç kişinin DNA’sını taşıyan ilk bebek Meksika’da doğdu.

Her durumda kök hücreler tümüyle annenin çekirdek DNA’sına göre dönüşerek çoğaldığı için doğacak sağlıklı çocuk da anneye ait olacak. Böylece kadınlar kendi eşinden sağlıklı bir şekilde hamile kalabilecek. Yoksa siz teknolojik tekillik sadece bilgisayarlarla mı gelecek sandınız? Teknolojik tekillik kapımızı çaldı bile ve bizzat insan soyunu kökten değiştiriyor.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Tünelin ucunda ışık var

İstatistikler, Newcastle Üniversitesi’nde geliştirilen yöntemle sadece İngiltere’de yılda 150 çocuk doğacağını gösteriyor. Hatta kendi ülkesinde etik kaygılar nedeniyle buna izin verilmeyen ülkelerin yurttaşları da İngiltere’de doğum yapabilir ve bir tür tüp bebek turizmi başlatabilirler.

Eskiden anneler bunu çocukları gelişmiş bir ülkenin yurttaşı olsun diye yapardı. Şimdi ise sağlıklı doğum için yapacaklar. Modern dünyanın etik değerlerine uyum sağlayamayan ülkeler de yeni bir beyin göçü ile karşılaşacaklar. İki anneden doğumlara izin veren İngiltere gibi ülkeler ise sağlık sektörü müşterilerinin sayısını ve buna bağlı olarak da gelirlerini artırmış olacaklar.

Nitekim eski İngiltere Başbakanı Cameron konuyla ilgili açıklamasında şunları söylemişti: “Burada Tanrı’yı oynamıyoruz. İki ebeveynin sağlıklı bir çocuk sahibi olması için gerekeni yapıyoruz.” Talihli anne Sharon Bernardi’de de haberleri duyduğunda şaşkınlığını gizleyemediğini söylüyor: “Sevinçten deliye döndüm.”

İlgili yazı: Tuzlu Salda Gölü Mars’ta Hayata Işık Tutuyor

 

Türkiye ne yapıyor?

Türkiye’nin gündemini kadın ve çocuk tacizi ile eşcinselliğin etiği gibi insan dramını ortaya koyan konular meşgul ederken, İspanyol şirketi Embryotools iki anneden tüp bebek hamileliğinin başladığını duyurdu.

Üstelik bu şirket sırf İspanya yasaları izin vermediği için Atina’daki Yaşam Enstitüsü doktorlarıyla işbirliği yapıyor (Embryotools İngilizlerden farklı bir yöntem kullanıyor ki ayrıca yazacağım). Türkiye’nin de yurttaşlarımızın sağlığı için konuya el atması ve yasal düzenlemelerle hastanelerin önünü açması gerekiyor. Böylece Türkiye’deki doktorlar da yeni tüp bebek yöntemini kullanabilir.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Etik boyutlar

Gerçek Adem yazısında belirttiğim gibi, bütün insan hücrelerinde bulunan mitokondri organcıkları, yediğimiz besinleri enerjiye dönüştürerek hayatımızı sürdürmemizi sağlıyor. Mitokondrilerin kendi DNA’sı bulunuyor. Bu sebeple her insan üç ayrı genetik kod içeriyor. Anneden gelen DNA, babadan gelen DNA ve direkt anneden gelen mitokondri DNA’sı…

Mitokondri DNA’sı ta 2000’lerin başında, bugün yaşayan bütün insanların büyükannesi olan mitokondri Havva’sının binlerce yıl önce nerede yaşadığını tespit etmek için de kullanılmıştı.

Bu sebeple bağışçı kadından alınan ve sağlıklı mitokondri DNA’sına sahip olan döllenmiş yumurtaya, çocuk sahibi olmak isteyen anne adayının çekirdek DNA’sının eklenmesi (hücre çekirdeği), çocuğun yasal zürriyeti hakkında bir sorun oluşturmuyor. Zürriyette çekirdek DNA’sı esas alınıyor.

İlgili yazı: Yeşil Sahra 4000 Yıl Önce Neden Çöl Oldu?

 

Yüzde 1’in farkı

Tek sorun, kişilerdeki (bebekteki) orijinal mitokondri DNA’sına dayalı soyağacının kırılması olacak; ama bu da büyük bir risk değil. Aslında yeni tedavide bebeklerin DNA’sının yüzde 0,1’i bağışçı kadından (mitokondri DNA’sı), geri kalanı ise anne ve babadan gelecek (çekirdek DNA).

Ancak, günümüzde birçok genetik hastalığı tedavi etmek veya önlemek için kök hücre tedavisine başvurmaya hazırlanıyoruz. Bu süreçte de insan türünün soyağacını bozmak yerine, bizzat genetik atalarımızı daha yakından takip etmiş olacağız. Böylece ırkçılık iyice anlamsızlaşırken en iyi politikalar bilimle yapılmayı sürdürecek.

Nasıl çalışıyor?

• Bağışçı kadın ve anneden alınan yumurtalar baba adayının spermleriyle tüpte dölleniyor ve biri bağışçıdan, diğeri ise anneden gelmek üzere iki yumurta üretiliyor. Annenin yumurtasında hastalıklı mitokondri var.
• Sağlıklı yumurtayı bağışlayan kadının çekirdek DNA’sı yumurtadan çıkarılıyor, ama bağışçının mitokondri DNA’sı aynen kalıyor.
• Ardından annenin çekirdek DNA’sı sağlıklı yumurtaya (zigot) naklediliyor, yumurta ana karnına yerleştiriliyor ve anne normal doğum yapıyor.

İlgili yazı: Dünya Gezegeni Çakıl Taşından Nasıl Oluştu?

 

Tutucular itiraz ediyor

Tedaviyi savununlar bunun sakat doğumları ve ölümcül hastalıkları önleyeceğini söylüyor. Tedaviyi istemeyenler ise bunun bağışçı kadının yumurtasının yok olmasına (çekirdek DNA’nın silinmesine) yol açtığını, bunun da etik olmadığını söylüyor. Ayrıca mitokondri DNA’sının melezlenmesinin insan türünün soyunu kökten değiştireceğini öne sürüyor.

Tedaviyi savunanlar bu değişikliğin kalıcı olduğunu kabul etmekle birlikte, yılda birkaç yüz bebeğin insan türünün soyunu değiştirmeyeceğini belirtiyor ve sadece 0,1 oranındaki DNA değişikliğinin kritik olmadığını ifade ediyor (sonuçta bizzat evrim süreci mutasyonlarla sürüyor).

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu?

 

Anneden soyağacı

Buna ek olarak insan soyunun bozulacağını öne sürmenin, iki anneli tüp bebeklere soysuz demek anlamına geleceğini ve asıl bunun etik olmayan bir davranış olduğunu belirtmek de gerekiyor.

Ayrıca yumurtanın yeni doğan bir bebek, hatta ana karnındaki fetüs olmadığını vurgulayarak yumurtadaki çekirdek DNA’sını değiştirmekle karaciğer nakli yapmak arasında hiçbir fark olmadığını söylemek ve bunun bir insanı öldürmek anlamına gelmediğini belirtmek gerekiyor.

Her durumda yeni tedavi birçok annenin sağlıklı çocuklar doğurmasını sağlayacak ve gelecek kuşaklara hayat verecek.

İlgili yazı: AIDS’e Kesin Çare var mı?

 

GDO bebekler?

Nitekim İngiltere Sağlık Bakanı konuyla ilgili olarak şunları söyledi: “Bu parlamento için cesur bir adım, ama aynı zamanda üstüne düşünerek alınmış bir karar. Son derece saygın bir regülasyon ortamında dünyaya öncü olan bilimsel bir gelişmeden söz ediyoruz. Bu karar hastalıktan etkilenen ailelere umut ışığı olacak.”

Congleton milletvekili Fiona Bruce ise yasaya karşı olarak “Bu kuşaklar boyunca aktarılacak bir değişiklik ve sonuçlarını kesinlikle öngöremeyiz” dedi. “Ancak şurası kesin. Bu yapıldıktan, yani birinin söylediği gibi cin şişeden çıktıktan sonra, yetki verilmesini istediğimiz mevzuat uygulamaya girdikten sonra toplum için geri dönüşü olmayacak.”

Stoke-on-Trent South vekili Robert Flello ise tedavinin kesin sonuçlar vermeyebileceğini ve bunun aileler için hayal kırıklığı olacağını söyleyerek sözlerini şöyle bağladı: “Tahıllarda GDO söz konusu olsa toplum ayağa kalkardı”

Doğrusu bu da bilimsel gerçekler yerine toplumun duygularına yönelik yanlış bir söylem; çünkü dünyada birçok toplum var her birinin kültürel normları farklı. Politikacıların bu tür yanıltıcı söylemlere odaklanmak yerine evrensel değerleri vurgulaması, bilimin önünü açarak birleştirici olacaktır.

İlgili yazı: Bilinç Bilinçsiz Beynin Ürünü mü?

 

Özünde yeni tüp bebek yöntemi

Bütün bu atışmalara rağmen, Sağlık Bakanlığı eski müsteşarı Frank Dobson, belirsizliğin tıp biliminin doğasında olduğunu söyleyerek yüzde yüz kesinlik bekliyorsak hiçbir şeyi tedavi edemeyiz dedi.

Ben de bir ülkede bilimin önünü yasal mevzuatla açmak için meclisin ne kadar iyi eğitimli ve bilinçli olması gerektiği açısından İngiltere’deki 4 yıllık tartışmaları size örnek gösterdim.

Öyle ki Newcastle Üniversitesi’nde tedaviyi geliştiren Prof. Doug Turnbull, bunun yeni tüp bebek teknikleri geliştirilmesinde aşılması gereken önemli bir engel olduğunu söyledi ve sözlerine şöyle devam etti: “Bugünkü düzeyli tartışma ortamı, İngiltere’de tüp bebek tedavisi için güçlü bir bilimsel, etik ve yasal prosedüre sahip olduğumuzu gösteriyor.”

Tekilliğin gelişi

Birçok şeyin öneminin sonradan anlaşılması gibi, tüp bebek tedavisinin de teknolojik tekilliğin en önemli aşamalarından biri olduğu daha yeni fark ediliyor. Hatta sentetik biyoloji sayesinde süper zekanın organik robotlarla ortaya çıkacağını da söyleyebiliriz. Peki yapay zeka insan zekasını nasıl ve ne zaman aşacak? Onu da yapay zeka nasıl çalışır yazısında okuyabilirsiniz. Gelecek genetiğin önünü etik değerlerle açan ülkelerin olacak. Hepinize iyi haftalar.

İki anneden doğan bebekler

¹Towards clinical application of pronuclear transfer to prevent mitochondrial DNA disease