Yoksa Kara Delikler Yok mu? İşte Size 5 Çılgın Alternatif

Bazı fizikçiler evrende sonsuz yerçekimine sahip kara delikler olduğuna inanmıyor. Kara deliklerin yerine, dışarıdan bakınca onlara çok benzeyen 5 alternatif egzotik cisim ve yıldız öneriyor. Peki solucandeliği, bozon yıldızı, tüy yumağı, yerçekimi yıldızı ve ebediyete dek çöken manyetosferik gökcismi (MECO) nedir?

5 egzotik kara delik alternatifi

Klasik fiziğe göre kara delikler sonsuz güçte yerçekimine sahipler. Öyle ki ışık bile kara deliklerin içinden kaçamıyor. Ancak, kara deliklerin merkezindeki tekilliğin sonsuz yerçekimi, bizzat yerçekimine yol açan kütleçekim kuvvetiyle birlikte bütün fizik yasalarını işlemez hale getiriyor.

Peki merkezindeki tekillikte yerçekiminin bile işlemediği bir cisim nasıl var olabilir ve süper güçlü yerçekimiyle ışığı kendine çekebilir?

İşte bu yüzden bazı fizikçiler kara deliklerin var olmadığını düşünüyor ve onların yerine, sıra dışı özelliklere sahip 5 ayrı egzotik cisim ile yıldız öneriyor. Kara delik sandığımız şeyler bunlardan biri veya birkaçı olabilir.

İlgili yazı: Uzay Milleti Asgardia Kuruldu ve Başkanını Seçti

 

Kuantum fiziği ve kara delikler

Önce bir yanlış anlamayı giderelim: Kuantum fiziğinde kimse kara delikler sonsuz güçte yerçekimine sahiptir demiyor. Dahası kara deliklerin ışığın bile kaçamayacağı kadar güçlü yerçekimine sahip olması için merkezinde sonsuz küçüklükte, sonsuz yoğunlukta ve sonsuz yerçekimine sahip olan birer tekillik olması da şart değil.

Bu açıdan, bir cismin kara delik olması için ışığın kaçmasına izin vermeyecek kadar güçlü yerçekimine sahip olması ve dışarıdan bakınca siyah bir disk olması yeterli. Ancak, genel kabul gören astrofizik teorilerine göre, bütün kara deliklerin merkezinde yerçekiminin sonsuza yaklaştığı bir tekillik olması gerekiyor. Peki gerçekten var mı? Kara delikler gerçekten kara delik mi, yoksa başka bir şey mi?

Fizik yasalarını bozuyor

Bütün kara delikler fizik yasalarını bozuyor. Merkezdeki tekillikte bizzat yerçekimine yol açan kütleçekim kuvveti bozuluyor. Zaten kıyamet de bundan kopuyor ve bazı fizikçiler sırf bu yüzden “Kara delikler yok; ama onların yerine dışarıdan bakınca kara deliğe benzeyen egzotik cisimler var” diyor. Kara deliklere alternatif olan 5 egzotik cisim ve yıldızı görelim.

İlgili yazı: Herkes Nerede? Uzaylılar ve Fermi Paradoksu

 

1. Solucandelikleri

İki kara deliği alın, merkezindeki tekillikleri birbiriyle kuantum dolanıklığa sokun (tekillikler mikroskobik olduğu için kuantum fiziğine tabiler). Ardından bunları birbirine bağlayan tünelin ağzını, yerçekimi değil de anti yerçekimi yayan egzotik madde ile genişletin ve bir solucandeliği elde edin.

Solucandeliklerinin içinde ışıktan hızlı gitmek mümkün değil, ama solucandelikleriyle ışıktan hızlı yolculuk edebilirsiniz. Neden derseniz: Solucandelikleri uzay-zamanı büken tüneller. Bu yüzden evrenin iki uzak noktasını birbirine bağlayan kısayollar oluşturuyorlar.

Özetle solucandeliklerinin içinde daha hızlı gitmiyorsunuz, ama dışarıdaki evrene göre adımlarınız büyüyor ve 5 milyar ışık yılı mesafeyi 5 saatte alarak ışıktan hızlı yolculuk etmiş oluyorsunuz.

İlgili yazı: Gerçek Adem: İlk insan ne zaman yaşadı?

 

Teorik cisimler

Einstein-Rosen köprüsü olarak da adlandırılan solucandelikleri teorik gökcisimleri. Bugüne kadar uzayda hiç solucandeliği görmedik ve var olduklarından emin değiliz.

1) Bir kere kara deliklerin merkezindeki tekilliği açıklayan bir kuantum kütleçekim kuramımız yok. Bu yüzden tekillikleri dolanıklığa sokmayı bilmiyoruz. Zaten kara deliklerin içine girip nasıl dolanıklığa sokabiliriz? 2) Ayrıca bildiğimiz kadarıyla evrende solucandeliği tüneli açmakta kullanmak üzere anti yerçekimi üreten egzotik madde de yok.

Her durumda bir ucundan sadece giriş yapılabilen ve diğer ucundan yalnızca çıkış yapılabilen bir solucandeliği; giriş ucundan bakınca kara deliğe, çıkış ucundan bakınca da ak deliğe benzeyebilir. Nasıl ki kara deliklerin içine giren dışına çıkamaz, ak deliklerin içine giren de mutlaka dışarı çıkar. Işıktan hızlı gitmediğiniz sürece ak deliklerin içine giremezsiniz. 😉

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Enformasyon paradoksu

Fizikte kara deliklerin evrendeki enformasyonu (bilgiyi, veriyi) yok ettiğine dair bir önerme var ve buna enformasyon paradoksu diyoruz.

Ancak, evrendeki bütün kara delikler, bebeklerin göbek bağına benzeyen bir solucandeliği tüneliyle başka bir kara deliğe bağlıysa bütün kara delikler aslında solucandeliği demektir.

Bu da enformasyon paradoksunu çözüyor; çünkü ortada enformasyon paradoksuna yol açan kara delik kalmıyor. Bilgi silinmek yerine, solucandeliğinin bir ucundan girip diğer ucundan çıkıyor.

Bu bağlamda, fizikçilerin enformasyon paradoksunu çözmek için neler yaptığını, Kara Deliğe Düşen Astronota Ne Olur yazısında okuyabilirsiniz. Ancak, asıl marifet solucandeliklerini kara deliklerden ayırabilmek ki hangisinin gerçek olduğunu görelim:

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Çarpışan kara delikler

Çarpışan kara delikler, kısa mesafede cisimleri parçalayan kütleçekim dalgaları yayıyor. Dünya’daki LIGO gözlemevi bu dalgalara bakarak hem çarpışan kara delikleri hem de çarpışan nötron yıldızlarını tespit ediyor.

Dahası uzayda çarpışan cisimlerin yaydığı kütleçekim dalgalarına bakarak bunların kara delik mi, yoksa nötron yıldızı olduğunu mu anlayabiliyoruz. Kısacası evrende solucandelikleri varsa onları da kütleçekim dalgalarına bakarak bulabiliriz.

Ancak bir sorun var: Çarpışan kara deliklerle çarpışan solucandeliklerinin farkı, sadece çarpışmadan önceki son anda belli oluyor ve maalesef LIGO bu anlık küçük farkı görecek kadar hassas değil; ama 2030’larda uzaya LISA uydularını göndereceğiz. Bunlar çarpışan solucandeliklerini ayırt edebilecekler.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

2. Tüy yumakları

Tüy yumağı derken tabii ki kedilerin oynadığı yün yumaklarından söz etmiyoruz. Ancak, sicim teorisi fizikçileri kara delikleri tüy yumağı olarak adlandırılıyor ve sicim teorisinde bunun bir nedeni var. O da kuantum fiziğindeki Heisenberg’in belirsizlik ilkesine bağlı:

Belirsizlik ilkesine göre, bir parçacığın konumu ve hızı gibi kuantum özelliklerini aynı anda kesin olarak bilemeyiz. Kısacası atomaltı ölçekte parçacıkların az da olsa rastgele titremesine engel olamayız; yani tekillik diye bir şey olamaz.

Neden derseniz

Kara deliklerin merkezinde sonsuz küçüklükte, yoğunlukta ve sonsuz yerçekimine sahip tekillik olamaz; çünkü belirsizlik ilkesi, atomaltı parçacıkları süper güçlü yerçekimiyle bile tek noktada toplamamıza izin vermez. Bunlar hiç kıpırdamadan yan yana duramazlar. Tekillik yoksa kara delik de olmaz, ama güzel tüy yumağı olur. Şimdi kara delik alternatifi bu garip cisme yakından bakalım:

İlgili yazı: Evren İçi Boş Bir Hologram mı?

 

Kuantum kütleçekim kuramı

Öncelikle yerçekimini tanımlayan görelilik teorisinin, tekilliğin süper güçlü yerçekiminde bozulduğunu biliyoruz. Ayrıca tekillik gibi mikroskobik bir cismin, kuantum fiziğindeki belirsizlik ilkesine tabi olduğunu da biliyoruz.

Bununla birlikte, elimizde görelilik (yerçekimi) ile kuantum fiziğini (kısmi belirsizlik) birleştiren bir kuantum kütleçekim kuramı yok. Sicim teorisi uzmanları işte bu teoriyi, yani her şeyin teorisini geliştirmeye çalışıyor ve aslında kara delik diye bir şey yoktur diyor.

Peki tüy yumağı ne demek?

Sicim teorisine göre, bütün temel parçacıklar aslında tek boyutlu enerji sicimlerinden oluşuyor. Bunlar da sadece mikroskobik ölçekte geçerli olan 10 boyutlu uzayda belirli frekanslarda titreşiyor ve protein molekülleri gibi kendi üstüne kıvrılarak şekilden şekle giriyor. Farklı şekillerde kıvrılan ve titreyen sicimler foton, gluon, kuark, graviton (?) gibi temel parçacıkları oluşturuyor.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

 

Planck sabiti

Buna ek olarak kuantum fiziğine göre enerji sonsuza dek bölünemiyor. Bunun yerine enerji paketleri halinde yayılıyor. En küçük enerji paketlerine de Planck sabiti deniyor; yani bunlardan küçük enerji paketleri yok. Neden derseniz:

Bir pakete sonsuz enerji sıkıştırmaya kalktığınızda, enerjiyi oluşturan tek boyutlu sicimlerin frekansı artıyor ve bunlar daha hızlı titremeye başlıyor. Titreşim artınca sicimler de tüy yumağı gibi kabarıyor ve enerji paketinin içini doldurarak içeri daha fazla enerji girmesini önlüyor.

İşte bu yüzden sicim teorisi fizikçileri, kara deliklerin merkezindeki tekillikleri Planck boyundaki enerji paketleri olarak görüyor. Öyleyse bunlar sonsuz küçüklükteki cisimler, yani gerçek birer tekillik olamazlar; olsa olsa sicimleri kızgın kedi gibi kabarmış olan pofuduk tüy yumakları olabilirler.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Hiç kazak ördünüz mü?

Ben denedim. Bundan ne şiş, ne yün, ne de anneannemin sinirleri sağlam çıktı. 🙂 Ancak şunu öğrendim: Örme kazakta bütün ipler birbirine bağlıdır. Kara deliklerin merkezindeki tüy yumağı sicimler de benim dalgalı saçlarım gibi kabarıyor ve kara deliğin yüzeyine, yani olay ufkuna erişiyor.

Bu da enformasyon paradoksunu çözüyor; çünkü kara deliğin çevresinde dışarıdaki evrenle temas halinde olay ufku oluşuyor. Aynı zamanda tekillikle bağlantılı olan olay ufku, bir daha geri çıkmamak üzere kara deliğin içine düşen bütün cisimlerin bilgisini kara deliğin yüzeyinde saklıyor.

Başka bir açıdan tarif edersek: Tekillikteki sicimlerin uçları, olay ufkunun üzerinde tekillikle bağlantılı olan bir tüy yumağı oluşturuyor. Böylece enformasyon yok olmuyor, okunaksız bir şekilde de olsa kara delik yüzeyinde saklanıyor.

Ancak, kara deliklerin tüy yumağı olması için önce sicim teorisinin kanıtlanması gerekiyor; fakat CERN parçacık hızlandırıcısı, süpersicim teorisinde öngörülen süpersimetrik parçacıkları bulamadı. Bu da kara deliklerin enerji sicimlerinden oluşan birer tüy yumağı olduğunu söyleyen sicim teorisini zora soktu.

İlgili yazı: Evrendeki İlk Yıldızlar Morötesi Işık Saçıyordu

 

3. Bozon yıldızı

Kara delikler fermiyonların, yani maddeyi oluşturan parçacıkların çökmesiyle oluşuyor. Ancak bir de gluon, Higgs ve foton gibi enerjiyi oluşturan parçacıklar var. Dahası Einstein’ın E=mc² denklemine göre, madde enerjiye ve enerji de maddeye dönüşebiliyor. Hatta ışıktan kara delik (Kugelblitz) yaratmak da mümkün.

Peki bu mantık geçerliyse tümüyle enerjiden oluşan; yani bozon denilen enerji parçacıklardan oluşan egzotik bir yıldız da olabilir mi? Tabii ki olabilir! Bu teorik cisimlere bozon yıldızı diyoruz ve onları daha iyi anlamak için kuantum dolanıklık özelliğine bakalım.

İlgili yazı: Hubble 4 Kez Patlayan Yıldız Gözlemledi

 

Bose-Einstein yoğuşması

Bir atom bulutunu (küçük bir gaz topu) mutlak sıfıra kadar soğutur ve bütün atomları birbiriyle dolanıklığa sokarsanız; bir atomda yapacağınız değişiklikler bütün diğer atomları aynı anda etkiler. Öyle ki Bose-Einstein yoğuşması denen bu süper soğuk gaz topu, aslında gözle görülecek kadar büyük tek bir atom gibi davranır!

Nitekim fizikçiler normalde sadece mikroskobik dünyada geçerli olan dolanıklık gibi acayip kuantum özelliklerini, Bose-Einstein yoğuşması sayesinde gözle görülür dünyada gözlemleyebiliyor ve bu da kuantum bilgisayar geliştirmek için büyük önem taşıyor (optik kuantum bilgisayarlar yazısına bakınız).

İlgili yazı: Fizikçiler Karanlık Madde Süper Sıvı Olabilir Dedi

 

Egzotik bozon yıldızlarına gelince

Bozonlar (enerji parçacıkları), fermiyonlardan (madde parçacıkları) çok daha küçükler. Ancak, bozonlar tekillik oluşturmak üzere sıkışmaya başlarsa egzotik özellikler gösteriyorlar. Normal madde gibi davranmadıkları için de tümüyle çökerek kara deliğe dönüşmüyorlar. Bu ne demek düşünün:

Elimizde süper enerjik, süper yoğun ve süper güçlü yerçekimine sahip bir bozon yıldızı olacak. Bu yıldız dışarıdan bakınca kara deliğe benzeyecek. Ayrıca yıldızı oluşturan parçacıklar birbirine dolanık olacak; yani bozon yıldızı aslında yıldız çekirdeği boyundaki dev bir Bose-Einstein yoğuşması olacak!

Ancak bu yıldız halka şekilli

Bizler yıldızların küre şekilli olmasına alışmışız. Ancak, bozonlar küçük ve çok enerjik parçacıklar. Bu yüzden de kendi çevresinde dönerken çok yüksek momentuma sahip oluyor ve şiddetli merkezkaç kuvveti üretiyorlar. Bu yüzden küre şekilli yıldız değil de can simidine benzeyen halka şekilli bir yıldız oluşturuyorlar.

İlgili yazı: Evreni Aydınlatan En Garip Ölümsüz Yıldızlar

 

Yalnız bir şartla

Egzotik madde: Bozon yıldızlarının oluşması için evrendeki maddenin dörtte beşini oluşturan karanlık maddenin gerçek olması lazım. Aslında karanlık maddenin gerçek olduğunu biliyoruz; ama ne olduğu ve hangi parçacıklardan oluştuğunu bulamadık.

Öte yandan, normal bozonların bir yıldız oluşturacak şekilde çöküp sıkışması da mümkün değil (enerji parçacıklarının boşlukta ışık hızında veya ışığa yakın hızda gittiğini unutmayalım). Bozon yıldızları için bize kendi kendini itebilen enerji etkileşimine müsait özel bir parçacık lazım.

Teknik detaylar önemli değil; ama bu durumda bozon yıldızları karanlık madde adayı olarak gösterilen egzotik aksiyon parçacıklarından oluşuyor olabilir.

İlgili yazı: Vücudunuzun Yarısı Başka Galaksiden Geliyor

 

Saydam karanlık madde yıldızı

İşin ilginci, bozon yıldızları saydam ve görünmez olacaklar. Ancak sahip oldukları müthiş yerçekimi ile ışığı yutacaklarından, dışarıdan baktığınızda kara delik gibi görünecekler. Son olarak aksiyon gibi egzotik parçacıklardan oluşan bozon yıldızları aslında karanlık madde yıldızları olacaklar.

Çarpışan bozon yıldızları

LIGO gözlemevinin ardılı olan gelişmiş uzay detektörü LISA ile çarpışan bozon yıldızlarını da görebiliriz. Hatta bozon yıldızlarını, kara delik gözlemlemek için geliştirdiğimiz Dünya Çapında Olay Ufku Teleskopu ve Şemsiye Teleskop Aragoskop’la da tespit edebiliriz.

İlgili yazı: Elektrikli Karanlık Madde ve Steril Nötrino

 

4. Yerçekimi yıldızı

Kara deliklere alternatif olan yıldızlardan biri de kütleçekim vakum yoğuşmalı yıldızlar, yani yerçekimi yıldızları (İngliizcesi gravastar). Yerçekimi yıldızları da tıpkı kara delikler gibi kendi üzerine çöken yıldızlardan oluşuyor.

Ancak, bazı teorilere göre çöken yıldızların süper yoğun çekirdeklerindeki madde yüksek basınç ve sıcaklığın etkisiyle normal madde olmaktan çıkıp egzotik maddeye dönüşüyor (hani şu solucandeliği tünellerine açan egzotik madde).

Kısacası yerçekimi yıldızları neredeyse eş kütleli bir kara delik kadar küçük olan yerçekimi yıldızlarıdır. Ancak, bu yıldızlardan kaçış hızı ışık hızından düşük oluyor. Bu yüzden de yerçekimi yıldızları evrenimizle kara deliğin içini ayıran bir olay ufku oluşturmuyor ve kara deliğe dönüşmüyorlar.

İlgili yazı: 550 Gezegenli Kara Delik Güneş Sistemi

 

Evren kara delik mi?

Yoksa evren topaç gibi dönüyor mu?  yazısında evrenimizin bir kara delikten doğmuş olabileceğini anlattım. Ancak, bazı fizikçiler de evrenin başka evrende oluşan bir yerçekimi yıldızından doğduğunu düşünüyor.

Buna göre yerçekimi yıldızı halinde çöken yıldız çekirdeğindeki madde, çekirdeğin tam ortasında oluşan kara delik benzeri bir delikten dışarıya doğru ak delik halinde püskürüyor. Bu sırada yerçekimi yıldızının çekirdeği başka bir evrene açılıyor.

Daha doğrusu eski evrendeki yerçekimi yıldızından çıkan ak delik, yeni bir büyük patlamaya yol açıyor ve yıldızın arkasında açılan yeni boyutta yepyeni bir evren doğuruyor.

Yıldız boyunda atomlar!

Dahası yerçekimi yıldızları tıpkı bozon yıldızları gibi Bose‑Einstein yoğuşmasına tabiler ve bu yüzden tek bir atom gibi davranarak astronomik ölçekte bile kuantum yasalarına uyuyorlar. Sonuç olarak yerçekimi yıldızları güzel bir teori, ama bunlar henüz görülmedi ve varlıkları kanıtlanmadı.

İlgili yazı: Kara Deliklerin Tersi AkDelikler ve Sırları

 

5. Ebediyete Dek Çöken Manyetosferik Cisimler (MECO’lar)

Blogda başlık atmamı zorlaştıran bu acayip terimi bulan fizikçileri tebrik ediyorum; ama bilim insanları her zaman anlatmak istedikleri şeyi tam olarak tarif eden isimler seçerler. 🙂

Nitekim 2006 yılında bir grup araştırmacı, 9 milyar ışık yılı uzaktaki bir galaksinin merkezinde yer alan aşırı aktif süper kütleli kara deliğe baktılar. Neyse ki bu tür cisimler için çok daha kısa olan kuasar terimini kullanıyoruz. 😉

Kuasarlar galaksilerin merkezindeki yıldızlarla gaz bulutlarını müthiş bir hızda yutuyor ve gırtlağı tıkanıp da yutamadığı maddeyi, ışık hızına yaklaşan süper sıcak gaz jetleri halinde uzaya püskürtüyor. Sonuç olarak bütün aktif kara delikler dolaylı yoldan ışık saçıyor ve bunları teleskoplarla görebiliyoruz.

Oysa bu kuasar bir garipti

Normalde kara deliklere çekilen gaz bulutları merkezkaç kuvvetinin etkisiyle kara deliğin ekvatoruna paralel bir birikim diski oluşturuyor ve sarmallar çizerek kara deliğe düşüyor. Ancak, 9 milyar ışık yılı uzaktaki kuasara ait birikim diski normalden çok genişti. Bu da diskteki plazmanın (sıcak iyonize gaz) güçlü manyetik alanlar tarafından yufka gibi yassılaşıp büyütüldüğünü gösteriyordu.

İlgili yazı: Evren Neden Kara Delik Olmadı?

 

Peki MECO olabilir mi?

Normalden büyük bir birikim diski bu kuasarın MECO olduğunu gösteriyor olabilir. Ancak, kara delikler de birikim diski aracılığıyla manyetik alanlar üretiyorlar. Bizim de MECO’ları kara deliklerden ayırmak için birikim diskleri hakkında daha fazla bilgi edinmemiz gerekiyor.

Sonuçta kara delikler ve MECO’lar aynı şekilde, yani ölü yıldızların kendi üzerine çöken çekirdeklerinden oluşuyor. Bu yüzden ikisini ayırt etmek zorlaşıyor:

MECO’lar söz konusu olduğunda, çekirdekler süper yoğun tekillik oluşturmak üzere çökerken aşırı ısınıyor. Bu da çekirdeği yeniden genleşmeye zorlayan bir radyasyon basıncı yaratıyor ve tümüyle çökerek kara deliğe dönüşmesini önlüyor.

Ayrıca süper güçlü yerçekimine sahip olan bu cisim, dışarıdan bakan bizlere göre zamanı da yavaşlatıyor. Bu sebeple ve yine bize göre, çökmesi gittikçe yavaşlayan yıldız çekirdeği neredeyse zamanda donup kalıyor. Özetle bu cisim, ancak sonsuz gelecekte tümüyle çöküp kara deliğe dönüşmek üzere ebediyete kadar çökmeye devam ediyor.

Zombi yıldız mı desek?

Süper yoğun iyonize gazlardan oluşan ve ebediyete dek çökecek olan zombi kılıklı bu yıldız çekirdeği kalıntısı, aynı zamanda çok güçlü bir manyetik alan yaratıyor. Böylece kendisini saran birikim diskini de genişleterek yayvanlaştırıyor. İşte bu tekinsiz teorik cisimlere MECO diyoruz.

İlgili yazı: Karanlık Enerji Evreni Nasıl Genişletiyor?

 

MECO’lar kara delik mi?

MECO’lar ve kara delikler arasında bilinen tek fark, MECO’ların daha güçlü bir manyetik alan üretecek olması. Bunun dışında ikisini ayırt etmek çok zor. Yüksüz bir kara delik kendi manyetik alanını üretemez, ancak kara deliğin çevresindeki birikim diski üretebilir.

Nitekim bilinen bütün kara delikler kendi çevresinde dönüyor. Bu yüzden hem elektrik alanı, hem de manyetik alan üretiyor. Keza bir MECO’nun birikim diski de güçlü manyetik alanlar üretiyor. Bütün bunlar, teorik cisimler olan MECO’larla kara delikler arasında fark gözetmediği için ana akım fizikçiler MECO’ların var olmadığını düşünüyor.

Örneğin Leonard Susskind, bize göre zamanı yavaşlayan ve çökmesi duran bir yıldız çekirdeğinin, kendi açısından çökmeyi sürdürerek kara deliğe dönüşeceğini belirtiyor. Ancak, dışarıdan bakan bizler bunu göremiyor ve kara deliği yanlışlıkla MECO sınıfına sokuyoruz (Fizikte bakış açısına göre iki farklı gerçekliğin bir arada geçerli olmasına tamamlayıcılık ilkesi diyoruz).

Özetle bir grup araştırmacı galaksilerin merkezindeki bütün süper kütleli kara deliklerin, aslında bütün kara deliklerin MECO olduğunu düşünüyor. Ana akım fizikçiler ise manyetik alanların kara delikler tarafından dolaylı yollardan üretildiğini ve hiçbirinin MECO olmadığını söylüyor.

İlgili yazı: Gezegen Doğuran Süper Kütleli Kara Delik

 

Kara deliklerin kaderi

Açıkçası kara deliklerin var olduğundan çok eminiz; ama içlerini göremiyor ve gerçekten merkezinde tekillik olup olmadığını bilemiyoruz. Kara deliklerin içi hakkında dolaylı yollardan bilgi sahibi olmanın tek çaresi de yerçekimini mikroskobik ölçekte açıklayan kuantum kütleçekim kuramı geliştirmek.

Bunu başardığımız anda, kara delikler ile kara delik adayı 5 alternatif egzotik cisim arasındaki farkı görebileceğiz. Böylece kara delikler gerçekten var mı, yoksa illüzyon mu sorusunun cevabını vereceğiz.

Peki ya hem kara delikler, hem bozon yıldızları, hem de yerçekimi yıldızları varsa? Ortaya tam karışık salata gibi oldu; ama fizikçiler birinin bedduasını aldıysa bu ihtimal de mümkün. 😮 Sonuç olarak bu egzotik yıldızların ve hatta solucandeliklerinin varlığı birbirini dışlamıyor. Ancak, 5 kara delik alternatifini sıraladıktan sonra egzotik yıldız hikayesi burada bitti sanıyorsanız yanılıyorsunuz:

İlgili yazı: Çıplak Tekillik: Kara Deliklerin İçini Neden Göremiyoruz?

 

Bir de yarım yıldızlar var

Bazı talihsiz yıldızların çekirdeğinde nötron yıldızları ve hatta kara delikler olduğunu biliyor musunuz? İçten içe kemirilerek tükeniyor olmasına rağmen 7 milyon yıl boyunca ışık saçabilen bu inatçı yarım yıldızları şimdi okuyabilirsiniz.

Hatta karanlık maddeden oluşan bozon yıldızlarından esinlenerek, karanlık maddeden meydana gelen koca galaksiler ve gezegenler olup olmadığını da merak edebilirsiniz. Bu durumda siyah ışık saçan karanlık foton yazısı ve evreni aydınlatan en garip yıldızlar da sizi bekliyor.

Ancak bütün bunların içinde en ilginç olanı, kara deliklerin aslında kabarık tüy yumağı olduğunu söyleyen sicim teorisi; çünkü bu teori, kara delik enformasyon paradoksunu bütün uzayı holograma dönüştürerek çözüyor. Peki evren gerçekten içi boş bir hologram mı? Havaların artık açması dileğiyle hepinize iyi hafta sonları dilerim.

En garip 5 yıldız

¹The Cosmological Formation of Boson Stars
²Is the Gravitational-Wave Ringdown a Probe of the Event Horizon?
³Likely formation of general relativistic radiation pressure supported stars