İnsanlar mı robot oluyor, robotlar mı insana dönüşüyor?

YapayZeka devrimi kapıyı çaldı ve ben de ne zamandır Google, Facebook, Elon Musk, Bill Gates ile diğer girişimcilerin son bir yılda yapay zeka alanında neler başardığını anlatmak istiyordum. Bu yazıda süper zeka yolunda geliştirilen en yeni uygulamalar ve robotları okuyacaksınız.

Öncelikle çoktan geldi

Yapay zeka çoktan geldi. Bugün akıllı telefonda kullandığınız bütün uygulamalar yapay zeka ürünü. Bilgisayarlar, laptoplar ve video oyunları zaten başlı başına yapay zeka.

Biz robotlar geliyor derken, GoPro dronlar ve sürücüsüz arabalarla tanıştık. Hatta dronlar eskimek üzere. Bilim insanları çip takılı cyborg arılar ve sineklerin dronların yerini almasını planlıyor. Yapay zeka her yerde! Peki, insan gibi düşünen robotlar ve insandan üstün süper zeka ne zaman gelecek?

Ray Kurzweil’a göre 2029’da, Rus iş adamlarına göre 2045’te; ama süper zekanın ne zaman geleceğinin ne önemi var? Bizler için şimdiki gelişmeler de heyecan verici. Üstelik süper zeka bugünkü aşamalardan geçerek gelişecek. Şimdi bunlara bakalım.

 

En yaygın zeka

Yapay zeka telefonlardan tabletlere, laptoplara ve fitness bilezikleri gibi akıllı takılara kadar her alanda bizi internete bağlıyor. Google mühendislik direktörü Ray Kurzweil’ın dediği gibi, internet sayesinde beyinlerimize depolayabildiğimiz bilgi miktarını inanılmaz ölçüde artırmamızı sağlıyor.

Bir düşünün: Bugün internet olmasaydı bu yazıyı okuyabilir miydiniz? Ya ben yazı yazmak için gereken kaynakları bulabilir miydim? Sosyal ağlar ve web siteleri olmasa her gün gündemi değişen dünyada son dakika haberlerinden nasıl haberdar olacaktık?

Bu işin iletişim yönü; ama yapay zeka bize başka alanlarda da yardım ediyor. Örneğin elektrik ve su şebekesini kontrol ediyor. Seyahate gitmek için internetten uçak bileti satın almamızı ve e-ticaret kapsamında online müşteri olarak internetten alışveriş etmemizi sağlıyor.

 

Her şey ondan soruluyor

Yapay zeka Gmail, Google Haritalar, Takvim, Yandex.Navigasyon ve Instagram check-in’leriyle çoktan hayatımıza girdi. Ancak, yapay zekanın ilk bakışta aklımıza gelmeyen yararları da var.

Örneğin Whatsapp’a yazmak yerine, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda oturarak arkadaşlarınızla sohbet etmenizi sağlayan vTime sanal gerçeklik sosyal ağı var. Google Cardboard ile “fakirin sanal gerçekliği” var ve bir yıl içinde bizi çok daha fazlası bekliyor. İşte size güncel yapay zeka listesi:

 

 

Yapay zeka alışveriş listesi

Facebook, kullanıcıları 3 boyutlu sanal dünyalara taşıyan sanal gerçeklik kaskı firması Oculus Rift’i 2014’te 2 milyar dolara satın aldı.

Bugün Facebook’un yapay zeka laboratuarında 50 kişi çalışıyor. Ben Arşimet değilim; ama bana 50 mühendis verin, sizin için Dünya’yı yerinden oynatayım! 50 yapay zeka yazılımcısı bundan daha büyük bir güç. 🙂

Peki ya internetin kurucu firmalarından olan Google? Google geçen yıl bilgisayar öğrenme yazılımını geliştiren DeepMind’ı satın alarak tarihe geçti. İşte burada az duralım ve size dünyanın ilk süper zeka yazılımlarından biri olan DeepMind’dan bahsedeyim.

 

Taklitçi yapay zeka

“Makine öğrenmesi” insan gibi deneye yanıla, tecrübe edinerek öğrenen bilgisayar yazılımları demek. Örneğin, bugün kullanımda olan Baxter robotlar fabrikada kutuların kapağını kapatmak gibi belirli işleri yapmak üzere önceden programlanmıyor.

Bunun yerine Baxter robotu fabrikada işçilerin yanına koyuyorsunuz. O da işçilerin nasıl iş yaptığına bakarak işini öğreniyor. Buna 1997-2011 yıllarında IBM öncülük etti. IBM önce Deep Blue süper bilgisayarı ile dünya satranç şampiyonu Garri Kasparov’u yendi.

Yetmedi, 2000’lerin ikinci yarısında Watson süper bilgisayarını geliştirdi. Watson bütün interneti tarayarak bilgi yarışması Riziko’da sorulabilecek bütün soruların cevabını öğrendi ve insan yarışmacıları yenerek Riziko şampiyonu oldu.

 

Riziko kralı

Watson tam bir büyük veri canavarıydı. İnternetten büyük miktarda veri topluyor, bunları çarpık eğitim sistemimizde olduğu gibi hiç düşünmeden ezberliyordu. Watson kendi kendine öğrenen bilgisayarların ilk örneğiydi, ama sadece güçlü bir ezberciydi.

Oysa insanlar düşünüyor, yazıyor-çiziyor; sanat, felsefe, edebiyat, bilim, siyaset yapıyor. Duygularımız var. Seviyoruz, ağlıyoruz, aşık oluyoruz. Bazen mantıksız davranıyoruz, sadece mantıksal değil, aynı zamanda duygusal düşünüyoruz ve çeşitli inanışlara sahip oluyoruz.

 

 

Yapay zeka mı, Güzin Abla mı?

Üstelik hayat tesadüfler, beklenmedik gelişmeler ve aksiliklerle dolu. Sadece internette web sitelerini ziyaret edip sayfaları ansiklopedi gibi ezberleyen bir yapay zekanın insanların günlük hayatta karşılaştığı sorunları çözmesi mümkün değil.

Örneğin, “Pırlanta reklamımı geçen hafta yelkenli tekne fiyatlarına bakmış insanlara göster ki reklamı gören kişinin tıklayıp web siteme gelerek benden pırlanta satın alması kolay olsun. Yeterli parası olmayan bir insanın müşterim olması imkansızdır” diyorsanız size ezberci olmayan ve insanlar gibi akıl yürüten bir yapay zeka lazım.

Keza kişisel dijital asistanınız bir iş arkadaşınızı günlük rutinine göre uygun bir saatte arayabilir, ama o gün eşiyle tartıştığı için sinirli olacağını ve ertesi gün aramanız gerektiğini arkadaşı olarak ancak siz bilebilirsiniz. Bize duygusal yapay zeka gerekiyor.

İlgili yazı: Girişimciye hemen para kazandıran 15 dijital pazarlama teknolojisi

 

Watson’ın sınırları

2011 yılında Riziko yarışmasını kazanan Watson bunu yapamazdı. Watson evde deterjan bittiğini bizden önce fark eden bir bilgisayar olamazdı ve biz işte çalışırken izinli online banka hesabımızı kullanarak bizim adımıza internetten alışveriş edemezdi.

Oysa kişisel dijital asistanlar gelecekte böyle yapacak. Ev ihtiyaçlarımız için marketten alışveriş edecek. Güncel müşteri davranışını tanıyacak. Aslında bizi bizden iyi tanıyacak. Biz çalışırken, çocuk bakarken ev alışverişi yapacak ve su borusunu tamir etmek için tesisatçı çağıracak.

Kraliçe Cortana

Yapay zeka yazılımlarının bütün bu saydıklarımı yapması için insan gibi düşünebilmesi ve insan gibi öğrenebilmesi lazım. 2014’te imalat sektörünü deprem gibi sallayan Baxter robotlar bunun ilk örneğiydi. Google’ın aynı yıl satın aldığı DeepMind şirketinin geliştirdiği makine öğrenmesi yazılımı da ikinci örneği.

 

 

Go şampiyonu

Bakın bu ay DeepMind ne yaptı? Yeni geliştirdiği AlphaGo yazılımı ile dünya Go şampiyonu Lee Sedol’ü 4-1 yendi. Üstelik Go satrançtan çok daha karmaşık bir strateji oyunu ve bu yüzden de Google büyük bir iş başardı. Bunu anlamak için satrançla Go oyununu karşılaştırmamız yeterli.

Satrançta ilk açılıştan sonra 400 farklı pozisyon bulunuyor. Go’da ise yalnızca ilk hamle için 361 seçeneğiniz var. Bu da 400 hamlelik tipik bir Go oyununda 10⁷²⁰ pozisyon olduğu anlamına geliyor. 93 milyar ışık yılı çapında ve 13 milyar 800 milyon yaşındaki gözlemlenebilir evrende bulunan atom sayısı ise sadece (!) 10⁸⁰.

 

 

Her şeyi ezberleyemezsiniz

İşte bu yüzden DeepMind’ın geliştirdiği AlphaGo yazılımının, sadece Watson gibi sıradan ezbercilikle Lee Sedol’ü yenmesi imkansızdı. Bunun için insan gibi düşünmesi ve analiz yapması gerekiyordu.

AlphaGo yazılımı, yukarıda pırlanta örneğiyle gösterdiğim yeniden hedefleme reklamları mantığıyla çalıştı; yani Go oyununda rakibin hamlelerini analiz etti.

Mümkün olan tüm kombinasyonları deneyip içlerinden en uygun olanı seçmek yerine, rakibin hamlelerine bir insan gibi düşünerek ve hesaplı riskler alarak karşılık verdi. Böylece dünyanın yeni Go şampiyonu bir yapay zeka yazılımı oldu.

 

Süper zeka geldi

Kral çıplak arkadaşlar ve durum ortada: En azından satranç, riziko ve Go oyunları için insandan üstün süper zeka çoktan geldi. Peki, ezbercilik yapmadığı halde AlphaGo bu kadar iyi Go oynamayı nereden öğrendi? Elbette insanüstü bir çabayla hiç acıkmadan, yorulmadan, sıkılmadan ve uyumadan çalışarak!

Bütün gün açık olan bir süper bilgisayarda çalışan AlphaGo her gün on binlerce Go oynayarak antrenman yaptı. Öyleyse süper zekanın en büyük özelliklerinden birinin hiç durmadan ve yorulmadan çalışmak olduğunu söyleyebiliriz.

 

 

Facebook da bunu yapıyor

Gelecekte AlphaGo bugünkü Facebook Messenger M kişisel dijital asistanı gibi çalışacak. M daha şimdiden kız arkadaşınızın masasını doğum günü için çiçeklerle donatmanız amacıyla internetten sipariş veriyor. Pek yakında mutfak alışverişi de yapacak ve yönetici asistanı gibi çalışarak iş takviminizi organize edecek.

Oysa gelecekte AlphaGo’nun torunları çok daha farklı bir şey yapacak: Tek tek insan beyinlerini öğrenecek. Her insanın beyin kabuğunda 100 milyar nöron (sinir hücresi) bulunuyor ve bu hücrelerin her biri diğer hücrelere 10 bin farklı şekilde bağlanabiliyor.

Her beyinde farklı sinir ağları, farklı bağlantı kombinasyonları var; çünkü her insan zihni farklı, herkesin benliği ve kişiliği ayrı. Birimizin ana dili Türkçe, diğerinin İngilizce. Birimiz erkek, diğeri kadın. Anılarımız, zevklerimiz, tercihlerimiz, tecrübe ve yaşantılarımız hep farklı.

İlgili yazı: Bilgisayarların insan gibi düşündüğünü nasıl anlarız? Turing testi ve özgür irade

 

Yapay zeka ölümsüzlük getirecek

AlphaGo yazılımının türevleri tek tek insan beyinlerini öğrenecek (ezberlemeyecek, öğrenecek). Böylece gelecekte bir gün çılgın Rus milyoneri Dimitri Itskov’un hayali gerçek olacak. Arnold’un 6. Gün filminde olduğu gibi, Itskov beynini yaşlılıktan ölmemek için internete yükleyebilecek.

“Nihai amacım bir insanın kişiliğini başka bir bedene kopyalamak” diyor Itskov. “Önümüzdeki 30 yılda hepimizin ölümsüz olmasını sağlayacağım.”

Önce zihnimizi bilgisayarda saklayarak bunu yapacağız. Daha sonra kendi kök hücrelerimizden klonlanan genç bedenlerimizin genç beyinlerine zihnimizi kaydedeceğiz. Bu ikinci aşamaya 2045-2060 arasında ulaşmayı bekliyoruz.

 

Hiç ölmeyecekmiş gibi çalış

Buraya kadar size 30, 40 yıl sonra olacakları anlattım. Ancak şimdi 2015 ve 2016’da kaydedilen gelişmeleri anlatmak istiyorum ki geleceğin sandığımızdan yakın olduğunu görelim. Sırada kablosuz telepati var:

Daha şimdiden insanların düşüncelerini internetten başka insan beyinlerine aktarmayı başardık ve insanlar arasında kablosuz düşünce transferi 2014’te mümkün oldu. Peki yarın, yarından da yakın?

 

Telepatik internet

Son 4 yılda düşünce komutlarıyla, yani kablosuz telepatiyle çalışan robotlar ve bilgisayarlar yaptık. Artık masallardaki gibi “Açıl susam açıl!” diye bağırmaya gerek yok. Kapıların açılmasını düşünmemiz yeterli: Eve giriyoruz, ışıklar yansın diye düşünüyoruz ve salon aydınlanıyor! Elbette bu cihazlar henüz deney aşamasında.

İçimizden birine sövdüğümüzde akıllı telefondaki kişisel dijital asistanımızın düşündüklerimizi e-posta yoluyla o kişiye iletmesini istemeyiz değil mi? Birine kızıp “Alacaksın eline sopayı!” diye düşündüğümüzde, evdeki robotun misafirin kafasına beşe on kalas indirmesini de istemeyiz. 🙂

Evet, bu gibi sebeplerle insanın düşüncelerini okuyarak düşünen robotlar geliştirmek kolay değil. Öte yandan, delilikle velilik arasındaki ince çizgide gidip gelen bazı girişimciler yapay zekayı geliştirip insandan üstün süper zekaya dönüştürmeye kararlılar. Bunlardan biri de Elon Musk.

İlgili yazı: Özgür irade var mı diye soran profesör düşünce hızını ölçtü

 

Kara şimşek arabalar

Bundan üç yıl önce kara şimşek arabalar geliyor başlıklı bir yazı yayınladım. O zamanlar bu haberin kısa sürede taşımacılığı değiştireceğini görmek zordu. Oysa Elon Musk, 80’lerin ünlü Kara Şimşek dizisinde kendini süren K.I.T.T. benzeri ilk robot arabaları 2017 yılında satışa sunmayı planlıyor. Bunlara otonom arabalar diyoruz.

Otonom arabalara 2011’de Google öncülük etti. Google, kendini süren otonom arabalar için Nevada eyaletinde özel ehliyet aldı ve bunlar Google çalışanlarını evine bırakan servis araçları olarak hizmet veriyor. Günümüz yeni gelişmelere gebe:

Elon Musk’ın Tesla elektrikli otomobil şirketi ile Honda, Nissan ve Ford gibi otomotiv üreticileri şimdiden otonom araçları test etmeye başladılar. Bunlar park ederken sürücüye yardımcı olan veya kendi kendine park eden otomobillerden bir adım öteye gidiyor. En azından şehirdeki ana yollarda kendini sürüyor. Acil durumlarda kontrolü sürücüye bırakıyor.

 

Otonom TIR’lar

Kara Şimşek’in en büyük düşmanlarından biri de K.I.T.T. gibi zırhlı olan Goliath adlı öldürücü bir tırdı (uzun araç). Zırhlı kamyonları bilmem, ama kara şimşek gibi kendini süren tırların AB ülkelerinde otonom hususi araçlardan daha önce kullanıma gireceğini söyleyebilirim.

Dünyanın ilk otonom uzun aracını Mercedes üretti ve 2015’te test etti. Öyle ki 2025’te Avrupa’da tır şoförleri tarihe karışacak. Bunu sadece trafik kazalarını azaltmak için yapmayacaklar: Otonom araçlar daha az yakıt tüketiyor ve malı yerine çok daha kısa sürede teslim ediyor. Üstelik trafik cezası yemiyor. Kısacası lojistik maliyetlerini düşürüyor.

İlgili yazı: Güneş panelli otoyollardaki sensörler sürücüsüz araçlara nasıl yol gösterecek?

 

Hepsi yapay zekayla

Robotlar ilk olarak otomotiv fabrikalarında kullanılmaya başladı. Bugün de Tesla’nın otomobil fabrikaları yapay zekaya öncülük ediyor. Her an internete bağlı olan otonom arabaların yakıt tüketimini bir yazılım güncellemesiyle azaltmak mümkün.

Tesla elektrikli otomobillerin pil tüketimini azaltmak için sürekli yazılım güncellemesi yapıyor. Ancak bu daha başlangıç: Otonom arabaları hırsızlar çalamaz, en azından bilgisayarı kapatmadan çalamaz. Oysa yakın gelecekte otonom arabalar bilgisayarsız çalışmayacak.

Tıpkı çalıntı telefonlardaki kişisel bilgilerinizi uzaktan sıfırlayıp telefonu fabrika ayarlarına döndürür gibi, bu tür araçları uzaktan kilitleyebileceksiniz. Hatta Kara Şimşek arabalar sürücü koltuğunda kalp krizi geçirirseniz sizi hastaneye götürecekler (Dijital hırsızların da buna karşılık olarak yeni otomobil hackleme teknikleri geliştirdiğini belirtelim).

 

 

Kurşun tren Hyperloop

Elon Musk’un bir de vakum tüplerin içinde sesten hızlı giden Hyperloop süpersonik tren üretme projesi var. Böylece New York – Los Angeles arasında uçaktan hızlı gitmek mümkün olacak. Hem de havalimanı trafiğine girmeden ve rötar yapmadan.

Bu teknolojiyi blogda yazdım ve Mart başında, Popular Science Türkiye ekibi olarak Foça Belediyesi ile Dokuz Eylül Üniversitesi’nin konuğu olduğumuz bilim panelinde anlattım. Bu yazıda ise yapay zekanın turizmle doğrudan alakalı seyahat sektörünü kökten değiştireceğini söylemek istiyorum ve buna sanal turizm dahil.

İlgili yazı: İnternet Özel Hayatı Nasıl Yok Etti? >> 50 Resimle Gizliliğin Doğumu ve Ölümü

 

 

Sanal turizm nedir?

Bugün Google Streetview ve Yandex.Haritalar var. Bunları akıllı telefon ve laptop ekranından kullanıyoruz. İkisi de İstanbul ve diğer büyükşehir sokaklarını dükkan dükkan, mekan mekan gezmemizi sağlıyor.

Gelecekte bu özelliği Oculus Rift ile Avegant Glyph gibi sanal gerçeklik kaskları ve kulaklıklarıyla da kullanacağız. O zaman “Param yok, vize alamadım veya vaktim yok diye İtalya’ya gidemedim” derdi olmayacak. Sanal turizm gelecek ve dünyanın tüm şehirlerini sanal gerçeklikle gezeceğiz.

 

Ya uzay turizmi?

Virgin Galactic’in girişimci sahibi Richard Branson ve Amazon kurucusu Jeff Bezos, fırlatıldıktan sonra kendi kendine yere inen roketler geliştirmek için Elon Musk’ın SpaceX şirketiyle yarışıyor. Amaçları uzaya roket gönderme maliyetlerini düşürmek.

Böylece uzay turizmi için kişi başına 20 milyon dolar olan uzay yolculuğu maliyetlerini kişi başı 200 bin dolara çekecekler. Virgin Galactic üretimi Spaceship İki ve Bezos’un Blue Origin mekiğiyle astronotlar gibi dünya yörüngesine çıkmak isteyen ve bu parayı hevesle ödeyebilecek olan çok sayıda zengin var.

Dünyanın ilk dijital bilgisayarlarının astronotları Ay’a taşıyan Apollo kapsülleri için üretildiğini ve bunların tel devrelerini de emektar kadınların elleriyle tek tek diktiğini düşünecek olursak uzay sektörünün yapay zekayı neden geliştirdiğini görebiliriz.

İlgili yazı: Orion kapsülüyle Mars çağı başlıyor

 

Atlas’ın sonu

2011’de Japonya’da deprem oldu, dev deprem dalgaları (tsunami) karayı bastı ve Fukuşima nükleer santralinin soğutma sistemi depremde büyük zarar gördü. Bu yüzden çekirdeği eriyen nükleer santral radyoaktif sızıntıya yol açtı.

O zaman insanlar Honda ve Toshiba’nın kapısını çaldılar. Kaza bölgesine nükleer sızıntıyı önleyecek bir robot tamirci gönderin dediler. Ancak Japon firmaları çaresizdi. Kazayı önleyecek tamirci robotları, yıkıntılar arasında ayağı takılmadan dolaşacak komando robotları ve arama-kurtarma robotları yoktu.

Şimdilerde adına Alphabet dediğimiz Google’ın satın aldığı Boston Dynamics firması tarafından geliştirilen Atlas robotu böyle doğdu. Atlas, insan işçiler gibi kamyona yük yükleyebiliyordu. Karlı ormandaki engebeli arazide insanlar gibi koşabiliyordu. Felaket bölgesine de gidebilir ve göçük altındaki insanları bulabilirdi.

İlgili yazı: Nükleer otomobil ne zaman?

 

Para, para, para!

Ne yazık ki bugünkü teknolojinin sorunu insanları kurtarmak için değil, para kazanmak için geliştirilmesi. Google da 2013 yılında satın aldığı Boston Dynamics firmasını bu yıl satışa çıkardığını duyurdu. Sebebi Boston Dynamics’in piyasada satılacak robotlar üretmeyi başaramamasıydı.

Oysa Boston Dynamics ne umutlarla gelmişti! Ürettiği robot katırlar dağda taşta keçi gibi koşarak Amerikan askerlerinin yükünü sırtında taşıyacaktı; ama ordu bu robotları satın almadı, çünkü çalışırken gırç gırç diye ses çıkaran robotlar düşmana yerini belli ediyorlardı!

Boston Dynamics’i yapay zekada son iki yılda kaydedilen gelişmeler konulu yazımıza almamım sebebi tam da bu: Söz konusu robotlar o kadar gerçekçi bir yapay zeka yazılımına sahipti ki gerçek köpekler gibi hareket edebiliyorlardı.

İlgili yazı: Bak robot postacı geliyor, sana selam ediyor

 

Evet canlı gibi!

Boston Dynamics’in farklı yükler taşımak üzere boy boy üretilen robot köpeklerini çok sevdik. Hatta robotların denge mekanizmasını test etmek isteyen mühendisler bu hayvanlara (?) tekme atmaya başlayınca “Köpeğe tekme atmayın!” diye çok kızdık.

Sonuçta robotlar canlı gibiydi ve onlara sahibinden kötü muamele gören hayvanlar gibi üzülüyorduk. Bu da en azından hayvan gibi doğal seviyede düşünebilen, doğallığı sayesinde kendisiyle empati kurabildiğimiz yapay zekanın geldiğini gösteriyordu. Üstelik yapay zekaya kötü davranrsak Terminator üreticisi Skynet gibi bize düşman olabilir.

İlgili yazı: Makinedeki hortlak >> Robotlar insanlara aşık olur mu?

 

Robotlar işsizliğe yol açacak

Robotların fabrikada işe alınacak olmasının sosyal zararları da var. Baxter robotlar ve Boston Dynamics’in robot Noel Baba videosunda gösterdiği sevimli veya bazılarımıza göre ürkütücü köpek robotlar insanların işsiz kalmasına yol açabilir.

Düşünün, geçen yıl Hitachi bir fabrikasında üretimi artırmak için özel optimizasyon yazılımları kullanmaya başladı. Bu gelişmiş yapay zeka ERP yazılımları 10 yıl sonra ERP mühendislerinin yerini alacak. Dikkat ederseniz işsizlik derken yalnızca mavi yakalılardan söz etmiyoruz. Beyaz yakalılar da işsiz kalacaklar.

İlgili yazı: Robotlar fabrikada işçilerin yerini alıyor

 

Sektör yine iyi dayandı

Aslında üretim sektörü iyi dayandı. Şirketler robot işçilere maaş ödemek zorunda olmadıkları, robotlar izin kullanmadığı ve yemek yemediği, özellikle de yorulmadığı için otomasyonla üretim maliyetlerini azaltmanın hayalini kuruyorlardı.

Doğrusu yıllardır bu hayali kuruyorlardı. Öte yandan, hükümetler robotların yol açtığı işsizliğin toplumsal olaylara yol açabileceğini biliyorlardı. Bu yüzden de süreci olabildiğince geciktirdiler; ama sonunda bizzat nüfus artışı fabrikaları robotlara geçmeye zorladı.

Nüfus artışı üretimi artırmayı gerektiriyor. Aynı zamanda maliyetleri de artırıyor ve fabrikaların maliyetleri azaltmak için elinden geleni yapmasına yol açıyor. Böylece fabrikalarda daha çok sayıda robot çalışmaya başlıyor. Nitekim dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’de bugün sadece robotların çalıştığı oteller ve restoranlar var.

 

Herkes filozof olsun

Robotlar hastabakıcı olarak hastalara, yaşlılara, engellilere ve Alzheimer hastalarına bakacak. Hatta uzay robotları, Dünya yörüngesinde kalp krizi geçiren astronotları elbisenin içinde ameliyat edecek. Nitekim robot cerrahlar şimdiden hastanelerde çalışıyor. Demek ki doktorların da işsiz kalma ihtimali bulunuyor.

Bundan kaynaklanan işsizlik sorununu çözmenin en kolay yolu ise herkesin sanatçı, ressam, edebiyatçı, filozof, bilim adamı olmasını sağlamak. Bu konuyu daha geçenlerde Türkiye’nin başarılı girişimcilerinden arkadaşım Emin Onur Genç’le konuştuk.

İlgili yazı: Gerçek Demir Adam >> NASA Mars’ı Valkryie robotla keşfedecek

 

Akıllı uygulamalar bugün neler yapıyor?

Onur’un Inbox e-posta ile pazarlama yazılımını ele alalım. Arkadaşımın bir hayali var: Yazılımın yapay zeka özelliklerini artırdıktan sonra Amerika’da yaşamak. Denize girerken ve kumsalda güneşlenirken, aslında oturduğu yerden para kazanmak.

Nasıl olsa İstanbul’da bir ekibi var ve gerisini akıllı yazılımlar hallediyor. Öyleyse geleceğin patronlarına dünyayı seyyah gibi gezmek kalıyor.

Onur’un hayali pek yakında gerçek olacak. Hatta bununla kalmayacağız. Gelecekte insan beyinlerini telepatik internete bağlayarak herkesi organik birer süper bilgisayara dönüştüreceğiz. Böylece herkes üstün insan ve aklımızı kullanırsak kamil insan olabilecek. Öyleyse sıkıntı yok mu?

 

İşsizliği önlemenin yolu eğitim

Aslında bir sorun var: Bugünkü hükümetler toplumu kontrol altında tutmak ve ekonomik dengeleri korumak için insanların en az yüzde 70’nin yeterli eğitim almasını önlüyorlar.

Özellikle de politikacıların hep bana oy atsın diye bilerek eğitimsiz bıraktığı yüzde 30-40 var ya, işte 5 yıl sonra ilk işsiz kalan onlar olacak.

Doğrusu, “okumuş insan gördükçe afakanlar basıyor” ve “devleti cahil insanlar ayakta tutuyor” dediği için istifa etmek zorunda kalan öğretim görevlisi zat nasıl bir arı kovanına çorap soktuğunu bilmiyor. :/ Gerçi istifa etti. Belki öğrenmiştir.

İlgili yazı: Bilimkurguda en şeytani 20 yapay zeka

 

Yazılımla konuşan yazılımlar

Yapay zeka konusunda önemli bir gelişme de geçen yıl Google’ın beta testine başladığı “chatbot”larında yaşandı. Bunlar, gelen kutunuza düşen standart iş maillerine otomatik olarak cevap veriyor. Böylece her sabah işte en az 1 saatinizi e-posta yanıtlamaya ayırmaktan kurtuluyorsunuz.

Ancak bu sandığınızdan ilginç bir gelişme, çünkü “yazılımla konuşan yazılımlar” anlamına geliyor. Ya her sabah gelen kutunuza düşen maillerin yarısını da bu tür otomatik cevaplama robotları gönderiyorsa? O zaman yapay zeka sizin işinizi siz hiç araya girmeden yapmaya başlıyor demektir!

Tabii bunun yüz tanıma tarafı da var. Facebook’un yüz tanıma özelliğini kıskanan Microsoft, geçen yıl fotoğraflardaki yüzünüzü analiz ederek yaşınızı tahmin eden bir yazılım geliştirdi. Henüz internette yeterli miktarda büyük veri toplamadığı için bu çok beceriksiz bir yazılımdı. Gözlük takan bir delikanlıyı bile loş ışıkta ve yorgunsa 50 yaşında sanıyordu. Gülen bir erkeği 50 yaşında olsa bile 40 yaşında sanıyordu.

İlgili yazı: Gerçek fütürizm >> 2016’da iş dünyasını değiştirecek 25 teknoloji

 

Yapay zekaya küfür öğrettiler

Her durumda internetten büyük veri toplama konusunda Google, Facebook ve IBM’in gerisinde kalan Microsoft bu kez de gençlerle Twitter’da sohbet eden otomatik bir yazılım botu geliştirdi.

Ancak, kullanıcılar kısa sürede Microsoft’un yapay zekasına Twitter’dan küfretmeyi ve ırkçı söylemlerde bulunmayı öğrettiler. Peki bu ne anlama geliyor? Bu yapay zekanın henüz acemi olduğu ve düşünen bilgisayarlar geliştirmek için daha kırk fırın ekmek yememiz gerektiğini gösteriyor.

İlgili yazı: Uzaydan internet >> Google, Facebook, SpaceX ve OneWeb uzaydan internet yayını yapacak

 

Acemi zeka

Yapay zeka henüz emekleme aşamasında, ama bu nasıl bir emeklilikse herkesin işini yiyor! Robot cerrahlar ve robot doktorlar var. Yapay zeka üretim, imalat, montaj, yükleme, paketleme, silah sanayisi ve bilimsel araştırmalar gibi hemen her alanda kullanılıyor.

Bugün insansız hava araçları olan dronlarla kalp krizi için bölgeye uçarak ulaşan ve sıradan vatandaş tarafından kolayca kullanılan “uçan kalp masajı aletleri” gönderebilirsiniz (ambulans dronlar).

Dronlar ile Antalya’da sörf yaparken kendinizi GoPro ile kameraya alabilirsiniz veya PhoneDrone’da olduğu gibi drona doğrudan kendi kameranızı yerleştirip Galaxy S7’nizi uçan telefona dönüştürebilirsiniz.

Yetmedi, askeri dronlar dünyayı gözetliyor ve gerekirse hedeflere havadan saldırı düzenliyor. Polis dronları şehirleri hırsızlara karşı gözetliyor. Sıradan sokak lambaları bile Wi-Fi erişim noktasına dönüşüyor ve sokakları kameraya alıyor. Hatta tabanca veya cam kırılması seslerini dinleyerek hırsızları durdurmaya çalışıyor.

İlgili yazı: Teknolojide Son Moda Giyilebilir Dronlar >> Nixie dronu koluna saat gibi tak, kuş gibi uçur

 

Büyük Birader zekası

Dronlar tarımsal ilaçlamada kullanılıyor, Amazon ve DHL gibi lojistik şirketleri evlere havadan dronla kargo teslimatı yapmaya hazırlanıyor, devletler felaket bölgelerine havadan dronlarla ilaç yardımı yapmaya hazırlanıyor ve Fransa’da her yıl dron yarışları düzenleniyor! Katil robotlar ise ülke sınırlarını bekliyor ve izinsiz sınırdan geçmeye çalışanlara ateş açma imkanına sahip bulunuyor.

Üstelik yapay zeka bize reklam göstermek, siyasi muhalifleri bastırmak veya sanayi casusluğu yapmak için bizi internetten gözetliyor. Hangi sayfalara ve sitelere gittiğimize bakıyor. Ancak, bu kadar karamsarlık yeter. Biraz da yapay zeka uygulamalarının günümüzde neler başardığına bakalım.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Goole ve Facebook neler yapıyor?

Akıllı telefonlarınıza 40-80 uygulama yüklü olabilir. Hatta bunların büyük kısmı üreticinin yüklediği ve kullanmadığınız halde telefondan kaldıramadığınız gömülü uygulamalar değil mi? İşte bu uygulamalar internette nereyi gezdiğinizi izliyor. O yüzden bazılarını kaldıramıyorsunuz.

Ancak Facebook ve Google’ın sadece kişisel bilgilerinizi toplamak için değil, gerçekten kullanıcının işine yaraması için geliştirdiği kullanışlı uygulamalar da var (ücretsiz kullanım modelinde sadece kullanıcıya fayda sağlayarak para kazanabilirler).

Facebook yapay zekası bir yandan zaman tünelinde tüm haberleri görmenizi engellerken, diğer yandan ilgi alanlarınızla en alakalı paylaşımları öne çıkarıyor. Bu arada parayla öne çıkarılmış haberlerden gelir sağlıyor. Ha bir de eşinizden ayrılacağınızı 6 ay önceden anlıyor ama size söylemiyor. 😉

İlgili yazı: Belçika Uyardı >> Facebook bizi NSA’den iyi gözetliyor

 

Apple Siri ne durumda?

Apple Siri yapay zekadan yararlanarak sesinizi tanıyor ve iPhone’da sesli arama yapmanızı sağlıyor. Bu teknolojiyi ilk olarak Ray Kurzweil metinleri sesli okuyan bilgisayar yazılımları için geliştirmişti. Siri yakında kişisel dijital asistan olarak internetten alışveriş edecek.

Arama motoru Google, ülkemizde henüz kullanıma girmemiş olsa da Google Asistan uygulamasıyla kişisel dijital asistan işine girdi. Yandex’le birlikte web arama ve internette büyük veri analizinin öncüsü olan Google’ın, asistan işinde Siri’den geri kalmış olması ise oldukça şaşırtıcı.

Microsoft da ünlü bilgisayar oyunu Halo’daki holografik bilgisayar karakterinden esenlenerek Windows cihazlar için Cortana’yı duyurdu. Cortana sadece Microsoft’un arama motoru Bing’i entegre etmekle kalmıyor.

Aynı zamanda, akıllı telefon ile laptop gibi Windows 10 kullanan tüm cihazların birlikte çalışma özelliği sayesinde, cihazlar arası ekran ve dosya paylaşımından yararlanarak laptop ile tabletinizi telefonla uzaktan yönetmenizi sağlıyor.

İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en hızlı 10 modem

 

Hepsi seni daha iyi gözetlemek ve

İnternette daha iyi arama yapmanı sağlamak için: Dijital asistanlar sayesinde internette aradığınız siteleri ve bilgileri buluyor, müzik dinliyor, video izliyor, haber okuyor, maç sonuçlarına bakıyor, hava durumunu kontrol ediyor, bu bloğu okuyor ve aslında çok daha fazlasını yapıyorsunuz.

Tek yapmanız gereken sormak

Sormak dedik de Amazon’un “kablosuz mikrofona yüklenmiş Siri”ye benzeyen yeni ürünü Echo’yu duydunuz mu? Echo’yu elinize alıp hayatın anlamı nedir veya Mısır’da piramitler nerede ya da orta sertlikte biftek nasıl pişer diye sorabilirsiniz.

Ancak Echo sadece bir “arama çubuğu” değil. Aynı zamanda Alexa Ses Hizmetlerine bağlı. Örneğin aradığınız müziği radyo gibi çalmaya başlıyor, haberleri sizin için okuyor ve internette bulabileceğiniz hemen her konuda sizi sesli olarak bilgilendiriyor.

Ünlü fizikçi Stephan Wolfram’ın geliştirdiği Wolfram Alpha akıllı arama motoru ise internette aradığınız sayfaları bulmak yerine aradığınız bilgiyi internetten bulup kendi derliyor. Ardından interaktif haritalar gibi dinamik görsellerle süsleyerek size bir rapor halinde sunuyor. Örneğin, Türkiye’nin gayrisafi yurt içi hasılasını sorarsanız bunu sizin için hesaplıyor.

İlgili yazı: NSA VPN şifresi ve HTTPS trafiği kırmayı öğrendi

 

Mobil uygulamalar geçidi

GetYana, Tempo, Microsoft Fetch, Blippar, Bernie, Virtual Talk, Snips ve Alice gibi uygulamalar internette istediğiniz hizmetlere ulaşmanızı sağlıyor. Örneğin, “Android için en uygun uygulama geliştirme fiyatlarını” arıyorsanız bunu Armut.com’da bulabilirsiniz.

Uygulamanız için en uygun geliştiriciyle çalışabilirsiniz. Eödev uygulamasıyla çocuğunuzun telefonda ders çalışmasını sağlayabilirsiniz. Blippar ile vitrinde ve internette gördüğünüz her türlü ürünü fotoğrafta etiketleyerek arkadaşlarınıza mesajla tavsiye edebilirsiniz.

Blippar, şirketlerin görsel pazarlama ihtiyaçları için görsel tanıma ve artırılmış gerçeklik teknolojilerini kullanıyor. Satılan ürünlerin telefon ekranında canlanmasını sağlıyor. Buna sıradan bir elmanın fotoğrafını çektikten sonra ekranda 360 derece döndürmek dahil.

İlgili yazı: Dünyanın en iyi 5 VPN sağlayıcısı

 

Dünyanın ilk akıllı alışveriş listesi

Dünyanın ilk akıllı ve ücretsiz alışveriş listesi uygulaması Capitan, kendi e-alışveriş listelerinizi oluşturup eşinizle paylaşmanıza izin veriyor. Böylece “Eve gelirken ekmeği almayı unutma” diye telefon etmeye gerek kalmıyor.

Capitan’da kullanılan makine öğrenmeli yapay zeka, eşinizin ve sizin alışveriş listelerinizi internetten Facebook kişilerini eşitler gibi eşitlemenizi sağlıyor. Oysa rakipler de boş durmuyor: Önceden Amazon’da çalışan bir grup geliştirici akıllı alışveriş için Mona uygulamasını kullanıma sundu.

Mona’ya hangi ürünün nerede ve ne zaman satılmaya başlayacağını sorabiliyorsunuz. Hatta hangi ürünün ne zaman ve hangi butikte indirime gireceğini de görebilirsiniz. Böylece “Sütaş peyniri Şok’tan mı alsam, Migros Jet’ten mi?” gibi sorular sormanıza ve elle fiyat karşılaştırmanıza gerek kalmayacak.

 

En akıllı zeka

Dünyanın en çok yatırım alan yapay zeka şirketlerinden biri olan Sentient AI ise son kullanıcıya yönelik değil de bankalara yönelik düşünüyor ve resme büyük çerçeveden bakıyor. IBM Watson ve IBM’in insan beyni gibi tasarlanan yapay beyin projesine benzer şekilde, dünyanın en büyük problemlerini çözmek istiyor.

Buna gelişmiş borsa-hisse senedi yazılımları, pankreas kanseri tedavisi ve e-ticaret de dahil. Yatırımcılar ticari zekaya her zamanki gibi büyük önem veriyor! Sentient AI şimdiden 143 milyon dolar yatırım aldı (Türk ordusundaki F-16’lardan 10 tanesini satın alacak kadar).

İlgili yazı: 9 maddede teknolojik tekillik hayatımızı nasıl değiştirecek?

 

Shannon limiti

Shannon limitini burada tekrar hatırlatalım, çünkü benzetme yapacak olursak Sentient AI bir kutuya sığacak en güçlü beyni üretmeye kararlı: Sentient AI CEO’su Antoine Blondeau, “Kimsenin elinde bizim yapmak istediğimiz kadar ölçeklenebilir yapay zeka yok. Aslında bunun için teorik limit yok” diyor.

Kendisi Siri teknolojisini geliştiren ekipte yer aldığı için geçen yıl Ekim ayında Londra’da düzenlenen Wired konferansında dile getirdiği bu sözleri ciddiye almak gerekiyor.

Elbette teorik bir limit var: Bunun adı Shannon limiti, ama biz bu limite varana kadar dünyamızı dev bir bulut bilişim gezegeni ve organik süper bilgisayara dönüştürmüş olacağız. O yüzden bu kanaldan ayrılmayın!

 

Peki ya gelecek?

Uzun yazımızı toparlarken size nesnelerin interneti, akıllı takılar, yapay zeka, tekillik gibi alışılagelmiş terimlerden başka bir şey söylemek istiyorum. Bunun adı bulaşkan zeka. Bakın nedir? Yapay zekanın yakın gelecekte yapacaklarına bakarak bunu çok kolay anlayabiliriz.

Akıllı telefonlar mobil süper bilgisayar olacaklar. 30 yıl sonra iPhone işlem gücü 9 milyar insan beynini aşacak. Gelecekte beyninize yapay zeka geliştirme uygulamaları indirecekseniz. Telepatik internetle Matrix filmindeki gibi sürekli yeni bilgi ve beceriler kazanacaksınız.

 

Bulaşkan zeka

Süper zeka, Terminator filminde Skynet’in internete bulaşması gibi bütün dünyaya ve Güneş Sistemi’ne yayılan bir bulaşkan zekaya dönüşecek. Bu iş önce duvarların, camların, çatıların, giysilerin, ofislerin, otomobillerin, bavulların bilgisayara dönüşmesiyle başlayacak.

Ardından beyin hücreleri, insan vücudu ve nihayet, Asimov’un yaşayan gezegen Gaia’yı anlattığı Vakıf ve Dünya romanında olduğu bütün gezegen yapay zekaya dönüşecek. Biz insanlar bu zekanın bir parçası ve şanslıysak yeni süper zekanın en önemli parçası olacağız.

Nesnelerin interneti, her şeyin interneti, yaygın bilişim, insan bilgisayarlar, yaşayan gezegen ve yaşayan galaksi aşamaları dijital dönüşümün birkaç yüz yıllık gelişiminin ana evreleri olarak sıralanabilir (ilk üçü 20 yılda tamam).

İlgili yazı: Evreni insanlarla değil, robotlarla keşfedeceğiz

 

Evrenin baskın canlı türü

Sentez ve simbiyoz (ortak yaşam) yoluyla yayılan süper zeka Dünya’daki tek yaşam formu olacak (çünkü tüm canlıları bünyesine katacak). Yeni canlı türü önce Güneş Sistemi’ne ve sonra galaksiye yayılacak. Her şeye zeka bulaştıracak ve belki de uzaylıların yarattığı süper zekayla karşılaşacak.

Aralarında ne konuşurlar acaba? “Abi geçen gün M800 galaksisinden geçiyordum, bir de ne göreyim? Aykut Abi komşu evrenlere kapı açmış, bavul ticareti yapıyor!”

Bu nokta tekillikten sonra gelecek ve şimdilik bilimkurgunun konusu; ama tekillikten sonra ne gelecek dersek verebileceğimiz en gerçekçi cevap da bu uçuk cevap. Şimdi dilediğiniz gibi hayallere dalabilirsiniz ama tekillik gelene kadar en az 30 yıl var. O zamana dek çalışıp para kazanmanız gerektiğini unutmayın. 😀

¹http://chess.stackexchange.com/questions/8331/is-the-number-of-possible-chess-games-infinite
²https://en.wikiquote.org/wiki/Neuron
³https://www.quora.com/Is-the-human-brain-analog-or-digital