Uzaydan İnternet Yarışı >> Airbus internet dronları SpaceX mini küp uydularına karşı

Elon Musk uzaydan internet yayını yapmak ve bunun için de uzaya 4000 mini küp uydu göndermek istiyor. Amacı SpaceX için sürdürülebilir gelir kapısı yaratmak, telekom sektörüne girmek ve elbette uydu fırlatmada en büyük rakibi olan Airbus Safran Launchers şirketini yenmek. Ancak Airbus internet uydusu yerine internet dronu kullanarak SpaceX’i ekarte etmek istiyor.

Airbus karşı saldırıya geçti

Popular Science Türkiye’nin Haziran sayısında yayınlanan Dünyayı Değiştiren Adam yazımda Elon Musk’ın neden başarılı bir girişimci olduğunu anlattım. Bu noktada uzaya uydu fırlatma konusuna özel önem verdiğine ve Airbus’la sıkı rekabete girdiğine değindim.

Ancak iş uzaya telekom uyduları fırlatmaya geldiğinde SpaceX’in birçok rakibi var. Google, Facebook, ve OneWeb uzaydan ve havadan internet yayını yapmak istiyor. Böylece yeryüzünde kendi fiber internet ve bakır kablo şebekelerini kullandıkları için onlardan büyük para isteyen telekom şirketlerinden kurtulmuş olacaklar. Aynı zamanda internet altyapısının kontrolünü ele geçirecekler.

İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en iyi 10 modem

 

Ancak uzaya uydu fırlatmak pahalı

Elon Musk bu sorunu çözmek için uzaya her biri avuç içine sığacak kadar küçük olan mini küp uydular fırlatmak istiyor. Tek rokete bunlardan 100 tane koyabilir. Bunlar birkaç yıl ömürlü kullan at uydular olacak ve sürekli olarak uzaya yenilerini fırlatmak gerekecek.

Üstelik rekabet etmek istedikleri diğer klasik telekom uydularından gerçekten daha düşük maliyetli olmaları için bunları 1000 kat ucuza üretmek şart. Uzaya sürekli uydu fırlatmak SpaceX için kârlı olabilir, ama global internet altyapısı açısından bu modelin ne kadar rekabetçi olduğu tartışma konusu.

İlgili yazı: SpaceX Şirketinden Tarihi Başarı >> 6 resimde Falcon roketi denizdeki piste nasıl indi

 

Örneğin Facebook dron istiyor

Mark Zuckerberg’in planı geniş kanatlarına güneş panelleri yerleştirilen ve güneş ışığından elektrik üreterek yüksek irtifadan uçan Aquila dronlarla havadan dünyaya internet yayını yapmak; çünkü Facebook kendi internetini kurmak istiyor.

Şimdi bu kervana Airbus katıldı ve geçenlerde havadan internet yayını yapacak kendi dronu olan Zephyr T’nin test uçuşlarına başladı.¹

İlgili yazı: Raspberry Pi İle Gerçek İnternet Hızını Ölçün >> Servis sağlayıcıya hızımı artır deyin

 

Yüksek irtifalı sahte uydular

Hayır, bu ifade benim hayal gücümden çıkmadı. Airbus internet dronlarını böyle adlandırıyor ve amacı sadece havadan internet yayınlamak değil.

Bu tür güneş enerjili yüksek irtifa dronları soyu tükenmekte olan filleri avlayan kaçak avcıları gözetleyebilir, orman yangınlarını önceden tespit edebilir, teröristlere karşı askeri istihbarat toplayabilir ve depremde internet kesilirse akıllı telefonlara 4.5G internet hizmeti verebilir.

 

NASA ve Helıos

Her şey NASA’nın 1999 yılında uçan Helios prototipiyle başladı. Karbon fiber ve strafordan yapılan bu araç havada uçan bir baz istasyonuydu. 75 metre kanat açıklığı ve 14 elektrik pervanesi vardı. Güneş enerjili Helios 2003 yılında Kauai açıklarında Büyük Okyanus’a düştü. 29 km yüksekliğe çıkabiliyor ve 24 saat havada kalabiliyordu.

Oysa internet dronlarının pratikte işe yaraması için her seferinde en az 2 ay havada kalması gerekiyor. NASA bunun için önce hidrojen yakıt hücrelerini denedi ama güneş enerjisiyle şarj olan piller kazandı.

Airbus’tan Del Frate’nin dediği gibi “En önemli şey dayanıklılık. O kadar yukarıda uçun her şey çok güvenilir olmalı. Buzdolabı gibi fişi takıp unutacaksınız.”

İlgili yazı: Uçan Telefon PhoneDrone >> Telefonu drona takıp uçurun ve kuşbakışı Perıscope çekin

 

Airbus’ın gelişi

Airbus 2008 yılında internet dronları üzerinde çalışmaya başladı. Amacı 1 km irtifada uçan klasik dronlarla 2000 km yüksekteki uydular arasındaki bir segmenti doldurmaktı. Nitekim 2010 yılında Zephyr 7 dronu 14 gün havada kalarak rekor kıldı. Daha sonra da Zephyr S ve Zephyr T modellerini satışa çıkarmayı planladılar.

İngiltere’de Savunma Bakanlığı iki S modelini aldı ve büyük ihtimalle bunları istihbarat toplamakta kullanacak. Airbus T modelini henüz tam ölçekli üretmedi ama dörtte bir ölçekli maketini test ediyor. S kanat açıklığı 25 metre iken T kanat açıklığı 33 metre olacak.

İlgili yazı: Teknolojide Son Moda Giyilebilir Dronlar >> Nixie dronu koluna saat gibi tak, kuş gibi uçur

 

Neden?

Kanat açıklığı ne kadar büyükse kanatlar o kadar büyük oluyor. Böylece kanatlara daha çok güneş paneli döşeniyor ve elektrik üretiminin artmasıyla birlikte havada kalma süresi uzuyor. Ayrıca geniş kanatlar yüksek irtifada az enerjiyle uzun süre uçmayı kolaylaştırıyor (güneş enerjili uçaklar hafif malzemelerden üretiliyor).

Nitekim geniş kanatları sayesinde Zephyr T 18 kilo yük taşıyabilecek. Bu hem internet baz istasyonu hem de casus kamera vb. için yeterli.

İlgili yazı: 2014 Uçan Robot Yılı Oldu, 2015’te neler olacak? >> Uçan ambulans ve uçan postacı

 

Ne kadar yüksekten uçuyor?

İnternet dronları 20 km irtifada uçacak ki bu da ticari uçaklardan iki kat yüksekten uçmak demek. Bunun üç nedeni var.

Birincisi alçak irtifada trafiğe girmemek; uçaklara, kuşlara çarpmamak. İkincisi casus dron istemeyen ülkelerde askerlerin dronları vurup düşürmesini önlemek (avcı uçakları 20 km’den yüksekte savaşmak için tasarlanmıyor). Üçüncüsü de bulutların üzerinde az enerjiyle uzun süre uçmak.

 

Hani internet dronuydu?

Airbus gibi büyük bir şirketin tümüyle sivil amaçlar için üretim yapacağını yapması beklenemez. En azından bu dronlar hafif olmak zorunda ve bu yüzden silah taşımıyorlar. Öte yandan casus uydulara iyi birer alternatifler.

Casus uydular yerdeki askerleri detaylı görmek için yüksek zum kabiliyetine sahip pahalı kameralar kullanıyorlar. Dronlar ise çoktan ucuza satılan basit ve gelişmiş kameralarla araziyi son derece detaylı olarak gözetleyebilir.

Üstelik uydular gibi ilgili yerin üstünden geçmesini beklemenize gerek yok. Direk hedef bölgenin üzerinden uçabilir. Uydular gökyüzünde hızla dönerken birkaç saniyede uçup gidiyor. Dronlar ise hedefi saatlerce veya günlerce gözetleyebiliyor.

İlgili yazı: Bill Gates’e Göre Dünyayı Kurtaracak 3 Teknoloji >> Güneş yakıtı, elektrikli boya ve yakıt pili

 

Amaç 1 ay uçuş süresini yakalamak

Zephyr programının iş geliştirme müdürü Steve Whitby 1 aylık uçuş süresi için kanat profilini optimize ettiklerini söylüyor. Bunun için de kuşlardan örnek aldılar. Zephyr’in kanat uçları şahin kanadı gibi aşağıya doğru az kıvrık.

Sonuçta bu bir dron, yarış arabası değil; yani hem pili bitmesin diye hem de kesintisiz internet yayını / gözetleme yapmak için yavaş uçuyor. Düşük hızlarda kaldırma kuvvetini artırmak için özel kanat tasarımına ihtiyaç var.

Bu aerodinamik hile rüzgarı kanatların altında topluyor ve kaldırma kuvvetini yüzde 15 artırıyor. Çift kuyruklu Zephyr T 140 kilodan hafif olacak.

İlgili yazı: Gücü Kullan! >> Laptop ve tablette pil ömrünü uzatmanın en pratik 10 yolu

 

Güneş ışığıyla uçmak zor

Şu anda Solar Impulse 2 dronu dünyanın çevresini dolaşıyor. Gündüz gün ışığından elektrik üreterek enerji topluyor ve 10 km irtifada uçuyor. Oysa geceleri karaya yakın uçtuğu için yavaş gidiyor. Sadece 1500 metreden az uçarak elektrik harcıyor.

Bütün bunlar ağır pil taşımak yerine güneş ışığıyla çalışan dronların çektiği çileler, ama internet dronları kesintisiz yayın yapmak için alçalıp yükselmek gibi bir lükse sahip değil.

Airbus’a göre sorunu çözmenin birkaç yolu var:

1. Elon Musk’ın yönetim kurulu başkanı olduğu SolarCity’nin yaptığı gibi ışığı elektriğe çevirme verimliliği yüzde 40’a ulaşan güneş panelleri üretmek.

2. Daha az enerjiyle çalışan güçlü elektrikli motor ve pervaneler üretmek.

3. Hafif ve uzun ömürlü piller üretip gündüz üretilen elektriği geceye saklamak.

4. Dronu daha hafif malzemelerden üretmek.

Şu anda Airbus için en gerçekçi çözüm 2 numaralı seçenek.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Rakipler ne yapıyor?

Şimdi Airbus ile SpaceX’i karşılaştırmaya geçeceğiz. Ancak önce Solar Impulse dron ekibinin gelecek dronlarda ne hedeflediklerine bakalım: Bu kez altı ay havada kalan güneş enerjili dron yapacağız diyorlar. Facebook’un Aquila dronu ise fiber internet olmayan yoksul ülkelere ve dağ başına internet erişimi sağlamak için havada 3 ay uçacak.

Elon Musk ne yapabilir?

Kişisel analizim dronların kazanacağı yönünde. Havada aylarca kalan bir internet dronu her zaman için mini küp uydulardan ucuza gelecektir. Sonuçta şu anda 1 kg yükü uzaya fırlatmanın maliyeti 20 bin dolar. Yalnız Elon Musk’ın da 2 joker kartı var: Minyatürleşme ve geri kazanım.

1. Öncelikle fırlatıldıktan sonra Dünya’da geri dönerek dikey iniş yapan ve böylece fırlatma maliyetlerini kafadan yüzde 70 azaltan roketler geliştiriyor.

2. Mini küp uydular uzaydan koca ülkelere yayın yapacak. Uzayda kapsama alanı çok geniş.

3. Dronlar hem internet hem casusluk için kullanılabilir ve bu yüzden çok amaçlı. İlk küp uydular ise sadece internet yayını yapacak. Ancak, minyatürleşme ile dronlar kadar keskin gözlü mini casus uydular yapabiliriz.

4. Son olarak her ne kadar casus uydu ve casus dron desek de bunların hırsızları yakalamak, orman yangınlarını tespit etmek, teröristleri bulmak, kaçak avcıları engellemek için de kullanılacağını belirtmek gerekir. Yeter ki bu teknolojileri kullanacak kişiler iyi niyetli olsun.

Peki uzaydan internet özgür internet olacak mı? Yoksa yandaş TV kanalları gibi sansürlü ve yanlı mı olacak? Bunun için şimdi Facebook ile uzaydan internet ve İnternette sansürü aşmak için uzaydan Outernet yazılarıma geçebilirsiniz.

Zephyr T

¹http://www.militaryaircraft-airbusds.com/Aircraft/UAV/Zephyr.aspx