Güneş Sisteminin Yassı Cüce Gezegeni Haumea

İşte size gerçek düz dünya Haumea; çünkü dünya düz olmasa da uzayda gerçekten düz olan dünyalar var. Plüton’la birlikte Neptün’ün ötesinde yer alan Kuiper Kuşağı’ndaki cüce gezegen Haumea da bu yassı dünyalardan biri. Yumurta şekilli Haumea ve diğer yassı kardeşlerini birlikte görelim.

Gerçek düz dünya

Haumea’nın yassı olmasının nedeni tam boy gezegen değil, küçük bir cüce gezegen olması. Cüce gezegenleri yarım kalmış gezegenler olarak da tanımlayabiliriz. Bunlar, Ay’dan daha küçük olan ve çevresindeki döküntüleri (asteroitleri) üstüne çekerek uzayı tümüyle temizlemeyi başaramayan gökcisimleri.

Örneğin Ay, Dünya çevresinde değil de doğrudan Güneş çevresinde dönseydi bir cüce gezegen olacaktı. Oysa bu açıdan bakıldığında Haumea, başta Plüton ve Ceres olmak üzere diğer birçok cüce gezegenden farklı. Plüton gibi Kuiper Kuşağı’nda ama 6,5 milyar km ile ondan uzakta yer alan Haumea, Plüton’un tersine yuvarlak bir gezegen değil, yassı bir gökcismi ve yassı olmasının basit bir nedeni var.

-240 derecelik sıcaklığıyla soğuk ve karanlık bir dünya olan Haumea, kendi etrafında çok hızlı dönüyor fakat boyuna göre küçük kütleli bir gezegen. Öyle ki kendi çevresinde aşırı hızlı dönmesiyle ortaya çıkan güçlü merkezkaç kuvveti, cüce gezegenin ekvator bölgesinin aşırı şişmesine yol açmış ve Haumea’nın yuvarlak şeklini yitirerek oval bir gökcismine dönüşmesini sağlamış.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Çirkin ördek yavrusu

Masallarda çirkin ördek yavrusu topluma aykırı bireyler için kullanılan bir benzetme. Yassı gezegen Haumea da diğer yuvarlak cüce gezegenler arasında oldukça aykırı duruyor.

Aslında yaklaşık 4 trilyon kuyrukluyıldız ve asteroit içerdiği tahmin edilen Kuiper Kuşağı’nda Haumea gibi birçok oval cüce gezegen var, fakat bunları yeni yeni keşfediyoruz ve yassı gezegen kavramına pek alışık değiliz.

Öte yandan, Haumea gibi yassı cüce gezegenler Güneş Sistemi’ndeki büyük gezegenlerin nasıl oluştuğu hakkında bize önemli bilgiler sağlıyor. Örneğin, Rosetta sondasının Philae aracının iniş yaptığı 67/P kuyrukluyıldızı gibi uzayda yol olan şekilsiz kaya ve buz parçaları boşlukta nasıl bir araya geliyor?

Bunların oluşturduğu dev asteroitler bir saatten sonra kendi ağırlığı altında ezilip çökerek nasıl bildiğimiz yuvarlak gezegenlere dönüşüyor? Gezegen oluşum süreçlerini anlamak için Haumea’nın nasıl oluştuğunu bilmek gerekiyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten Gerçek Video

 

Dünya da kusursuz küre değil

Ona bakacak olursanız Dünya’nın ekvator bölgesi de gezegenimiz kendi etrafında döndüğü için oluşan merkezkaç kuvvetinin etkisiyle şişmiş bulunuyor. Merkezkaç kuvveti nedeniyle Dünya’nın, Mars’ın, Merkür’ün ve bütün diğer gezegenlerin ekvator kuşağı şişkin, kutupları ise biraz basıktır.

Bunu en iyi Jüpiter ve Satürn‘de görüyoruz. Resimlerine dikkatli bakın. Kayalık sert yüzeyi olmayan bu gaz devleri yassı birer bowling topuna benziyor.

Gaz kütlesi kaya kütlesi kadar dirençli olmadığı için Jüpiter ile Satürn’ün kutupları Dünya’dan daha basık, ekvator kuşağı ise çok daha şişkin (ayrıca Dünya’dan daha hız dönüyorlar). Haumea sadece işi abartmış ve yetersiz kütlesine göre çok yüksek rotasyon hızı sayesinde oval bir gezegene dönüşmüş.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Haumea kimlik kartı

Haumea Güneş’e en yakın üçüncü cüce gezegen. Buna rağmen 6,5 milyar km mesafeyle bize soğuk gaz devi Neptün gezegeninden bile daha uzak.

Caltech bünyesindeki Palomar Gözlemevi’nde 2004 yılında Mike Brown yönetiminde¹ yapılan gözlemlere göre, Haumea’nın kütlesi yuvarlak cüce gezegen Plüton’un sadece üçte biri. Hamuea’nın en büyük özelliği ise şimdiye kadar keşfedilen oval cüce gezegenler arasında en yassı gezegen olması.

Haumea’nın Hi’iaka ve Namaka adında iki küçük uydusu var. Bunlar Mars’ın Phobos ve Deimos uyduları gibi aslında gezegenin çekimine kapılmış olan asteroitler. Öyle ki Haumea, Plüton dahil, Kuiper Kuşağı’ndaki bütün asteroit ve kuyrukluyıldızları yutarak çevresini temizleseydi Güneş Sistemi’nin 9. gezegeni olacaktı.

Haumea’nın gerçek gezegen olarak kabul edilmemesinin asıl sebebi de bu: Yassı cüce gezegen, kendisi gibi irili ufaklı kaya parçalarının yüzdüğü Kuiper Kuşağı’nın bir parçası (ister yuvarlak ister yassı olsun, bütün cüce gezegenler asteroitlerden daha büyük gökcisimleri; ama bu gezegen olmak için yeterli değil).

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Kendi uydumu kendim yaparım

Haumea tıpkı Dünya gibi kendi işini kendi gören çalışkan bir cüce gezegen. Dünya da Ay’ı uzayda boş gezerken kendine çekip yakalamadı. Uydumuz Ay, başka bir gezegenin Güneş Sistemi’nin doğumu sırasında Dünya’ya çarpması ile uzaya savrulan enkazdan oluştu.

Astronomlar, Haumea’nın uydularının da onun bir parçası olduğunu düşünüyor. Bunlar Haumea’nın başka bir asteroitle çarpışması sonucunda uzaya savrulan kaya parçaları.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehber

 

Çok hızlı dönüyor

Haumea gerçekten de kendi etrafında çok hızlı dönüyor ve bir günü yaklaşık 4 saat. Dünya da gençliğinde çok hızlı dönüyordu. Öyle ki bir gün 8 saatti. Ancak, Ay’ın gelgit etkisiyle Dünya’nın kendi çevresinde dönme hızı yavaşladı ve günler uzadı.

Bilim insanları Haumea’nın kayalık çekirdeği saran ince bir buz katmanıyla kaplı olduğunu düşünüyor. Bu açıdan Haumea’yı marketlerden satın aldığımız badem şekerine benzetebiliriz.

Dış yüzeyi parlak buzla kaplı olan Haumea yakınlık, cüsse ve parlaklık gibi faktörler nedeniyle Plüton ve Makemake’den sonra Kuiper Kuşağı’nın en parlak üçüncü cismi. Siz de Güneş Sistemi’nin bu çirkin ördek yavrusunu kaliteli bir bahçe teleskopuyla görebilirsiniz.

İlgili yazı: Ay’a Gitmedik Komplo Teorilerini Çürüten 10 Kanıt

 

Düz dünyalar nasıl oluşuyor?

Demek ki uzayda düz dünya olmasının iki yolu var: 1) Ya kendi çevrenizde çok hızlı dönüp merkezkaç kuvvetiyle yassılaşacaksınız ya da 2) küçük ve hafif bir asteroit olacaksınız. Bu durumda kendi ağırlığınız altında ezilip küre halini almadan, patates şekilli gevşek bir moloz yığını olarak kalacaksınız.

Bu ikincisine en iyi örnek de yuvarlak olan, ama tam küre şeklinde olmayan cüce gezegen Ceres. Hatta kendi çevresinde çok hızlı döndüğü için yumurta şeklini alan Vega yıldızı da var. Sonuçta NASA uzayda birçok gerçek düz dünya keşfetti; ama bunun için düz dünya komplo teorisine ihtiyacımız yok.

Aslında bizzat yaşadığımız evren yassı doğmuş ve büyük patlamadan hemen sonra, uzayda iki boyutlu yassı bir hologram olarak genişlemiş olabilir! Üç boyutlu uzayın sonradan ortaya çıktığını öne süren bu teoriyi de evren içi boş bir hologram mı yazısında okuyabilirsiniz.

Düz Dünya Haumea

¹Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet