Fetüs Kanında Kanser Testi Yapılacak

Bilim insanları anne karnındaki fetüs kanında kanser testi yapıyor. Fetüs kanından anne kanına karışan hücre dışı (serbest) DNA hem kanser riskini hem de anne veya bebeğin ne tür kansere yakalanabileceğini gösteriyor. Fetüs kanı testiyle anne ya da bebekteki kanseri saptamak da mümkün oluyor. Kanda kanser testi ileride bütün ebeveynlerin yaptırmak isteyeceği bir test olacak. Üstelik birçok kanser türüne belirti göstermeden tanı koymayı sağlayarak kanseri iyileştirme şansını artırıyor. Peki fetüs kanında kanser testi nasıl yapılıyor? Doktorlar neye dikkat ediyor? Önceki yazıda Alzheimer hastalığını 25 yıl önceden gören biyoteknolojiyi anlattık. Şimdi de hücre dışı DNA kanser testini görelim:

Kanser testi nasıl çalışıyor?

Kanseri ne kadar erken teşhis edersek iyileşme şansı o kadar artar. Öte yandan vücudun derinliklerinde gizlenen mikroskobik süreci belirti göstermeden fark etmek de zor. Üstelik birçok kanser türü belirti verdiğinde geri dönüşü olmayan noktaya geliyor. Bunun dışında kansere tanı koymak da neredeyse tedavi olmak kadar yorucu bir süreç… Vücudu zorlayan bir takım ilaçlar veriliyor ve MR ya da PET gibi görüntüleme cihazlarıyla çekimler yapılıyor. Üstelik başlangıçta belirti vermeyen kanserleri MR’la tespit edemiyoruz. Bilim insanları işte bu sorunu çözmek için kansere yönelik yeni bir kan testi geliştirdiler.

İşin ilginci 50 yıl önce temelleri atılan testin amacı kanseri teşhis etmek değildi. Bilim insanları öncelikle ceninlerin (fetüs) kalıtsal hastalıklara yakalanma riskini ölçmek istiyordu. Nitekim kanser kan testinin temeli hücre dışı DNA’dır. Aslında kanser için başka testler de geliştiriyorlar ama ben okuduğunuz yazıda her şeyi başlatan teste odaklanacağım. Bu bağlamda hücre dışı DNA kanda serbest dolaşan DNA’dır. Oysa insan DNA’sı hücrelerin çekirdek zarında ve yine hücrelerin bir organcığı olan mitokondrilerde bulunur. Normal şartlarda ise sadece hücreler ölünce kana karışır:

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Kanser testi ve hücre dışı DNA

Vücut ölen hücreleri adeta sindirir ve yeni hücreler için ham madde olarak kullanır. Geri kalanını da çeşitli yollardan dışarı atar. Ölünce bozulup dağılan hücreler kana serbest DNA karıştırır. Hastalandığımız zaman da hücre dışı DNA oranı artabilir. Örneğin Fransızlar kanda dolaşan DNA’yı 1928 yılında, deri veremi hastalarında saptamıştı. Sonra bunun örnekleri çok arttı. Bağışıklık sistemi hastalıkları, kanserler, bulaşıcı hastalıklar hep kandaki DNA miktarını aşırı artırıyordu. Araştırmacılar 1977 yılında 173 kanser hastası ve 55 kontrol grubu sağlıklı birey üzerinde yaptıkları araştırmada, kanser hastalarının yarısında yüksek miktarda hücre dışı DNA tespit ettiler.

Dahası kanserin metastaz yaptığı, yani yayıldığı hastalarda bu oran daha yüksekti. Oysa bu işin kanser testine varması için 90’ları beklemek gerekti. O yıllarda gelişen bilgisayar teknolojisi hücre dışı DNA’yı kanser testinde kullanmaya imkan verdi. Örneğin 1994’te iki grup araştırmacı, kanser hastalarındaki hücre dışı DNA’da tümör hücrelerindeki genetik mutasyonların aynısını buldular. İzleyen çalışmalarda gördük ki hücre dışı DNA tabanlı kan testi sadece kanseri tespit etmeyi sağlamıyordu. Aynı zamanda ne tür kanser olduğu ve tedavinin işe yarayıp yaramadığını gösteriyordu.

Kanser testi ve DNA tarama

Bu sırada diğer araştırmacılar da anne karnındaki fetüslerin kanında dolaşan serbest DNA’yı araştırıyordu. Bu da kanser teşhisinde devrim yaptı. 1989’da doktorlar bir annenin kanında fetüs hücreleri buldular. Annenin vücudu fetüsü göbek kordonuyla beslediğinden bu gayet normaldi. Oysa birkaç yıl sonra doktorların aklına başka bir şey geldi. Ceninin kendi kanındaki hücre dışı DNA anne kanına da karışıyor olabilirdi! Hekimler bunu görmenin mümkün olup olmadığını test etmeye karar verdiler. Böylece erkek cenin sahibi kadınların kanını incelediler. Öyle ya! Kadın kanında Y kromozomu bulursanız bu ancak annenin erkek çocuğundan gelebilir:

İlgili yazı: Süperiletken Grafen Elektronikte 5 Devrim Yapacak

 

Kanser testi ve müdahalesiz testler

Y kromozomunu aradılar ve buldular da! Böylece tıpta doğum öncesi muayene devri başlamış oldu. Fetüs kanını inceleyerek çocukta ileride kanser gelişme veya sakat doğrum riskini ölçmek, çocuğun ileride miyop olup olmayacağını öngörmek gibi alanlar açıldı. Sonuç olarak araştırmacılar sağlıklı annelerin kanındaki hücre dışı DNA’nın yüzde 3 ila 15’nin ceninden geldiğini gördüler. Üstelik insanlarda 46 kromozom vardır. Fetüsten gelen kromozomlar bu sayıyı artıracağından kolayca doktorların gözüne batar. Biz de ek kromozom kopyalarına anöployit deriz.

Bir bebekte anöployit bulursanız anne–babanın zor bir evlat yetiştirmeye hazırlanması gerekir. Örneğin Down sendromlu insanlarda 21. kromozomun üçüncü bir kopyası vardır. Her durumda araştırmacılar bu tür ayrıntıları kanser testi için netleştirirken yıl 2011 oldu. 10 yıl önce ebeveynler çocuklarının fazladan kromozom olup olmadığını öğrenmek için test yaptırmaya başladılar. Potansiyel hastaların yaşam kalitesini artıran bu biyoteknolojiye müdahalesiz muayeneler diyoruz. En basitinden kadınların kist için biyopsi yaptırmak zorunda olmaması gibi… En iyisi bunu İngilizlerin yaptığı gibi NIPT olarak kısaltalım da her seferinde uzun uzun yazmayalım:

Müdahalesiz kanser testi

2013’te NIPT’leri kanser tanısı koymakta kullanmaya başladık ki yanlışlıkla oldu desek yeridir. O yıl 37 yaşındaki bir annenin kanında ek 13 ve 18. kromozomlar çıktı. Kadın gebe olduğundan bilim insanları bunların ceninden geldiğini sandılar. Oysa onlar fetüste genetik hastalık ararken annenin hasta olduğu ortaya çıktı. Kadıncağız doğumdan sonra leğen kemiği ağrısıyla doktora gittiğinde uzmanlar kemiğin çatladığını gördüler. Üstelik vajinal kanser (dölyolu kanseri) yüzünden çatlamıştı. Kanda kanser testi açısından demek istiyorum ki anöploitler yalnızca fetüslerde oluşmaz. Yetişkinlerde de oluşup kanser göstergesi olabilir! Peki NIPT ile kanseri belirti göstermeden tanılamak mümkün mü?

İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Evet mümkün

2015’te araştırmacılar rutin NIPT yaptıran gebe kadınlara hücre dışı DNA testi de yapmaya başladılar. Muayenede fetüslerdeki 13 ve 21. ek kromozomları aramakla kalmadılar. Aynı zamanda kadınların genomundaki (gen dizisi) DNA parçalarını da aradılar. Böylece 4000 örnek içinde üç hastada anormal sonuçlar buldular. Bunları kanser için ayrıca taradıklarında kadınların hiçbir belirti göstermeden kanser olduğunu anladılar! Neyse ki insan kanında hücre dışı DNA bazlı kanser testi yapmakta sadece gebe kadınlar ve fetüslerle sınırlı değiliz. Bu yöntemi çocuk veya yetişkin, bütün bireylerde kullanabiliriz.

Önümüzdeki en büyük engelse kandaki hücre dışı DNA’yı diğer maddelerden ayırmaktır. Aynı zamanda hangi kanserin ne kadar hücre dışı DNA ürettiğini bilmemiz lazım. Aksi takdirde, kanser bir kez ortaya çıkınca bedende mutasyon geçiriyor. Bireylerde birden fazla kanser ortaya çıkabiliyor ve kanser kemoterapiye dirençli olmak gibi açılardan herkeste farklı gelişiyor. Yine de bugün kanser testi yaparsınız, yarın herkesin kendine özel kanserini tespit edip tedaviyi kişiselleştirirsiniz. Bugüne dek kanser tedavisinde kişiye özel ilaç kokteylleri, kemoterapi ve radyoterapi karışımları kullanıyorduk. Gelecekte kişinin kanserine özel ilaçlar tasarlayacağız.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

DNA testi için sonsöz

Dolayısıyla hücre dışı DNA tabanlı kanser testleri kanser tedavisindeki en büyük ilerlemelerden biri olacaktır. Siz de kanseri tedavi etmek niye zor diye sorabilir ve kişiye özel ilaçlar için protein katlamaya bakabilirsiniz. Alzheimer hastalığını 25 yıl önceden, daha ortaya çıkmamışken nasıl teşhis edeceğimizi görebilirsiniz. DNA testi yaparsanız neler öğreneceğinizi araştırarak DNA’ya yeni harfler ekleyerek insanları nasıl fiziksel olarak üstün ve süper zeki yapacağımıza göz atabilirsiniz.

Hızını alamayarak mRNA tabanlı Biontech Covid 19 aşısına ve Delta varyantına bakabilirsiniz. İnsanları şempanzelerden ayıran yüzde 4 DNA’yı, DNA bazlı biyolojik bilgisayarları ve DNA’nın neden sağ elli olduğunu da görebilirsiniz. Oysa kendinizi gerçekten cesur hissediyorsanız Y kromozomu neden aşınıyor? Yoksa erkeklerin soyu tükeniyor mu diye sorarak neden bazı İngilizler artık iki anneden doğacak yazısını da okuyabilirsiniz. Bilimle ve sağlıcakla kalın. 😊

Kara delikler galaksileri nasıl döndürüyor?

¹Pre-symptomatic Identification of Cancers in Pregnant Women During Noninvasive Prenatal Testing
²Cell-Free DNA: Hope and Potential Application in Cancer
³Tissue-specific cell-free DNA degradation quantifies circulating tumor DNA burden