Ücretsiz Özgür İnternet Meshnet
|Türkiye’de yılbaşında devreye giren sınırsız akıllı tarife kapsamında kablonet 19.00-24.00 arasında internet hızını düşürüyor ve taahhütsüz 100 mbps hızdan 500 TL’ye kadar ücret alıyor. Turkcell de wi-fi alanı paylaşımını ücretli yapıyor. Öyleyse özgür internet meshnet zamanı geldi. Meshnet ile ucuz ve hızlı internet erişimi sağlayabilirsiniz. Nesnelerin interneti meshnet ağıyla kuruyor.
Ucuz ve hızlı internet
Türkiye’de meshnet olsa, yani bir kişi uydudan internete çıkıp modemi ile internet erişimini sokağa tıpkı mahalle radyosu gibi ücretsiz dağıtsa fena mı olurdu? Meshnet ile sokakta kendi internetinizi kurmak mümkündür. Merkezsiz blokchain meshnet bir gün tesisatçı telekom sektörünün yerini alacak.
Sonuçta telekom şirketleri internet ve telefon aboneliğini ücretsiz yapıp müşteriye yapay zeka destekli IoT (nesnelerin interneti) ile katma değerli hizmetler sağlamadıkları sürece tesisatçı kalmaya mahkumdurlar.
Nitekim İspanyol mühendis Ramon Roca köyüne fiber getirmeyen telekom şirketlerinden bıktı ve 2004 yılında Guifi.net adlı meshnet hizmetiyle ücretsiz internete geçti.
Amerika’dan Gana’ya ve iflas etmiş Yunanistan’a kadar birçok ülkede insanlar internete meshnet’le giriyor. Seattle Meshnet liderlerinden Dan Ryan, telekom şirketlerini aradan çıkaran sistemin internette teknik takip ve gözetimi önemli ölçüde zorlaştırdığını söylüyor. Peki neden özgür internet meshnet?
İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en iyi 10 modem
Türkiye internette 64. sırada
Türkiye’de yavaş internete çok para ödüyoruz. 100 Mbit hızındaki sınırsız ve taahhütsüz internetin ücreti Türkiye’de 500 TL’ye kadar çıkarken; Fransa’da ise 20 Euro, yani 65 TL’dir (2016).
İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi
Daha net söyleyelim
Türkiye’de vatandaşın yüzde 99’u geniş bant internet kullanıyor diye açıklamalar yapılıyor; ama bizde sadece 6,5 milyon ADSL, 1,5 milyon fiber ve 600 bin Türksat kablo internet kullanıcısı var (2016).
Dolayısıyla hızlı internet var; ama hızlı internet penetrasyonu maksimum yüzde 20-30, o da sadece büyükşehirlerde. Oysa bant genişliğini artırmadıkça dijital dönüşüm yapamayız ve e-ticaret yetersiz kalır. Hele katma değerli nesnelerin interneti ürün ve hizmetleri için geniş bant internet şart.
İlgili yazı: Snowden Dinlenemeyen Telefon Yaptı
Yavaş internet ekonomiye zarar
Oysa şirketlerde dijital dönüşümden ve e-ticaretin yaygınlaşmasından söz ediyoruz. Peki vatandaşın yüzde 72’sinin geniş bant internet erişimi olmadığı ülkemizde e-ticaret ve dijital dönüşüm nasıl gerçekleşecek?
En basitinden, sizce bugün online alışveriş yapan kaç kişi 16 Mbps internet kullanıyor? Peki kaç kişi 25 Mbps ve üstü kullanıyor?
Açıkçası internetiniz yavaşsa gerçek bir internet kullanıcısı sayılmazsınız. E-ticarete pek katkınız yoktur. İnternette fazla takılmaz; gündem, bilim ve teknoloji haberlerini pek okumazsınız. Öyleyse yavaş internet erişimi bilgi edinme ve alışveriş özgürlüğünüzü kısıtlıyor. Anayasada güvenceye alınan iletişim ve öğrenim özgürlüğümüzü sınırlandırıyor.
İlgili yazı: Özgür İnternet için TOR’dan 10 Kat Hızlı Riffle
Kenya’dan sonra 64. sırada
Akamai verilerine göre Türkiye’de ortalama internet hızı 7,2 Mbps (adil kullanım kotası adı altında yapılan haksızlığı saymazsak) ve bu hızla Kenya’dan sonra 64. sıradayız (2016).1
Ancak Akamai verileri güvenilir mi diye sorarsanız hemen söyleyelim: 1) Akamai Microsoft dahil pek çok şirkete CDN hizmeti veren dev bir bulut şirketi ve dünyadaki internet trafiğinin yüzde 20’si Akamai sunucularından geçiyor. Dolayısıyla globalde Akamai verileri sayı üstünlüğüyle güvenilir.
2) Türkiye’de 6,5 + 1,5 + 0,6 milyon geniş bant internet kullanıcısı var. Bu da tolam 8,6 milyon eder ve Akamai Türkiye’de 8,8 milyon IP adresinin internet hızını ölçmüş. Bu yüzden Türkiye verileri de sayı üstünlüğüyle güvenilir. Geçelim.
İlgili yazı: 4.5G ile Vatandaşa 1 Nisan Şakası >> Maksimum hız hayal çünkü fiber yetersiz
AKK’yi nasıl savunuyorlardı?
Dünyada vatandaşın internet hızını düşüren adil internet kotasını şöyle savunuyorlar: Efendim hızlı internet için altyapı yatırımı gerek ve bu çok pahalı. AKK’yi kaldırırsak internet mevcut altyapıda yavaşlar. İnsanlar ayda 4 TB veri indirirse interneti işletmek çok pahalı olur.
Bu doğru değil ve kanıtlarıyla ispatlayalım: 1) 16 Mbit bant genişliğinde ayda 30 gün ve günde 24 saat dosya indirirseniz ayda 4 TB indirmiş olursunuz. Peki kaç kişi Türkiye’de interneti bu kadar yoğun kullanılır? AKK çıkınca ilk ne dediler? Millet Torrent’tan korsan film indirmesin diye koyduk dediler.
İlgili yazı: Fotoğrafı Tabloya Çeviren Uygulama Prisma
En büyük telekom efsanesi AKK
2) Bizzat Amerika’da 3 telekom şirketinin CEO’su hızlı internetin pahalı olduğunu yalanlıyor: California merkezli ISP şirketi Sonic’in CEO’su CIO’ya yaptığı açıklamada, “Bant genişliği kapasitesini artırma maliyeti veri trafiği artışından çok daha yavaş artıyor” dedi.
Ayrıca Sonic’in fiber döşeme maliyetlerinin eskiden Sonic gelirlerinin yüzde 20’sine karşılık geldiğini, ama şimdi yüzde 1,5 oranına gerilediğini ekledi.2 Kısacası ucuza hızlı internet mümkün fakat durun, daha bitmedi:
Frontier Communications CEO’su Dan McCarthy de Fierce Telecom’a yaptığı açıklamada, “Eskiden [altyapı maliyetini] kullanıcı ücretlerine yansıtmak pazarda doğru çözümdü, ama şimdi pazarın bu şekilde davranmadığını görüyorum” dedi.3
En çarpıcı olanı ise eskiden AKK’yi savunan Suddenlink CEO’sunun yaptığı açıklama: “Şirketlerin artan müşteri talebini karşılamak için çok para harcamasına gerek yok. O günler sona erdi.” Bu beyanın bir süre önce adil kullanım kotasını kaldıran bir ISP’den geldiğini hatırlatalım.4 Ayrıca Amerika’da ağ tarafsızlığı kapsamında AKK’nin yasaklandığını belirtelim.5
İlgili yazı: Intel çipsetlerde PC’nizin kontrolünü ele geçirebilecek ikinci bir gizli CPU var
İnternet gençlere lazım
Türkiye’de 15-24 yaş aralığındaki genç nüfusun toplam nüfusa oranı % 16,5 ve gençlerin internet kullanım oranı % 73; yani ülkemizde 15-24 yaş aralığında 9,5 milyon genç internet kullanıyor.
Genç nüfusa sahip ülkemizde internet kullanım alışkanlıkları da ağırlıklı olarak veri transferine, yani internetten dosya indirmeye, Spotify dinlemeye, Youtube izlemeye, online alışverişe, mobil oyun oynamaya ve sosyal ağları kullanmaya dayanıyor. Bütün bunlar ucuz ve hızlı internet istiyor. Türkiye’de online eğitim için ucuz ve hızlı internet gerekiyor.
Sonra da akıllı evler, internet bağlantılı akıllı otonom Tesla otomobiller neden yaygınlaşmadı diyoruz. Nasıl yaygınlaşsın? Bunun için de hızlı ve ucuz internet lazım.
İlgili yazı: Şeytan Kulağına Kurşun İnternet >> Knocki ile mobilya dokunmatik uzaktan kumanda oluyor
Türkiye’nin gerçek internet hızını nasıl ölçersiniz?
Bunun için Facebook CDN’lerine erişim hızınızı ölçün. Akamai şirketine yazarak Türkiye’den Facebook, Twitter, Microsoft, Amazon CDN’lerine erişim hızlarını öğrenebilirsiniz.
Hız ölçümü için Valve’ın Steam online oyun hizmetini de kullanabilirsiniz. Böylece Türkiye’de internet hızlı diyenlere kendi kanıtlarınızı gösterirsiniz.
Hatta bilgilendirme amaçlı bir web sitesi açarak bu verileri her ay sitelere yükleyip Türkiye’de gerçek internet hızını her ay kayıt altına alabilirsiniz. Bu bağlamda Türkiye’de CDN’lere erişim hızlarını aşağıda görebilirsiniz.6
İlgili yazı: Babür Özden Başardı >> Nesnelerin İnterneti Arama Motoru MAANA 40 Milyon$ Yatırım Aldı
Fiber yetersiz
Peki, ülkemizdeki telekom şirketleri her yere fiber döşüyoruz diye açıklama yaptıkları halde, neden internetin yavaşlatılmadığı günlerde bile internet hızımız düşük? Bunun sebebi Türkiye’de son yıllarda pek az fiber optik kablo döşenmiş olması. Telkoder verilerine göre fibere son 5 yılda sadece 1 yıllık yatırım yaptık.
İşte bu yüzden birkaç ay önce Google ve Gmail hizmetleri kesintiye uğradı. Türkiye’nin yurt dışına çıktığı yedekli fiber kablo sayısı az. Bu kablolardan biri kesilince interneti diğerine aktaramıyoruz; çünkü az sayıdaki yedek hattımız zaten yüzde 100 kapasiteyle çalışıyor. Demek ki onlar da kopsa yurt dışı internet tümden kesilecek.
İlgili yazı: Raspberry Pi İle Gerçek İnternet Hızını Ölçün >> Servis sağlayıcıya hızımı artır deyin
Fiber internet için olumlu gelişmeler
Türkiye serbest telekom işletmecileri derneği (TELKODER) geçenlerde Türkiye’nin İletişimde İkinci Baharı – Kablo TV Şebekesi raporunu hazırlayarak basınla paylaştı. Raporda fiber internet çok maliyetli ve bu yüzden hızlı internet ülkemizde pahalı diyenlerin argümanı iki kez çürütülüyor.
Öncelikle fiber internetin pahalı olmadığı kanıtlanıyor. İkinci olarak da Türkiye’de Kablo TV için kurulan, ama yarım bırakılan fiber optik kablo altyapısının fiber internette kullanılabileceği belirtiliyor. Böylece fiber internetin zaten düşük olan maliyeti iyice düşecek; çünkü İstanbul gibi büyük şehirlerdeki mevcut fiber hatları kullanmış olacağız.
Düşünün: Bugün Türkiye’de 1,5 milyon fiber internet abonesi var; ama kablo TV tam 3,6 milyon eve giriyor. Bu hanelerin bir kısmının zaten fiber internet kullandığını varsaysak bile Kablo TV’den fiber internet verirsek fiber abone sayısını hiç kablo döşemeden üç kat artırmış oluruz ki bu da 4,5 milyon eder.
Ülkemizde fiber interneti hızlandırmak için bir güzel haber de telekom şirketlerinden geldi: Turkcell Superonline, Vodafone, Türksat ve alternatif operatörler ortak altyapı şirketi kurmayı planlıyor. 6 yıldır konuşulan bu iş operatörler arası anlaşma sağlanamadığı için hayata geçirilmemişti. Ancak, bu kez olursa Türkiye’ye yüz binlerce kilometre fiber döşenecek ve internet hızlanacak.
İlgili yazı: Sansüre Karşı TOR ve Orbot Rehberi >> Twıtter ve Facebook engellenirse nasıl girersin?
Ya ücretsiz özgür internet meshnet?
Türkiye’de süregelen fiber internet eksikliği ve sözde akıllı sınırsız tarife tartışmalarından bıktınız ve kendi internet altyapınızı kurarak internete ücretsiz girmek istiyorsunuz. Bunun bir yolu var: Adı meshnet ve bu yazıda size ücretsiz internet kullanmanın yolunu anlatıyorum.
İspanya’dan selam
İspanya’da Barcelona’dan 75 km uzakta, Pirenelerin sırtında 2500 kişilik sakin bir çiftçi kasabası var. Bu kasaba İspanya’da 1936 yılında faşist Franco’ya karşı savaşan özgürlükçülerin bulunduğu Katalonya bölgesinde yer alıyor. Katalonya 80 yıldır ülkede iletişim özgürlüğünü savunuyor.
1984 adlı romanında devletlerin bir gün interneti gözetleyerek insanlara baskı yapacağını anlatan ve Snowden’in NSA’in interneti gözetlediğini ifşa etmesinin ardından fazlasıyla haklı çıkan George Orwell da Katalonya’nın bağımsızlık savaşında yer almış, hatta Katalonya’ya Selam adlı bir kitap yazmıştı.
Bu sebeple özgür internet meshnet ağını destekleyen Guifi.net sitesinin 2000’lerin başında Katalonya’da kurulması sizi şaşırtmasın.
İlgili yazı: Güneş Enerjili Otoyollar >> Fransa temiz enerji için yollara güneş paneli döşeyecek
Kulaktan kulağa internet meshnet
Meshnet ağında kullanıcı bir modem alıp uyduya çıkıyor ve kendi geniş bant internet erişimini kablosuz uzak erişim noktalarıyla (kafedeki Wi-Fi ağlarının bir benzeri) sokaktan geçen insanların telefonları ile mahalledeki komşularına dağıtıyor.
Üstelik herkes kendi modemini kurup ana kullanıcıya bağlanarak veya kendisi uyduya çıkarak bütün bir kasabaya telekom altyapısını kullanmadan internet erişimi sağlayabiliyor. Meshnet bu yüzden ücretsiz veya ucuz.
İlgili yazı: Dünyanın en iyi 5 VPN sağlayıcısı
Meshnet nasıl kuruldu?
İspanya’nın telekom şirketi Telefonica’nın kasabaya bir türlü internet getirmemesinden bıkan mühendis Ramon Roca komşularına yardım etmek için 2004 yılında ilk Wi-Fi erişim alanını kurdu. Günümüzde Guifi.net 30 binden fazla Wi-Fi erişim noktasına sahip ve hızlı internet için fiber desteği de veriyor.
Ne işe yarıyor?
Bugün Anadolu’da birçok internet abonesi internet bağlantısını Wi-Fi alanı üzerinden komşularıyla paylaşıyor. Resmi olarak tek bir abone gözükse de o bağlantıyı 10 kişi kullanıyor ve her ay parayı 10 kişi denkleştirip ödüyorlar. Kısacası meshnet fikri yurdum insanına yabancı değil.
Ancak, telekom şirketlerinden bağımsız bir meshnet kurarsanız daha hızlı bir internetiniz olabilir; çünkü internete en azından yaşadığınız ülkenin sunucularıyla girmemiş olursunuz.
Elbette internete, örneğin Facebook’a girmek için diğer ülkelerin telekom şirketlerine bağlanmak zorunda kalırsınız. Ancak bütün dünya insanları kendi meshnet ağını kurarsa internet daha bağımsız olacaktır.
İlgili yazı: Atoma Veri Kaydeden Hard Disk
Açık ağ
Meshnet sisteminin prensibi ağ tarafsızlığı uyarınca Özgür, Açık ve Tarafsız ) bir internet ağı kurmak. Nasıl kullanıldığına gelince:
- Meshnet sistemini meshnet’e zarar vermeyecek şekilde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz. Örneğin herkese eşit erişim hakkı vereceksiniz. Sizin Wi-Fi alanınızdan geçen kullanıcıların internet hızını sınırlamayacaksınız. Web sitelerini engellemeyeceksiniz.
- Meshnet sistemini nasıl kullanacağınıza ve normal internete bağlanmak için ne yapmanız gerektiğine dair bütün teknik bilgilere Guifi.net üzerinden erişim izniniz olacak. Meshnet kullanıcıları size meshnet kurmayı, Wi-Fi alanı paylaşmayı ve meshnet kullanmayı öğretecek.
- Meshnet üzerinden istediğiniz hizmeti verebileceksiniz. Örneğin sadece meshnet üzerinden lokal olarak erişilebilen bir web sitesi açabilirsiniz. Bu Tor Browser’ın gizli servislerinin açık ama lokal olan bir versiyonu olur.
İlk meshnet nasıl kuruldu?
Roca eskiden Oracle’da çalışıyordu ve Oracle’dan ayrıldıktan sonra 2004’te Amerika’ya gidip birkaç Linksys Wi-Fi modem aldı. Bunlar aygıt yazılımını (firmware) değiştirebileceğiniz modemlerdi.
Kısacası kendi meshnet ağınızı kurmak için hacklenebilen modemler alacaksınız ve içindeki yazılımları değiştireceksiniz.
Örneğin Türkiye’de telekom firmalarının verdiği modemler kilitli olabiliyor. Bunların bazıları Torrent sitelerine erişmenizi bile engelliyor. Meshnet için bağımsız modem satın almanız gerekiyor.
Maalesef bizdeki yabancı modem markaları ürünleri Türkiye’de yasaklanmasın diye ve açıkçası Türkiye’ye özgür internet getirmekle ilgilenmedikleri için size destek vermiyor. Yine de TP-Link ve diğer modemlere bakarak işe başlayabilirsiniz.
İlgili yazı: Çin’den dünyanın en güçlü süper bilgisayarı TaihuLight
Mahallenin internet radyosu
Meshnet kurmak ucuz, ama tek kişi için masraflı bir iş. Birkaç arkadaş bir araya gelip cebinizden para vererek kurabilirsiniz. Ardından meshent ağını bütün mahalleye yaymanız gerekecek. Bunun için de yurdum insanının imece usulü çalışarak kendi internetini kurmayı öğrenmesi gerekecek.
Bunu başarırsanız bir gün kasabaları ve şehirleri güçlendirilmiş modem ekipleriyle meshnet ağına bağlayabilirsiniz.
İlgili yazı: Telif Bahane, Sansür Şahane >> Copyrıght Lobisi Sansür ve Gözetlemeye Hizmet Ediyor
Süper Wi-Fi ve meshnet
Bugün, dünyanın yoksul bölgelerinde 100 km menzilli Süper Wi-Fi modemlerin kullanılması planlanıyor. Evimizdeki modemlerin menzili sokaklarda genellikle 1 kilometreyi aşmıyor, ama Süper Wi-Fi yüksek bir tepeden üç ayrı vadideki onlarca yoksul köye tek antenle internet erişimi sağlayabiliyor.
Örneğin IEEE 802.22 standardı köylere 100 kilometre uzaktan 22 Mbps bağlantı hızı sağlıyor. Nitekim süper Wi-Fi bugün İstanbul’da olsaydı, baz istasyonu sayısını ve baz istasyonlarının yaydığı manyetik alanların olası sağlık riskini de azaltmış olacaktık.
Sadece tek bir geniş bant Süper Wi-Fi baz istasyonu ile, Bağdat Caddesi’ndeki Kızıltoprak-Bostancı hattına ses ve internet hizmeti vermek mümkün olacaktı. Çatılarımız da mimari yapıların ve şehrin güzelliğini bozan baz istasyonu işgali altında olmayacaktı.
İlgili yazı: Kuantum Bilgisayar Devrimi >> Fizikçiler ilk kez bir atomun yerini tam olarak tespit etti
Meshnet ile ne ilgisi var?
Türkiye’deki meshnet girişimcilerinin yerinde olsam UHF bandında Süper Wi-Fi teknolojisi sunan uzun menzilli modemleri araştırırdım. Bu modemler erişim noktası ihtiyacını azaltarak köylerde meshnet maliyetini düşürürdü. Dağdan yayın yapan tek bir Süper Wi-Fi modem baz istasyonu vadideki 3 köye internet erişimi sağlardı.
Meshnet’in en büyük avantajlarından biri bu: Evden eve, sokaktan sokağa yayın yapmak için her yerde baz istasyonu kurmaya gerek yok.
Üniversite kampüslerinde bile orta halli birkaç hayırsever vatandaşın satın alabileceği kadar hesaplı fiyatlarla sanayi tipi uzak kablosuz erişim noktaları kurabilir ve birkaç sunucudan yararlanarak interneti bütün mahalleye dağıtabilirsiniz.
Bu sunucuya evinden bağlanacak olan sıradan kullanıcının yapacağı birkaç basit harcamadan biri modem satın almak olacaktır. Pardon, siz zaten modem kullanıyorsunuz :).
İlgili yazı: Amerika Apple’dan iPhone Şifrelerini Kıracak Anahtar İstedi >> Tim Cook Halka Şikayet Etti
Pratik meshnet
Meshnet Tor Browser gibi anonim bir ağ değil. Ancak meshnet IP’leri standart telekom DNS IP’lerinden farklı.
Bu sebeple bu IP adreslerinin DNS’e kayıtlı IP listeleriyle doğrudan takip edilmesi daha zor ve işini bilen ıslıkçılar bundan yararlanarak bir şirkette yapılan yolsuzluğu gazetecilere bildirmek için gizliliği artıran meshnet ağını kullanabilirler.
İlgili yazı: TOR’dan Anonim Mesajlaşma Programı TOR Messenger
İnternete yeni kardeş sanal meshnet
Amerika Birleşik Devletleri’nde meshnet uygulamaları sadece dağıtık (tek merkezden yönetilmeyen) fiziksel modem ağlarından ibaret değil.
Bir de normal internet bağlantısı üzerinden işleyen, ama Torrent’tan dosya indirmek gibi tümüyle eşler arası olan (P2P) bir sanal meshnet ağı var. Bunun adı Hyperboria.net.
Hyperboria.net belli ki adını Barbar Conan çizgi romanlarındaki mistik ulaşılmaz ülke Hyperborea’dan almış. Bu sistem Tor Browser gibi gizlilik sağlıyor, ama Tor Browser gibi internete anonim olarak girmenizi desteklemiyor.
İlgili yazı: Gözetlemede Son Teknoloji >> Güvenlik Kameralarında Yüz Tanıma ve Fişleme Özelliği
Hemen meshnet’e girmek için
Şifreli gizlilik hizmeti Hyperboria.net’in en büyük özelliği bir sanal meshnet ağı olması. Kısacası internet erişimi için para vermeye devam edeceksiniz, ama bu sanal meshnet ağını kullanacaksınız.
Hyperboria kendi blog sayfanızı açmanıza izin veriyor, şifreli e-posta hizmeti ve reddit benzeri forum hizmetleri sunuyor. Dünyada Hyperboria kullanan birçok sanal meshnet bulunuyor. Örneğin bilgisayar uzmanı Caleb James DeLisle, ABD’nin Seattle şehrindeki Meshet modemlerinde Hyperboria kullanmak için IPv6 tabanlı Cjdns yazılımını geliştirdi.
Cjdns doğru kullanılırsa daha güvenli internet erişimine izin veren internet erişim protokolü IPv6’yı dünyanın en güvenli şifreleme tekniklerinden biri olan “genel anahtar şifrelemesi” ile birleştiriyor. Bu sayede internete anonim erişim hizmeti sunuyor.
Seattle Meshnet, Hyperboria’ya geçmek için internet üzerinden kitle kaynak bağış topladı. Hyperboria’dan yararlanmak isteyen kullanıcıların internet şebekesine routerlarını/modemlerini bağlaması yeterli oluyor.
İlgili yazı: Chrome Taklidi Yapan Bilgisayar Virüsü
Zaten meshnet kullanıyorsunuz!
Dairenizdeki modemle sağladığınız internet erişimini apartmandaki komşularınızla paylaştığınız zaman ya da amcanız evinize gelip Android telefonunu odanızdaki Wi-Fi modem ile internete bağladığında, aslında siz de bir tür meshnet sistemi kurmuş oluyorsunuz.
Ayrıca yasalarımızda internetinizi başkalarıyla ücretsiz paylaşmanıza bir engel yok. Sadece telekom şirketi haksız rekabet davası açabilir. Siz de bunu önlemek için uydu internet paylaşabilirsiniz. Dolayısıyla meshnet için önce zihninizdeki engeli kırmanız, hukuken gerçek bir bilene danışmanız ve sonra da biraz para bulmanız lazım.
İlgili yazı: NASA Uzayda Lazer İnternet Test Ediyor
Meshnet kötü “darknet” olur mu?
2004’te Amerika’da görülen ilk telefon dinleme skandallarının ardından devletler insanları gözetlemeye bir bahane arıyorlardı ve bunu internette çocuk istismarı ile mafya dünyasında buldular.
Popüler ama yanıltıcı propagandaya göre, internete şifreli girmek çocuk istismarı siteleri, uyuşturucu satıcıları, silah kaçakçıları ve teröristlerin işine geliyor. Bize diyorlar ki gizleyecek bir şeyin yoksa neden şifre kullanıyorsun?
Özel hayatın gizliliği insan hakkı
Bildiğiniz gibi bu Roma döneminden beri, yani 2000 yıldan uzun bir süredir geçerli olan “İnsanlar suçu kanıtlanana kadar masumdur” ilkesine aykırı bir yaklaşım. Bunu söylemek, vatandaşa baştan suçlu muamelesi yapmak demektir.
Oysa özel hayatın gizliliği anayasal hakkımız ve buna internette hangi web sitelerini girdiğimizi saklayabilmek de dahil. Ben de saklayacak bir şeyin yoksa neden gizleniyorsun diyenlere bundan böyle Taksim meydanında çıplak yıkanmalarını öneriyorum. Ters mi geldi? Demek ki gizlilik en temel insan haklarından biri. 🙂
İlgili yazı: İnternet Özel Hayatı Nasıl Yok Etti? >> 50 Resimle Gizliliğin Doğumu ve Ölümü
İnternet suçlarını azaltmakta kullanılabilir
Meshnet suçlulara karşı oldukça bağışıklı bir sistem. Çünkü kamuya açık olan ve eşler arası işleyen bir internet ağı. Öyle ki yetişkinlere yönelik içerik dağıtmak isteyen biri bunu meshnet’te kolayca başaramaz.
Bunun sebebi, suç unsuru oluşturan verileri başkalarıyla paylaşmanın tek yolunun, insanların bu verileri bilgisayarlarına indirmeyi, görüntülemeyi veya meshnet üzerinden başka kullanıcılara aktarmayı kabul etmesi.
Meshnet anonim bir ağ olmadığı için mahalledeki komşularınız suç unsuru olan paylaşımları görerek ilgililere bildirebilir. Kısacası meshnette bilgilerinizi paylaşmak için diğer kullanıcılarının işbirliği gerektiğinden sistem kendi oto kontrolünü (oto sansür değil!) yaratmış oluyor.
Meshnet’in çok sesli, yani çoğulcu demokrasiye dayanan yapısı halka açık ağlarda bu tür suiistimallere izin vermiyor. Öte yandan, gizlilik kötülüktür diyen taraflara da şunu sormamız gerekiyor: Neden internet bu kadar sıkı gözetlendiği halde çocuk istismarı siteleriyle dolu? Bu durumda komünal meshnet mi, yoksa kapitalist internet mi çocuklarımız için daha güvenli oluyor?
İlgili yazı: Belçika Uyardı >> Facebook bizi NSA’den iyi gözetliyor
Meshnet yasal mı?
Türkiye’de kişilerin internet erişimini başkalarına ücretsiz dağıtmasına ilişkin bir yasak bulunmuyor. Ticari olmayan internet paylaşımı hakkının içine üniversiteler ve Starbucks gibi kafelerde sunulan Wi-Fi alanı da giriyor.
Dediğimiz gibi telekom şirketlerinin kullanım sözleşmelerine ekledikleri tartışmalı sınırlamalar haricinde, herkes modeminin şifresini kaldırarak internetini istediği kişiyle ücretsiz paylaşabilir.8
Kısaca mevzuat
MADDE 4 – (1)’e göre internette toplu kullanım sağlayıcılarının yükümlülükleri şunlar: a) Konusu suç oluşturan içeriklere erişimi önleyici tedbirleri almak. b) İç IP Dağıtım Loglarını elektronik ortamda kendi sistemlerine kaydetmek.
Telefon operatörleri gibi ticari amaçlı internet servis sağlayıcılar için kendileriyle ilgili maddelerde yazan daha ağır ve farklı yükümlülükler bulunuyor. Bu yükümlülüklerini yerine getirmediklerinde şirketlere idari para cezası şeklinde yaptırım uygulanıyor.
Ancak, interneti ücretsiz olarak başkalarıyla paylaşan kullanıcıların bahsedilen maddedeki yükümlülüklerini yerine getirmediklerinde hangi müeyyidelerin uygulanacağı kanunda yazmıyor, yani müeyyide yok.
Peki internetini ücretsiz olarak paylaşan kişilere ne olabilir?
- İnternet hizmetini aldığınız şirketle yaptığınız sözleşmede internetinizi paylaşmanız konusunda bir yasağınız olabilir. Bunun sonucu internet sözleşmesinin iptali ve hattın kapatılması olabilir.
- İnternetinizi paylaşmanız sonucu IP adresiniz üzerinden yasak içerik paylaşmak gibi suç işlenirse, suç işlenmesine yardım ve yataklık etmek gibi bir maddeye dayanarak suçlama yöneltebilirler.
Meshnet’in Türkiye’deki ücretli versiyonu
Isparta’da ayda 30 TL’ye meshnet kablosuz internet hizmeti veren Toknet şirketi var. Toknet kullanıcısı olduğunuzda, sıradan bir Wi-Fi modem ile Toknet sinyalinin olduğu her yerde düşük kaliteli de olsa kablosuz internete girebiliyorsunuz.
Meshnet ve para meselesi
Meshnet dünyada devlet desteği alıyor. Örneğin İspanya Guifi.net vakfının kurulmasına izin verdi. Hatta Avrupa Birliği özgür internet meshnet ağını İspanya’da destekledi. İş adamları ve iş kadınları meshnet ağına bağış yaptı. Öyle ki bugün Guifi.net’in kasasında 1 milyon avrodan fazla para var.
Artık ücretsiz değil
Meshet ağını bütün ülkeye bedava yaymak şimdilik imkansız. Bu sebeple bugün İspanya’da meshnet kullanan büyükşehir belediyeleri, hastaneler ve üniversiteler 20 telekom şirketinin desteğini alıyor.
Ancak süper ucuz
Meshnet ağında 1 gigabit internet bağlantısı sadece 20 ila 37 dolar. Sakın fiber altyapıdan söz etmeyin. Meshnet ağının üçte ikisini komüniteler Wi-Fi alanı olarak kurdu ve şirketler ilk yıllarda buna tek kuruş yatırım yapmadı.
Siz de meshnet kullanmak için Guifi.net’e girin, teknik bilgi edinin, fiyat bilgisi alın, hangi modemleri kullanacağınızı öğrenin. Ancak başarılı olmak için mutlaka aranıza sıradan insanları alın. Anneanneye, babaanneye, çiftçiye, çobana, inşaat işçisine, marangoza internet kullanmayı öğretin.
Online eğitim sayesinde bütün çevrenizin kişisel gelişim, ikinci bahar, ikinci kariyer bağlamında dijital geleceğe hazırlanmasını sağlayabilirsiniz. Başarılı olursanız tıpkı İspanya’da olduğu gibi, Türkiye’deki bağımsız telekom operatörlerini, hatta büyük markaları sponsor olarak yanınıza alıp meshnet ağını ücretsiz değil ama hızlı ve ucuz internet için yaygınlaştırabilirsiniz.
İlgili yazı: Türkiye’de 4.5G Mobil İnternet Şakası >> Üstünü vatandaş mı tamamlayacak?
ODTÜ’ye meshnet kursak?
Meshnet bilginin; örneğin e-kitap, film, müzik albümü, çizgi roman gibi dijital içeriğin son kullanıcıya ücretsiz ya da uygun maliyetlerle ulaşmasında gelecek vaat ediyor. Bu bağlamda internet omurgasını sırtlayan ODTÜ meshnet’e öncelik edebilir.
İnsanlar fakir Gana’da yaptılar, iflas eden Yunanlılar Atina’da yaptılar.9 Amerikalılar hem fiziksel hem sanal meshnet geliştirdi ve üniversiteleri ücretsiz olarak güvenle birbirine bağlıyorlar. Biz çok zenginiz ya, illa telefona ve internete para vereceğiz. 🙂
Meshnet’e giriş
1http://www.turk-internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=53483
2http://www.cio.com/article/3075975/internet-service-providers/what-big-isps-dont-want-you-to-know-about-data-caps.html
3http://www.fiercetelecom.com/telecom/frontier-s-mccarthy-we-don-t-have-plans-to-implement-usage-based-broadband-billing
4https://www.dslreports.com/shownews/Suddenlink-to-Charge-Users-More-to-Avoid-Usage-Caps-136619
5http://www.turk-internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=53321
6https://www.daghan.com/internet-kullanma-kotasi.dgn
7http://www.hurriyet.com.tr/turk-telekoma-rekabet-cezasi-40115692
8http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.11694&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
9Dünyadaki aktif ağların listesi
Sayın yazar …
Genel olarak okuyunca aslında heyecan verici duruyor ama http protokolü dışında bir lokal ağ yaratmak aslında öyle modemde küçük bir iki değişiklikle olabileceğini sanmıyorum . Yeni bir network yaratmak ve hemde çok kullanıcılı bir network yaratmak , bu network üzerinde de iş görür bir data hızı sağlamak ciddi bir çalışma gerektirebilir . Modem ve kişiler dağtıcılarla bunu sağmak küçük çaplarda olabilir görünsede geniş bir kitleye ulaşmak zahmetli gibi duruyor . Ama internet harici bir ağın oluşması , bunun özgür ve demokratik olması belkide şu an istediğimiz tek şey . Belki zamanla insanların ilk önce kullandığı internet ağı olmasada herşeyimizi tekeline almış kapalı işletim sistemlerinden kurtulup Linux tabanlı özgür yazıımlara yönelmesiyle , kendi lokal sunucularını oluşturmasıyla ilk adım atılabilir . Ama yazınızı baştan sona heyecanlanarak okudum . Üzerinde okuyup araştırma yapacak bir konu sunduğunuz için kendi adıma sizlere çok teşekkür ederim … Kaleminize sağlık …
Okay Bey, içten cevabınız için teşekkür ederim. Gerçekten de amacım, konunun uzmanlarına araştırma yapmak isteyebilecekleri bir alan haberini sunmak ve internet kullanıcılarında meshnet konusunda farkındalık yaratmaktı.
Sistemin kurulumunun sıradan kullanıcılar tarafından yapılamayacağı, yani en azından uydu interneti başkalarıyla paylaşan kişinin sunucu kullanması gerektiğinde haklısınız.
Ancak, linklerde yazdığı kadarıyla, standart kullanıcıların uydu bağlantısını paylaşan kişiye modemleriyle bağlanmaları nispeten kolay. Kullanıcının işi VPN benzeri kolay Kur programları ve grafik kullanıcı arayüzleri ile kolaylaştırılmış (belki uTorrent benzeri bir uygulama ile). Sistemin standartları büyük ölçüde yerine oturmuş görünüyor.
Son olarak, yazılarımı öncelikle konunun teknik detaylarını bilmeyenlerin anlayacağı şekilde yazmaya ve meraklı kullanıcıları bilgilendirmeye çalışıyorum. Sizin gibi veya Alternatif Bilişim Derneği üyeleri gibi internet ve/veya kriptografi konusuna vakıf uzmanlar meshneti Türkiye’ye getirirse memnuniyet duyarız.
Dediğiniz üzere, “İnternet harici bir ağın oluşması, bunun özgür ve demokratik olması belkide şu an istediğimiz tek şey.” 🙂
İyide meshnet KİMİN ŞİRKETİ? O KADAR SUNUCU VE HOST ÇALIŞANLARI OLMASI GEREK HAYRINA MI YAPIYORLAR:
Meshnet bir şirket değil. Evet, genellikle hayrına yapıyorlar.
böyle bir erişim için zaman ve yer beklentisindeyim haberdar olmak isterim
Korsan Parti hareketi bu konuda Kadıköy için çalışmaları başlatmış bulunuyor. Gelişmeleri buradan duyuracağım.
Anlamadığım bir şey var. Şimdi, kablosuz yayın yapan bir mahalle merkezine bağlanıp oradan uyduyla meshnete çıkacağız. Henüz adını, sanını bilmiyoruz belki ama uydu şirketlerinden birinden, birimizin kiralama yoluyla hat aldığını varsayalım. Böyle öbek öbek, herkes meshnet’e kullanıcı olarak bağlanacak ve dünyanın atmosferinde uyduların yardımıyla adeta bir frekans fanusu olacak. Peki sunucular bu resmin neresinde? Her şey uydu ve ona bağlı merkezler ve kullanıcılar arasında adeta göğe bağlanmış ipler arasında olacaksa, var olan alt yapıdan, fiber ağlardan ulaşılan internetteki veriye ulaşım ne olacak? Bağlanan kullanıcıların hem istemci hem sunucu olduğu paralel bir ağ sistemi mi oluyor bu?
Caner Bey,
Öncelikle sizi kendi uydu bağlantısından internete çıkaran ana kullanıcının bir sunucusu var. Mahalledeki herkes nihayet o sunucuya bağlanıyor.
İkincisi de doğru: Meshnet’te herkes hem sunucu hem istemcidir. Bu sistem torrent sitesinden dosya indirmekle aynı. Peer 2 Peer, eşler arası bir sistem. Hem veri alıyorsunuz hem de veri gönderiyorsunuz. Tıpkı torrent sitesinden film indirir gibi. Hem filmi indiriyorsunuz hem de bilgisayarınızdaki filmleri başkalarıyla paylaşıyorsunuz.
Meshnet’te modeminiz sadece sizi internete bağlamıyor. Gücü yettiği, bant genişliğinden izin verdiğiniz kadarıyla başkalarını da internete bağlıyor. Sistem otomatik işliyor. Elbette kendi modeminizde, normal ayarlarda size öncelik tanınır. Bildiğim kadarıyla meshnet’e bağlanmak VPN’e bağlanmak şeklinde işliyor. VPN’in kullanıcı ayarları var.
Meshnet paralel bir ağ değil. Seri bir ağ da değil. Şema olarak insan beynindeki nöronlara, beyin hücrelerine benzer. Meshnet şeması bir dijital sinir ağıdır.
Basit anlatımlı ve kapsamlı yazınız için teşekkürler.
Meshnetin Türkiyede yayılması durumunda, internet sağlayıcıları önlemek için ellerinden geleni ardlarına koymayacaklardır elbette. Neler yapılabilir diye düşününce, sitelerde, site yönetimleri bu hizmeti sağlayabilirler… Henüz düzgün internet altyapısı olmayan köylerimiz var, muhtarlar meshnet için önayak olabilirler… Sivil toplum kuruluşları pilot bölgelerde(mesela şu anda internet erişimi olmayan yerlerde) başlatıcı altyapıyı kurup, meshnet için önayak olabilirler… Büyük şehirlerde ise sistem uzmanı olanlar 100’lerce arkadaş var, şahsi olarak bu işe bir kıvılcım verebilirler… Neden olmasın?
Yasemin Hanım teşekkür ederim. Meshnet yazısını bu girişimleri teşvik etmek için yazdım. Umarım en kısa sürede harekete geçilir.
Merhabalar;
Yazıyı keyifle okudum ve internet ücretlerinden, kotadan ve tekel olan firmaların kaprislerinden sıkılan birisi olarak. Alternatif neler var diye düşünüp ararken yazınızı keşfettim.
Teorik olarak güzel bir sistem lakin günümüz şartlarında ne kadar uygulanabilir burası tartışılır!
Mevcut sokağımı hayal edip düşündüğümde yüksek erişim olupta paylaşacak bir babayiğit kim olabilir ?
İnternet tedarik, yayın barındırma, elektirik, vs. bu tarz şeyleri kim üstlenecek ?
Diyelimki internet paylaşımı oldu ve herhes internete girebiliyor burada da güvenlik zaafiyetleri artmayacakmı ve bilgisayara sızma gerçekleşti ve kişisel veriler çalındı. Bu durumda hiyerarşik olarak suçlu nasıl tespit edilecek ?
Bunun gibi çok soru çıkar buradan. Yanlışım ve eksiğim varsa affola.
Saygılar,
Emre
Merhaba Emre Bey,
Beğeniniz için teşekkür ederim. Doğru sorular soruyorsunuz ve önümüzde alınacak çok yol var daha. Ancak şifreleme sıradan kullanıcılar arasında hızla yaygınlaşıyor ve torrent’taki sahte torrent dosyalarını gösterme ve kullanıcıları uyarma tarzında bir rating sistemi, kullanıcı adını göstermeden meshnet’e katılan kişileri anonim olarak değerlendirmekte kullanılıyor. Bu iki yöntemin ve diğer önlemlerin detaylarını anlatmak ayrı bir yazının konusu olur ve ilk fırsatta sorularınıza kapsamlı bir yanıt vermek isterim. Şu aşamada meshnet’in dediğiniz riskleri önleyecek bir yapıda olduğunu söyleyebilirim. Meshnet’in açık kaynak ve P2P yapıdan üzerinden yürümesi bu sorunların çözümü için gereken temel şart. P2P meshnet’in özünde var ve diğerini her an teşvik etmek gerek.
Saygılar,
Kozan
Harika ve kapsamlı bir yazı, akıcı bir anlatım. Onlarca makalelik bir yazıyı, sıkılmadan okudum. Konuya ilerleyen günlerde ben de değinmeyi düşünüyordum web sayfamda; fakat siz neredeyse eksik bir şey bırakmamışsınız. Ülkemizdeki kanunlar, devlet ile telekomünikasyon tekeli arasındaki organik bağ, bırakın bahsettiğimiz Meshnet olayını, Wimax teknolojisi başta olmak üzere, internet servis sağlayıcılıkta tekeli kıracak olan fiber altyapı için bile diğer gsm operatörleri ve şirketlere bile zorluk çıkartmaktalar. Hal böyle iken, yazılacak çok şey, yürünecek uzun bir yol ve aşılacak çok fazla engel var.
Kaleminize, emeğinize sağlık.
Saygılarımla.
Meshnet ağına sanal olarak bağlanmamız mümkün mü? vpn, proxy gibi… Cjdns’yi kurdum ama bir türlü bağlanmayı beceremedim. Türkçe hiç kaynak yok. İngilizce kaynakları denedim ama ingilizce ve ağ kurulum konularında bilgim yetersiz. cjdroute.conf dosyasını tarzanlama 🙂 yöntemiyle defalarca değiştirdim, olmadı. Nereyi nasıl değiştireceğimi bir türlü bulamadım. Bu node’lar illaki gerekli mi? Vpn kurulumu gibi direkt olarak kurulup ip adresini değiştirmiyor sanırım. Kota ve hız sınırı gibi problemlerden dolayı wifi paylaşımı yapmam zor. Bir de bizim issler routerla ağ paylaşımına izin vermiyor sanırım. En azında şimdilik kendi bilgisayarımızda meshnet ağı kurup kullanma imkanımız var mı?Bir de ipv4, ipv6 statik, dinamik ip konuları var. Eğer siz bunu kurabildiyseniz bize de yardımcı olur musunuz?
okuyunca güzel bir şey gibi gözüküyor ama bu internete dolaylının dolaylı yoluyla bağlanmaktan başka birşey değil ben iss şirketlerine ihtiyaç olmadan internet ağına katılabilmeyi arıyorum.
meshnest anladığım kadarıyla farklı bir ağ değil ve internet öldü yaşasın meshnet kelimeleri çok mantıksız
neyse bu gidişle yapılan özel ağlar genişleyebilir diye düşünüyorum
Safe Network yazımı okuyabilirsiniz.
Öncelikle yazınız çok umut vadedici ve tabi ki ttnet gibi oluşumlar bu tarz bir girişime destek vermeyecek ve önlemeye de çalışacaktır. O nedenle soruyorum: bizler normalde -genel de- interneti dosya indirip, film izleyip, oyunlar oynamak için kullanıyoruz ve bilişim anlamında bir birikimimiz yok.
İş ev, ev iş olarak yaşayan sıradan insanlarız, bizim bilgi alanımız bambaşka ama biz yine de anlamadığımız halde bu tarz bir şeyden faydalanabilir miyiz, kendi mahallemizde uygulayabilir miyiz yani danışmanlık yapar mısınız, yardım eder misiniz, yol gösterir misiniz?
netice de damlaya damlaya göl olur 🙂 🙂
Kozan bey, Merhaba….Google internet balonlarıda ücretsiz internet sağlayacak mı?
Merhaba Hüseyin. Ücretsiz değil.
Öncelikli beklentim AKN vs olmadan bağlanabilmek. Güvenlik olayını ikinci planda tutuyorum. VPN vs alternatiflerle belli miktarda da olsa güvenlik sağlayabilirim ama kota konusunda kullanıcı olarak alternatifimiz yok maalesef.
Telekom firmalarının veri sayaçlarında dürüst olduklarından ciddi derecede şüphelerim var. Telefonda güncelleme, dosya indirme, video izleme, hatta sosyal medya bile kullanmadan rahat 5 GB’ı aşıyorum. Aynı cihazımı yurtdışında adeta bir modem gibi kullanmama rağmen (video izleme, dosya indirme, müzik dinleme dahil) o kadar data harcamıyorum.
Peki bunu toplu halde yetkili kurumlara iletsek böyle bir internet için çalşma başlatılamaz mı ?
Bizzat yetkili kurumlar web sitelerini ve sayfalarını engelleyerek interneti yavaşlatığı için mümkün değil. İnternetten para almazlarsa telekom şirketleri ve devlet büyük ölçüde para kaybeder. 😉 Tabii hakkımızı aramamız lazım.
https://www.meshnet.com.tr Bu gerçek mi ?
Bilmiyorum emre ama adil kullanım kotası yok diyor. Gerçi 32 mbit’e kadar demiş (yani 32 mbit garantisi yok) ve 160 TL. Demek ki pahalı. Öte yandan 8 mbit’e kadar kotasız 50 TL. Bakmak lazım.
Şirket ile telefondan görüştüm şimdilik kurumlara hizmet veriyorlar, Elaziğ dışında talep yoğunluğuna göre hizmet veriyorlarmış.
Isparta’da Toknet vardı ama bunlar daha kurumsal gibi.
Yazınız için çok teşekkürler çok güzel bir yazı olmuş. Heleki internet arayışına girişdiğim şu günlerde keşke şu an imkanım olsa kurabilsem dedim. Evime internet bağlatamıyorum aylardır türk telekomun boş portu yok diye hiçbir şirket internet veremiyor. Umarım meshnet Türkiye de de yaygınlaşırda en azından bu internet tekelciliğinin önüne geçilir. Son olarak bu sistemi kurmanın maliyeti nedir bununla ilgili birşey yazdınız mı acaba? Birde yazınızı bir kaç sene önce yazmışsınız, şu an İstanbul’da bunun gibi bir yatırım varmı?
merhaba Muhammed, maliyetleri aslında yazıda yazdım ve hayır, Türkiye’de bir gelişme yok. Ne de olsa özgür ve sansürsüz internet ve yaygınlaşması istenmez.
Kolay gelsin. Meshnet ile ilgili başka şirketler var mı? Herkes bildiği şirketleri yazabilir mi?
Nasıl oldugunu kesinlikle anlamadım ama gercekten de çok açil bir şekilde ihtiyaç oldugunu düşünüyorum nasıl n e kadar bir masraf olur bılmıyorum ama anlatılan gibi olursa para gercekten sorun olmaz benım adıma yeter ki hizmet olsun para da odenın hak edıldıgı kadar tr her şey pahlı zaten malasef milllet kendıne yok devlet ne yapsın anlaşalım kuralım kulanalım
meshnetin kurulumu nasıl yapılır ben kurmak istiyorum teşekkürler
merhaba benim sorumda binamın üzerinde bu aletinizden var ve bunun orada kalmasını sağlamak istiyorlar şöyleki daha önce kiracı otururken kurdu ve şimdi çıktığı için bana apartmana kir ödemek istiyor bu fiyat kaç tl olmalı bilgilendirirmisiniz
Bir de bu var:
https://www.rt.com/news/410606-kim-dotcom-meganet-internet/
türkiyede meshnet ağı kullanan yok şuanda malesef 🙁 almanya, hollanda ve ispanyadaki meshnet ana merkezlerindeki haritalara baktığımda bizden çok geride olan özbekistanda bile bağlantı kuranlar var fakat türkiyede kimse bu iş ile uğraşmamış. kitap, film genel kültür bunları hadi geçtim diyelim Teknoloji ve bilimde çok gerideyiz malesef.
Umutla ve keyifle okudum. Istek ve beklentilerimizin bir tercümanı niteliğindeki makale için teşekkür ederim .
Sevgiyle.