2015’in En Büyülü 25 Uzay Fotoğrafı >> Mars’tan Plüton’a Güneş Sistemi Turu

1. Güneş Sistemi’nde gittiğimiz en uzak gökcismi

NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uzay sondası 14 Temmuz 2015’te cüce gezegen Plüton’un yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını gönderdi. Resimdeki her piksel 1,2 km’ye karşılık geliyor. Dünya’dan ortalama 5,8 milyar km uzakta yer alan Plüton çarpıcı renklerini metan buzuna ve yüzeydeki diğer donmuş organik bileşiklere borçlu. NASA, Plüton yüzeyindeki kimyasal maddeleri daha iyi görmek için yapay renklendirme kullanıyor.

2. Plüton’un kalbi

Plüton kalbinin bilimsel çevrelerde başka bir adı var: Sputnik Ovası. Plüton kabuğu kalın bir buz katmanından oluşuyor, ama gezegenin sıcaklığı -223 derece olduğu için üzerinde sadece su buzu yok. Sputnik Ovası’nda aynı zamanda azot, karbonmonoksit ve metan buzu var.

3. Nefes kesen detaylar

Yeni Ufuklar sondası Plüton yüzeyindeki El İdrisi dağlarının resmini de çekti. Resimin kadraj genişliği 80 km. Yüksekliği 2-3 km ve uzunluğu 5 km’yi bulan Plüton dağlarının, aslında büyük bir çarpışma nedeniyle yerinden oynamış olan dev buz blokları olduğu düşünülüyor.

4. En büyük uydusu Charon

Güneş Sistemi’nde her uydunun farklı yüzey şekilleri var. Charon’un arızalı yüzeyi de Batman’in düşmanı İki Yüz’e benziyor. Maksimum derinliği 1,6 km’ye ulaşan kanyonlara sahip Charon’un çapı 1213 km. Bu fotoğraf 14 Temmuz 2015’te, Yeni Ufuklar sondası Plüton’un yanından geçerken çekildi.

5. Mars ve Ofir Kanyonu

Ophir Chasma veya Türkçe adıyla Ofir Kanyonu’na ait görseli NASA’nın Mars Yörünge Keşif Sondası HiRISE kamerası ile çekti. Ofir Kanyonu, Valles Marineris’in (Denizciler Vadisi) kuzey kısmını oluşturuyor. Resimde kanyon duvarı ve tabanının sadece küçük bir kısmı görünüyor.

Eski bir akarsu kalıntısı olan Ofir Kanyonu’nun duvarları tortul kayalardan oluşuyor. Kanyon tabanı ise rüzgarın taşıdığı kum tepeleriyle kaplı. Öte yandan, yerden bıçak gibi fırlayan kayalar volkanik kökenli olabilir. Bilim adamları Mars kabuğundan dışarı sızan lavların hızla donarak kanyon tabanındaki sivri kayaları oluşturduğunu düşünüyor.

Kum tepeleri aslında mavi değil, bildiğimiz çöl kumu renginde; ama gezegendeki ışık ve gölge oyunları sayesinde çelik mavisine dönüşmüş bulunuyor.

6. Mars deliği

Mars yüzeyindeki bu yuvarlak çöküntünün resmini Mars Yörünge Keşif Sondası 5 Ocak 2015 tarihinde HiRISE kamerası ile çekti. Bu tür renkli resimlerde yüzey detaylarını seçmek zor. Bu nedenle gezegen bilimciler detaylar için siyah-beyaz resimleri tercih ediyor. Ancak renkli fotoğraflar NASA’nın kızıl gezegendeki kimyasal maddeleri tespit etmesini kolaylaştırıyor.

7. Mars’ta toprak kayması

Yine Mars Yörünge Keşif Sondası tarafından 26 Ağustos 2015’te çekilmiş olan bir resim görüyorsunuz. Bu kez küçük bir toprak kayması söz konusu. Ancak uzakta olduğu için bunu görmek zor. Yine de dikkatli bakarsanız resmin ortasındaki küçük kırmızı tepenin önünde minik bir beyaz bulut görebilirsiniz.

Toprak kayması ile yerinden oynayan karbondioksit buzunun yol açtığı toz bulutu aslında göründüğünden çok daha büyük ve taban genişliği 20 metreye ulaşıyor.

8. Mars ve Kımberly Formasyonu

2015 Mars yılı oldu desek yeridir. Matt Damon’ın Marslı filmi ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nda 1 yıl kalmaya yeminli Scott Kelly’nin Mars’ta nasıl yaşayacağımızı anlatan demeci de buna dahil.

Ancak bilim adamları için en güzel konular Mars’ın yer şekillerini gösteren detaylı fotoğraflardı ve Curiosity robotunun çektiği Kimberly Formasyonu da bunun bir parçası.

Gerçi Güneş’e Dünya’dan daha uzak olan Mars oldukça loş bir gezegen ve oksijen içermeyen atmosferi de mavi değil, portakal renkli. Bununla birlikte, bilim adamları gördüğünüz resmi bilgisayarla işleyerek renklerini Dünya atmosferinde çekilmiş gibi ayarladılar. Böylece Mars kayalarının teşhis etmeleri kolaylaştı.

9. Mars ve Sharp Dağı

Meraklı kedi Curiosity, 9 Eylül 2015’te Mars’taki Sharp Dağı’nın resmini çekti. Bu resim de Photoshoplu fakat Mars’ın Dünya renklerinde harika göründüğünü kabul etmemiz gerek. 🙂

10. Curıosıty selfıe çekiyor

Meraklı kedi Curiosity iki yıldır Mars’ın harika resimlerini çekiyor ve bu sırada kendi resmini de çekmese olmazdı. Üstelik bu kez şanslısınız. Mars’ı gerçek renklerinde görüyorsunuz.

11. Ceres’in beyaz noktaları

NASA’nın Şafak uzay sondası (Dawn) Asteroit Kuşağı’nın en büyük üyesi olan Ceres’e ulaştığında cüce gezegen üzerinde parlak beyaz noktalar gördü. Uçan daire meraklıları bunların uzay üssü olduğunu düşündüler ama aslında tuz tepeleri oldukları anlaşıldı.

Yine de Occator kraterinin 1475 km yüksekten çekilen detaylı resminde gördüğünüz parlak beyaz noktalar, Ceres’e süslü cüce gezegen unvanı vermek için yeterli oldu. Genişliği 96 km’ye ve derinliği 3,2 km’ye ulaşan Occator kraterindeki tuz tepelerinin nasıl oluştuğu ise gizemini koruyor.

12. Renkli Ceres haritası

Şafak sondası bu görseli oluşturan resimleri Ağustos-Eylül 2015 arasında çekti. NASA, Ceres yüzeyindeki yer şekillerinin kimyasal bileşimlerini ve yaşını belirlemek için dalga boyu abartılmış olan renklendirme sistemleri kullanıyor. Kızılötesi ve mavi dalga boylarının abartılması detayları ortaya çıkarıyor.

13. 67P kuyrukluyıldızı ve Hathor Tepeleri

Avrupa Uzay Dairesi’nin (ESA) gönderdiği Reşit (Rosetta) uzay sondası, asteroit madenciliğine hazırlık için 67P/Çuryumof–Gerasimenko kuyrukluyıldızının resimlerini çekti ve yüzeyine Filai (Philae) sondasını gönderdi.

Resimde kuyrukluyıldızın ortasında yer alan ve iki dev yumruya benzeyen Hathor Tepeleri görülüyor. İki tepe arasındaki kayalık sırtın ismi Hapi bölgesi. Bu bölge yerfıstığı şekilli kuyrukluyıldız çekirdeğinin iki yumrusunun birleştiği boyun kısmını oluşturuyor.

14. 67P yakın çekimleri

Bu fotoğraf 14 Şubat 2015’te kuyrukluyıldıza 8,8 km mesafeden çekildi, ama aslında 4 farklı görselden oluşan bir mozaik. Peki 67/P’nin kurumuş idrar gibi koktuğunu biliyor muydunuz? Hayatın yapıtaşları olan aminoasitleri oluşturan organik bileşikler bakımından zengin kuyrukluyıldızın kaderi pis kokmak.

15. Ölüm Yıldızı Mımas

Satürn’e giden ve gaz devinin yeni keşfedilen halklarının resmini çekerek Güneş Sistemi’nin en büyük uydusu Titan’a Huygens sondasını gönderen Cassini, aynı zamanda Ölüm Yıldızı’na benzeyen Mimas’ı da görüntüledi. Uydunun yüzeyindeki dev krater (boyuna göre dev bir krater) Yıldız Savaşları’ndaki Ölüm Yıldızı’nın süper lazer çanağına benziyor.

16. Kedi suratlı galaksiler

Lewis Caroll’un Alice Harikalar Diyarında kitabını okuduysanız yüzü yok olup geriye sadece sırıtışı kalan Cheshire Kedi’sini hatırlarsınız. Dünya yörüngesindeki Chandra X-Işını Gözlemevi’nin çektiği fotoğrafta görünen uzak galaksiler de bu kediye benziyor.

Aslında burada kütleçekim mercek etkisine tanık oluyorsunuz; yani öndeki galaksilerin kütlesi arkadaki galaksilerin ışığını büküyor. Bu da balıkgözü kamera etkisi yaratıyor. Bükülen galaksileri bir arada gören insan beyni bunları sırıtan surata benzetiyor.

17. Messıer 94 galaksisi

Resimde Hubble Uzay Teleskopu’nun uzun süreli pozlamayla çektiği Messier 94 galaksisini görüyorsunuz. Çıplak gözle bütün bu detayları seçemeyiz, ama bu fotoğraf görünür ışıkta çekildi. 156 milyon ışık yılı uzaktaki Messier 94 Samanyolu gibi sarmal yapıda. Fotoğrafta galaksinin kollarını saran kahverengi gaz ve toz bulutlarını kolayca fark ediyoruz.

18. Güneş püskürmeleri

Güneş rüzgarı 4 milyar yıl önce Mars atmosferini yok ederek gezegenin ölümüne yol açtı. Uzayda hızla giden yüklü parçacıklardan oluşan güneş rüzgarı Dünya’dan 18 milyar km uzakta etkisini yitiriyor ve Voyager 1 sondası 2012’de bu noktaya ulaştı.

Güneş rüzgarına güneş püskürtüleri yol açıyor. Bunlar Güneş yüzeyindeki manyetik alan çizgilerine hapsolan ve çizgilerin aniden kopmasıyla uzaya dağılan süper sıcak gaz bulutları. Güneş Dinamikleri Gözlemevi, resimdeki animasyonu oluşturan kareleri 21-25 Temmuz 2015 tarihlerinde morötesi ışıkta çekti.

19. Uzaydan Nil Nehri

Şimdiye kadar gözlem uyduları, uzay teleskopları ve uzay sondalarının çektiği fotoğrafları paylaştık. Şimdi de astronotların çektiği fotoğraflara bakalım. Örneğin burada uzay istasyonunda yaşayan Scott Kelly’nin 22 Eylül 2015 gecesi Nil Nehri üzerinden geçerken çektiği resmi görüyoruz. Dünya atmosferinin kenarındaki kuşağın neden mavi değil, yeşil renkli olduğunu başka bir yazıda anlatacağım. 😉

20. Uzay İstasyonunun Ay’daki gölgesi

Dikkat ederseniz Uluslararası Uzay İstasyonu’nun (ISS) Ay yüzeyine yansıyan küçük gölgesini görebilirsiniz. Bu fotoğraf 2 Ağustos 2015’te uzay istasyonundaki gözlem penceresinden çekildi.

21. Astronot Selfıesi

İşte size ünlü Amerikan astronotu Scott Kelly’nin çektiği uzay selfiesi. Kelly bu fotoğrafı 28 Ekim 2015’te uzay yürüyüşü yaparken çekti. Kompleks resimdeki detaylar da harika. Örneğin kendi görüntüsü ve istasyonun görüntüsü astronotun antirefle kaskından yansıyor. Kelly Uluslararası Uzay İstasyonu’nda 1 yıl geçirecek ve Amerikalılar için uzayda kalma rekoru kıracak.

22. Uzaydan Arabistan

Son olarak da Arap Yarımadası’ndaki Umman’a uzaydan bakıyoruz. Kılcal damarlara, ağaç köklerine veya yayılmış kadın saçına benzeyen bu izler aslında çöldeki akarsuların işaretleri. Burası Hamra Al Drooa’nın 20 km Kuzeybatısı.

Bonus görseller

Güneş Sistemi’nde Dünya’dan başka gezegenler ve uydumuzdan başka aylar var. Bunların bir kısmında hayat olsaydı Güneş Sistemi neye benzerdi? Örneğin, Mars ve Venüs’ü önümüzdeki 300 yılda dünyalaştırsak; yani Dünya’ya benzer canlı birer gezegen haline getirirsek bunlar uzaydan nasıl görünürdü? Birlikte bakalım.

23. Ay

 

24. Venüs

 

25. Mars