Ses Hızında Giden Tramvay Hyperloop

Elon Musk vakum tüpler içinde ses hızında giden tramvaylar üreterek San Francisco-Los Angeles arasını 30 dakikaya indirecek. İngilizce Hyperloop ve Türkçe hızyuvarı olarak adlandırılan kurşundan hızlı tramvaylar sayesinde New York-Los Angeles yolculuğu da 3,8 saate inecek.

Hyperloop rekabeti kızışıyor

Amerikalılar uçak sırası beklemekten ve trafikle boğuşmaktan sıkıldı. Bu yüzden Elon Musk 40 yıl önce planlanan bir teknolojiyi canlandırarak Amerikan şehirlerini ses hızında giden Hyperloop tramvaylarla birbirine bağlayacağını açıkladı.

Elon Musk 24 Mart tarihli tweetinde, kendi kurduğu The Boring Company’nin (delme şirketi) Hyperloop tünel kazılarına başlamak üzere olduğunu duyurdu. Tesla ve SpaceX şirketlerinin dahi çocuğu Musk, Los Angeles-San Francisco arasını yer üstünden giden tünellerle bağlamak istiyor.

Hızyuvarı vagonları tünelin içinden geçecek ve 20 ila 40 kişi taşıyacak. Tünellerin döşenmesinde petrol boru hattı teknolojisi kullanılacak. Resimdeki dev mobil inşaat makinelerine ek olarak, tünelleri havadan denetlemek için uçan motosiklet ve uçan otomobiller de geliştiriliyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Öyleyse kazı nereden çıktı?

Los Angeles’ta trafiğin mesai saatlerinde nasıl tıkandığını bilmek için California’da yaşamanıza gerek yok. Sıradan bir Hollywood filmini izlemeniz yeterli. Bu bağlamda Elon Musk’ın hızyuvarını şehir üstünden geçirmesi için yer olmadığını da tahmin edersiniz.

Dolayısıyla hızyuvarı şehir içinde yeraltındaki tünellerden geçecek. Her belanın bir yararı vardır deyişi gereği, Elon Musk’ın bu tünelleri California depremlerine dayanıklı olarak inşa etmesi gerekecek. Bu da depreme dayanıklı yeni inşaat teknolojilerinin önünü açacak.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Şimdilik San Francisco

Elon Musk ilk aşamada kendini Los Angeles-San Francisco ile sınırlıyor; çünkü daha şimdiden Hyperloop One ile Hyperloop Transport Technologies (HTT) adında iki rakibi var ve hızyuvarının kârlı bir iş olduğunu göstermek için küçükten başlamak zorunda.

Amerika içinde ayrı bir Amerika sayılan California, aynı zamanda Elon Musk şirketlerinin genel merkezi olarak bu konudaki en güvenli test yatağı: Bol güneş ışığı alan California eyaleti, hyperloop tünellerinin üstüne döşenen güneş panelleriyle ulaşım hattına ucuz elektrik sağlayacak.

Ancak, 10 yılda New York ile Los Angeles’ı ve gelecek 20 yıl içinde New York ile Londra’yı ses hızında giden hızyuvarlarıyla birbirine bağlamak da mümkün olacak. Elbette Atlantik hattında su altından geçen tüneller kullanılacak.

İlgili yazı: Güneş Enerjisi 30 Yılda 19 Trilyon $ Kazandıracak

 

Nasıl çalışıyor?

Hyperloop sisteminin nasıl çalıştığını önceki yazıda ayrıntılarıyla anlattım; ancak kısaca sistemin elektrik akımları, manyetik alanlar ve hava yastığıyla çalışacağını söyleyebiliriz. Buna göre hızyuvarı tünellerine elektrikli raylar döşenecek.

Bunlar elektromıknatıslar yoluyla vagonları ileri iten yatay manyetik alanlar (diyamanyetik alanlar) oluşturacak. Ancak, hızyuvarları ses hızında gidecekleri için tekerlek kullanmayacak (tekerlek sürtünmeyi artırıyor). Bunun yerine hava yastıkları üzerinde yüzecek.

Elbette hızyuvarını güçlü manyetik alanlar üzerinde havalandırabiliriz; ama bunun için -270 derecede soğutulan süperiletkenler kullanmak gerekiyor. Bu da hızyuvarının iç hat uçak seferleriyle rekabet edecek kadar ucuz olmasını engelliyor.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Pratik akıl

Bu nedenle hızyuvarları rayların üzerinde aşağıya üflenen güçlü hava akımlarıyla yükselecek. Bunun için her tramvayın altında güçlü bir hava kompresörü olacak. Ayrıca tünelin içindeki hava sürtünmeyi önlemek için neredeyse tümüyle boşaltılacak.

Yüzde 1 atmosfer basıncına (Mars’a denk) ek olarak tünelde helyum gibi yangına yol açmayan asal gazlar kullanılacak. Tek sorun tüneldeki havanın çok ince olması; çünkü düşük hava basıncı, kompresörlerin hızyuvarının altına hava üfleyerek aracı yerden kaldırmasını zorlaştıracak.

Bunun için araç duraktan kalkar kalkmaz hızlanmaya başlayacak. Manyetik raylar hızyuvarını yolcuları rahatsız etmeden, ama yüksek ivmeyle hızlandıracak. Bu sırada hızyuvarının burnundaki dev bir fan, hızla giden aracın önündeki havayı emerek kompresörleri ekstra hava basıncıyla besleyecek.

Böylece hem araç yerden 1,5 cm kadar yükselecek hem de önden emdiği havayı arkadan türbinle püskürtecek. Bu yöntemle düşük helyum atmosferde oluşan sürtünme etkisini iyice azaltarak kolayca ses hızına ulaşacak. Havayı önden emip arkadan püskürten sisteme aktif aerodinamik deniyor.

İlgili yazı: CERN Proton Çarpıştırıcısı 5 Yeni Parçacık Keşfetti

 

Rakipler boş durmuyor

HTT şirketi geçenlerde yayınlanan videoda kendi hyperloop vagonunu tanıttı ve 2018 yılında hızyuvarı üretimine başlayacağını duyurdu. HTT’nin Ar-Ge merkezi Fransa, Toulouse’da bulunuyor ve Avrupa’yı çok hızlı trenle (TGV) tanıştıran Fransa’nın yeni ulaşım teknolojilerinde Amerika’dan geri kalmayacağını gösteriyor.

HTT firması hızyuvarı üretimi için havacılık, uzay ve savunma sanayisi için teknoloji geliştiren Carbures S.A. adlı İspanyol şirketiyle anlaştığını duyurdu. HTT vagonu 30 metre uzunluğunda, 3 metre genişliğinde ve 20 ton ağırlığında olacak. 28-40 kişi taşıyacak olan hızyuvarı ses hızında gidecek.

HTT kurucu ortağı ve CEO’su Dirk Ahlborn’un özellikle belirttiği gibi Avrupa, Amerika’dan daha büyük vagonlara odaklanacak. HTT’nin ortakları arasında Abu Dhabi, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti yer alıyor. Balkanlar ve Ortadoğu da ses hızıyla giden hyperloop sistemine yatırım yapıyor.

İlgili yazı: 18 Ayda Nasıl 24 Kilo Verdim?

 

Hyperloop One

Elon Musk’ın diğer rakibi kendisi ile Silikon Vadisi melek yatırımcısı Shervin Pishevar arasında 3 yıl önce gerçekleşen bir sohbetten doğdu. Bu da Hyperloop One adlı diğer hızyuvarı şirketinin temellerinin atılmasını sağladı.

Her ne kadar bu şirket test sürüşünü geçen yıl Las Vegas’ta yapsa da (aslında küçük boy maket kullandılar) ilk ticari hızyuvarı hattını Dubai’de kuracak. Ne de olsa Araplarda güneş enerjisi ve para bol.

Bu arada, şirketin eski teknoloji direktörü Brogan BamBrogan da kendi hızyuvarı firması Arrivo’yu kurdu. Hatta Hyperloop One’ın bazı teknolojilerini sahiplenerek işinden ayrıldığı için mahkemelik oldu. Şimdi Amerika’da iki hızyuvarı pilot bölgesi seçmek üzere devlet ve özel sektör desteği arıyor.

İlgili yazı: Telefon Operatörleri Web Geçmişinizi Satmak İstiyor

 

Devlet desteği mi?

Yoksa devlet kösteği mi? Ne de olsa devlet Hyperloop hatlarını desteklemeyebilir. Bunun nedeni basit: Hızyuvarı havayollarının iç hat seferlerinden daha ucuz ve hızlı olacak.

Havalimanına gitme-gelme sırasında trafikte vakit kaybetmeyeceksiniz. Hızyuvarı garları direk şehir içinde olacak ve metroya bağlanacak. Ayrıca havalimanları kadar sıkı güvenlik önlemleri olmayacak.

Bunun dışında petrol kullanan uçaklar yerine güneş enerjisiyle çalışan hızyuvarları, petrol şirketlerinin en büyük müşterileri olan havayollarının iç hatlarda iflas etme tehlikesiyle karşılaşmasına yol açacak. Elbette havayolları şirketleri hükümetlere kulis yapıp hızyuvarlarının önünü kesmeye çalışacak.

İlgili yazı: Interstellar filmi ne kadar gerçekçi?

 

Elon Musk kurtar bizi!

Güney Afrika kökenli iş adamı doğrusu işini biliyor. Öyle ki çoktan Trump’la dost olmuş durumda ve Silikon Vadisi danışmanı olarak Amerikan başkanına yardım ediyor. Bu şekilde petrol sever Trump’ın hyperloop sistemine engel olmasını önlemek istiyor (ortada henüz böyle bir karar yok, ama petrol ve havayolu şirketlerinin ileride kulis yapma ihtimaline karşı tedbirli olmak iyidir).

Hyperloop One da Washington’da hızyuvarı için kulis yapacak lobi avukatları kiralamış bulunuyor. Ancak, Obama döneminde dış taşımacılık müsteşarlığı yapan Anthony Foxx’un dediği gibi, Hyperloop teknolojisi devlet yeni yönetmelikler çıkarmadan önce gelişti ve bu yüzden resmi izne tabi.

Nasıl ki Federal Havacılık Dairesi 3 yıldır dronların gelişmesine mani oluyor ve sadece polisle FBI dronlarına sınırsız uçuş izni veriyor, ulaşım bakanlığı da gerekli yönetmeliklerin çıkmasını geciktirerek hızyuvarına uzun süre engel olabilir.

İlgili yazı: Titanic Enkazı 20 Yılda Yok Olacak

 

Seçimleri kim finanse ediyor?

Bir yönetimin kime hizmet ettiğini anlamak için seçim kampanyalarını hangi şirketlerin finanse ettiğine bakmak yeterli. Tabii her yönetim kimden para aldığını açıklamak istemiyor.

Örneğin, dünyada kişisel bilgiler ve özel hayatın korunmasına yönelik ilk yasa Amerikalı politikacıların seçimden önce hangi şirketlerden para aldığını gizlemek amacıyla çıkarıldı.

Bu bağlamda yönetimlerin öncelikle halka hizmet etmesi de zorlaşıyor; çünkü sıradan vatandaşın yüzlerce milyon dolarlık seçim kampanyalarını finanse etmesi pek mümkün görünmüyor. Nitekim Trump küresel ısınma ve çevre kirliliği konusunda halktan değil, petrol şirketlerinden yana tavır alıyor.

İlgili yazı: 5 Soruda Paralel Evrenler

 

Türkiye’ye gelmesi zor

Hyperloop teknolojisinin yakın zamanda Türkiye’ye geleceğini sanmıyorum: 1) Üçüncü köprü ve Avrasya Tüneli fiyatları İDO’nun pahalı ve seyrek deniz otobüsü seferlerine zarar vermeyecek şekilde ayarlandı. 2) Bizde gerçek hızlı tren yok ve İstanbul-Ankara arasındaki sözde hızlı tren de şehir merkezindeki Haydarpaşa Garı’ndan değil, Pendik’ten kalkıyor.

Bu da Ankara yolcularının havalimanı trafiğiyle şehir içinde vakit kaybetmesine rağmen, trenle Ankara’ya daha geç gitmesini sağlayarak havayolu şirketlerinin çıkarlarını koruyor. Oysa Türkiye bol güneş alan bir ülke ve biz de pahalı hızlı trenler yerine doğrudan hyperloop teknolojisine geçiş yaparak yurttaşlara hızlı ulaşım sağlayabiliriz. Umarız yetkililer ileride bunu görür.

Yine de 20 yıl içinde yurt dışı uçuşlarda süpersonik ve hatta sesten 5 kat hızlı giden hipersonik uçaklar kullanılacağını söyleyebiliriz. Doğrusu bütün bunları görecek olan şanslı gençleri güzel bir gelecek bekliyor. 🙂

İlk hızyuvarı vagonu bu ay tanıtıldı