Insight Sondası Dün Mars’a İndi
[Güncelleme] NASA’nın Insight sondası dün gece 22.45’te Mars’a iniş yaptı. Insight sismik sensörleri ile Mars deprem haritasını çıkaracak, kızıl gezegenin içyapısını inceleyecek ve 5 metre derinliğe dek sıcaklığını ölçecek. Böylece gezegeni Dünyalaştırmak ve Mars’a yerleşmek için gereken bilgileri sağlayacak.
Röntgen sondası
Bugüne kadar Mars yüzeyini robot gezginlerle keşfettik ve uzaydan uydularla inceledik. Ancak, deyim yerindeyse hiç Mars’ın içini açıp bakmadık, içyapısını incelemedik.
Oysa Mars’ın çekirdeği 4 milyar yıl önce soğudu ve kızıl gezegen, ince atmosferini koruyan manyetik alanı kaybetti. Sonunda atmosferini de yitirerek nefes alınmaz, soğuk ve kurak bir çöl oldu. Peki neden böyle oldu? Donuk Mars yazısında anlattığım gibi bir takım fikirlerimiz var.
Ancak, NASA’nın Insight sondası sismik sensörleriyle ilk kez gezegenin detaylı röntgenini çekecek, 5 metre derinliğe dek sıcaklığını ölçecek ve Mars deprem haritasını çıkaracak.
Biz de Mars’ın atmosferini nasıl kaybettiğini daha iyi anlayacağız ve ileride gezegene yerleşmek üzere en verimli şekilde Dünyalaştırmak için Mars’ın yeraltı katmanlarıyla ilgili detaylı bilgi edineceğiz. Gezegenin jeolojik geçmişini anlayacağız.
İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?
Peki nasıl?
Insight sondası nasıl çalışıyor? Önce ismiyle başlayalım: Insight; Sismik Araştırmalar, Jeodezi ve Isı Taşıma Yoluyla İç Yapı Keşfi sözcüklerinin İngilizce kısaltması. Son derece manidar olarak da Türkçe İçgörü demek.
Özetle Insight Mars’ın röntgenini çekecek, nasıl oluştuğunu ve çekirdeğinin neden hızla soğuduğunu bize söyleyecek. En azından bu konuda daha gerçekçi jeoloji teorileri geliştirmemizi sağlayacak.
Nitekim Insight, Mars’ın içini çoklu sensörlerle görecek. Gezegene değişik açılardan bakarak detaylı bilgiler elde edecek. Sismik sensörler yer sarsıntılarına bakarken, Insight yeraltı termal haritası ile bu bilgileri birleştirecek.
Aynı zamanda Dünya’ya radyo sinyalleri gönderecek ve bunların Mars’a nasıl geri ulaştığına bakarak kızıl gezegenin yalpalama hızına bakacak. Bu da çekirdeğinin şekli, yapısı, çapı, kütlesi ve kimyasal bileşimi gibi bilgileri ele verecek.
Altı aylık yolculuk
Insight uzayda 6 ay yol aldı ve son NASA güncellemesine göre bu gece TSİ 00.54’te Mars’a iniş yapacak. Bunun için Mars atmosferine saniyede 5,5 km hız ve 12 derecelik açıyla giriş yapacak ki hipersonik şokla parçalanmasın, uzaya geri sekmesin ve atmosferde yanıp kül olmadan iniş yapsın. Öyleyse Insight’ın nasıl çalıştığını 5 adımda görelim:
İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili
1. Sismik sensörler
Insight ucuza yerden kalkması ve Mars’a az yakıtla gitmesi için hem küçük, hem de hafif olmak zorunda. Bu nedenle yalnızca bir sismometre taşıyor. Onun adı da son derece yaratıcı bir şekilde SEIS (Sismik İçyapı Deney Aygıtı).
Bu aygıt özetle Mars depremlerine bakacak. Mars’ta kıtalar kaymadığı için bu sarsıntılar volkanik etkinlikler ve kızıl gezegene çarpan göktaşlarından kaynaklanıyor. Mars kabuğunun termal olarak esnemesi ve kızarmış ekmek kabuğu gibi çatlaması da mümkün. Ayrıca yeraltı gölleri ve su sarnıçları nedeniyle mağaralar ve göçük de oluşabilir. Ne de olsa Mars’ta göl ve bunun etkileri var.
Sismik sensörlerle gezegenin içini nasıl görüyor derseniz: Deprem dalgaları demir ve kaya gibi katmanlarda farklı hızlarda yol alıyor. Dalga boyuna göre yeraltında farklı derinliklere dalıyor. İşte bu yüzden sismik veriler gezegenin içyapısı ve katmanlarının haritasını çıkarıyor.
Dahası Insight üçgenleme yöntemini kullanarak depremlerin merkezini de bulacak. Hem de oturduğu yerden konum tespiti yapacak. Diğer sondaların tersine, Mars’ı 360 derece inceleyecek.
İlgili yazı: Brexit: İngiltere AB’den Neden Ayrıldı?
2. Sakin yer ve huzur lazım
Insight sismometresinin düzgün çalışması için sismik dalgaların yersarsıntılarıyla ilgisi olmayan sarsıntılardan, yani gürültüden ayırt edilmesi lazım.
Sonuçta SEIS, hidrojen atomundan daha küçük sarsıntıları algılayacak. Bu kadar hassasiyetin yanlış alarma yol açmaması için Insight’ın ayakları yere çok sağlam ve hareketsiz basacak şekilde tasarlandı.
Ayrıca bilim insanları SEIS’ı koruyucu mini kubbe altına sakladılar. Rüzgardan ve sıcaklık farklarından korudular; örneğin aletin gece donup gündüz ısınarak esneme ve çatlama yapmasını önlediler. Kendi atomlarının termal titreşiminin yersarsıntısı sanılmasının önüne geçtiler. Yaylarını mekanik yorgunluktan korudular.
İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem
3. Insight çekici
Her ne kadar Yenilmezlerden Thor’un çekici kadar görkemli olmasa da Insight sondasının da bir çekici var: Isı Akışı ve Fiziksel Özellikler Paketi’nde (HP3 aleti), içinden kablo geçen sivri uçlu bir boru bulunuyor.
HP3, Galataport inşaatında denize kazık çakmakta kullanılan şahmerdanların küçük bir versiyonu. Insight bu mini çekiçle Mars toprağında 5 metrelik mini sondaj yapacak; taşıdığı termal sensörü, şahmerdanın içindeki kabloyla yeraltına sokacak ve termometre gibi çalışmasını sağlayacak.
Neden fitil termometre derseniz; bilim insanları 5 metre derinde Mars’ın oluşumundan kalma orijinal ısıyı, yani yüzeydeki Güneş ısısından kaynaklanmayan ısıyı ölçmeyi umuyor. Böylece gezegenin son 4,55 milyar yılda ne hızla soğuduğunu, kısacası nasıl oluştuğunu anlayacağız.
İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt
4. En güvenli iniş
Insight hiç sarsılmaması gereken bir sonda. Bu da Mars yüzeyindeki en güvenli yere inmesi gerektiğini gösteriyor. Örneğin meraklı kedi Curiosity’yi dümdüz bir ovaya indiremedik. Sonuçta gezegende su, olası hayat izleri vb. aramak için kurumuş akarsu yatakları içeren taşlık kraterlerin yakınında olmalıydı.
Insight ise dış görünüş itibarıyla Mars’ın en sıradan arazilerinden biri olan Elysium Planitia ovasına indi. Orada hiç sarsılmadan aylarca çalışıp veri toplayacak.
Ayrıca ekvatorda hep güneşin anlında olacak ve güneş panelleri için bol güneş ışığı alacak. Aracın konumu, güneş panellerinin tozla kaplanmasını zorlaştıracak ve sondanın kışın donmasını önleyecek kadar enerji (ısı) üretmesine izin verecek.
İlgili yazı: Biyonik Böbrek ile Diyaliz Derdine Son
5. Mars nasıl yalpalıyor?
Insight sondasının X bandında çalışan iki anteni, Rotasyon ve İçyapı Deneyi’nden kısaltılan RISE deney aygıtını oluşturuyor. RISE aylar, hatta yıllar boyunca Dünya’ya radyo sinyalleri gönderecek ve bu sinyallerin Insight’a geri dönüşüyle ilgili küçük farklar, Mars’ın nasıl yalpaladığını gösterecek.
Bu da bize Mars çekirdeğinin kısmen sıvı olup olmadığı, yoksa tümüyle katılaşmış mı olduğu hakkında bilgi verecek. Bir gezegenin atmosferini koruyan manyetik alanlar çekirdek etkileşimleriyle üretildiği için bu bilgi de Mars’ın manyetik alanını nasıl kaybettiğine işaret edecek.
İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi
Sonuç olarak
Bugüne dek Mars’ı uzaydan ya da yüzeyden araştırdık; ama NASA’nın bugün TSİ 22.45’te Mars’a iniş yapan Insight sondasıyla ilk kez kapağını kaldırıp içine bakacağız. Insight’ın Mars’a inişini NASA sitesinden canlı izleyebilirsiniz.
Peki Elon Musk’ın hayal ettiği gibi Mars’a yerleşmek için gezegeni nasıl ısıtıp Dünyalaştırabiliriz? Bunun için Mars’ta yeterli sera gazı var mı? Olası eksikleri kuyrukluyıldızlarla nasıl tamamlayabiliriz ve dahası Mars’ın atmosferini yenilersek bunu manyetik kalkan teknolojisiyle nasıl koruruz? Merakınızı kışkırtan muhteşem bir hafta dilerim.
