Fermi Köpükleri Nedir ve Samanyolu Bir Kuasar mı?

Samanyolu merkezindeki süper kütleli kara delik Sagittarius A* neden uzaya Fermi Köpükleri denen dev gaz kütleleri püskürtüyor? Uzaya ışık hızına yaklaşan hızlarda gaz püskürten hiperaktif kara deliklere kuasar deriz. Peki Sagittarius A* yakında yeniden Fermi Köpükleri püskürtmeye başlarsa yayacağı radyasyon Dünya’daki hayati tehdit eder mi? Fermi Köpükleri ve kuasarları yakından görelim.

Fermi Köpükleri ve kara delikler

Bugün saniyede 9000 km hızla genişleyen Fermi Köpükleri galaksi diskinin altından ve üstünden uzaya yayılarak 25 bin ışık yılı mesafeye erişiyor. Siz de saniyede 9000 km’nin, saniyede 300 bin km’lik ışık hızından çok daha yavaş olduğunu düşünebilirsiniz; ama bu yine de Fermi Köpüklerinin galaksimizdeki en hızlı yıldızdan 7,2 kat hızlı yayıldığını gösteriyor.

Üstelik bu, Fermi Köpüklerinin bugünkü hızı fakat yapılan araştırmalar, galaksinin merkezinde yer alan ve 4,4 milyon Güneş kütlesinde olan Sagittarius A* kara deliğinin, bunları uzaya 3 milyon yıl önce püskürttüğünü gösterdi. Düşünün ki evrenin ve hatta Dünya’nın yaşı açısından kısacık bir süre önce, süper kütleli kara deliğimiz uzaya ışık hızının yüzde 70’i ile ölümcül gaz jetleri püskürtüyordu!

Oysa Sagittarius A* bugün teleskopla zor görülecek kadar sakin bir kara delik ve küçük alev parlamaları dışında büyük miktarda gaz çekip yutamadığı kısmını kutuplarından uzaya püskürtmüyor. Peki bugün de tıpkı uykudan uyanan bir yanardağ gibi Fermi Köpükleri püskürtmeye başlarsa ne olacak? Gaz jetlerinin yaydığı gama ışınları Dünya’daki hayatı tehdit edecek mi?

Dünyamız Sagittarius A* kara deliğinden 25 bin 600 ışık yılı uzakta olduğu ve galaksinin sakin bir bölgesinde devindiği için güvende olduğumuzu sanıyoruz ama bu yeterli olmayabilir ki Fermi Köpükleri de ayrı bir gizem: Hiperaktif kara delikler olan kuasarlar uzaya ince uzun gaz jetleri püskürtür, toplam uzunluğu 50 bin ışık yılı olan gaz köpükleri değil. Bu jetler köpüklere nasıl dönüştü?

İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Fermi Köpükleri ve kara delikler

Samanyolu merkezinde 4,4 milyon Güneş kütlesi ve 44 milyon km çapında süper kütleli kara delik Sagittarius A* yer alıyor. Bu tür kara delikler üzerine büyük miktarda gaz çekip yutamadıkları gazları kutuplarından uzaya püskürttüğü zaman bulunduğu galaksiden binlerce kat parlak olan kuasarlara dönüşüyor.

Hiperaktif süper kütleli kara delikler olan kuasarların uzaya püskürttüğü gaz jetlerinin hızı ışık hızının yüzde 90’ına erişebiliyor. Binlerce ışık yılı boyunda olan bu jetler komşu galaksilerin çekirdeğini bombalayabiliyor. Bunun Samanyolu merkezindeki en büyük kara delik olan Sagittarius A* cisminin püskürttüğü Fermi Köpükleri ile ne ilgisi var derseniz: Balon şekilli bu dev gaz bulutları kara deliğimizin aktif bir kuasar olduğu eski dönemlerde uzaya püskürmüş olan gaz jetlerinin kalıntısı olabilir.

Bu konudaki rekor Pictor A galaksisinin merkezinde bulunan kuasara ait. Bu kara deliğin jetleri uzayda yaklaşık 300 bin ışık yılı uzağa erişiyor ki bu da Samanyolu’nun parlak yıldız diskinin üç katına eşittir. Ancak, adını Fermi gama ışını uzay teleskopundan alan bu köpüklerin daha farklı bir öyküsü var:

İlgili yazı: Virüsler Canlı mı ve RNA Yaşamın kökeni mi?

 

Yoksa Samanyolu bir kuasar mı?

Sagittarius A* 3 milyon yıl önce bir kuasar ise bugün de her an kuasar olabilir! Gama ışınlarının bize ulaşması yaklaşık 26 bin yıl sürecek olsa da bunlar yakındaki gaz bulutlarını iyonize ederek galaksinin parlaklığı ve genel radyasyon düzeyini artırabilir. Dünya’nın sanılandan çok daha kısa bir sürede dolaylı olarak ikincil kozmik ışın bombardımanına uğramasına da sebep olabilir.

Bunun atmosfere ne kadar zarar vereceğini bilmiyoruz. 10 ışık yılı uzakta yaşanacak bir süpernova patlamasından çok daha güvende olacağız, ama kozmik ışınların yeryüzündeki mutasyon hızını artıracağı kesindir. Bu da hastalık yapıcı virüsler ve bakterilerin daha hızlı mutasyon geçirmesine yol açacak. Aynı zamanda sakat doğum ve kanser vakalarını artırabilecek. Biz de gerçek riskleri görmek için Fermi Köpüklerini yakından tanıyalım:

Resimde galaksi diskini yandan görüyorsunuz. Aslında bu düzeltilmiş bir görüntü; çünkü Güneş Sistemi galaksi diskine 60 derecelik açı yapıyor ve biz de Samanyolu’nu gece göğünde çapraz olarak görüyoruz. Her durumda galaksi diskinin püsküllü bir bulut gibi mavi mavi parladığını görüyorsunuz. Bunlar galaksimizdeki gama ışını kaynaklarını gösteriyor (aktif kara delikler, süpernovalar, nötron yıldızları vb).

Pembe renkli Fermi Köpükleri ise galaksinin altından ve üstünden iki sorguç halinde yükseliyor. Gama ışınlarına duyarlı kamerayla çekilen bu kolaj fotoğraf yapay olarak renklendirildi. Fermi Köpükleri de gama ışınları yayıyor ve bu köpüklerin konturlarını, şeklini ve büyüklüğünü anlamamız için onların yaydığı gama ışınlarını, galaksideki diğer gama ışını kaynaklarından ayırmamız gerekiyor.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Fermi Köpükleri ve gama ışınları

Fermi Köpüklerinin en azından ana nedeninin süper kütleli kara delik olduğunu biliyoruz; çünkü başka hiçbir gökcismi uzaya bu kadar büyük ve hızlı gaz bulutları yayamaz fakat gaz jeti yerine köpük olmaları da bunları yayan başka kaynaklar olabileceğini de gösteriyor. Nitekim astrofizikçiler önce gaz jetlerinin Samanyolu’ndaki gaz ve toz bulutlarına çarparak köpükler halinde dağıldığını düşündüler.

Ancak, aşağıdaki canavar yanıldıklarını gösterdi: Şu anda bizden 485 milyon ışık yılı uzakta olan Pictor A galaksisindeki süper kütleli kara deliğin gaz jetlerini görüyorsunuz. Bu kara delik bizimkinden belki 1000 kat kütleli ama kütlesiyle değil, gaz jetleriyle rekor kırıyor. Bunlar 300 bin ışık yılı uzunluğunda olup bilinen en büyük gaz jetleridir. Öyle ki komşu galaksileri bombalayabilirler.

Peki bunun bizim Fermi Köpükleri ile ne ilgisi var derseniz: Gaz jetlerinin galaksideki gaz ve toz bulutlarından pek etkilenmediğini, dolayısıyla da gaz köpükleri halinde tümüyle dağılmasının mümkün olmadığını gösteriyor (hem de Pictor A gaz jetlerinin bizim galaksinin jetlerinden güçlü olmasına rağmen). Öyleyse Fermi Köpükleri ile Sagittarius A* kara deliğinin gaz jetlerini nasıl bağdaştıracağız?

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Bunun iki yolu var

Öncelikle galaksi merkezlerindeki en büyük kara delikler zaman zaman kudururcasına gaz yutarlar. Bunun nedeni gaz ve toz bulutlarının kara deliklerin yerçekimine kapılmasıdır. Sadece gazları değil koca yıldızları da bir bütün halinde yutarlar. Bu durumdaki kara deliklere Aktif Galaktik Çekirdekler (AGN) deriz. AGN’ler saçtıkları gama ışınları sayesinde bulundukları galaksiden 1000 kat parlak olabilir.

Dahası yine yukarıdaki resme bakarsanız pembe köpüklerin galaktik gama ışınlarının üçte birini oluşturduğunu göreceksiniz. Oysa biz bu köpükleri nötron yıldızı çarpışmaları veya aktif olarak gaz yutan diğer yıldız kütleli kara deliklerle eşleştiremiyor ve mecburen Sagittarus A* cisminin AGN döneminden kaldığını düşünüyoruz.

Aslında Fermi gama ışınları uzay teleskopu, olası karanlık madde parçacıklarının bazen birbiriyle çarpışarak yok olmasından kaynaklanan gama ışınlarını gözlemlemek için galaksiyi tarıyordu. Ayrıca karanlık maddenin zayıf yerçekimi sadece büyük mesafelerde yeterince karanlık madde biriktiği zaman etkili oluyor.

Astrofizikçiler de görünmez karanlık maddenin bütün galaksiyi ondan daha büyük yumurta şekilli bir bulut halinde sardığını düşündüler. Merkezdeki Sagittarius A* kara deliğinin güçlü yerçekimi yüzünden karanlık madde bulutunun galaktik diskin tam ortasında incelmesi de gerekiyor ve Gama ışını radyasyonunun da bu desene uygun olması bekleniyordu. İşte bu yüzden Fermi teleskopu galaktik merkezi gözlemlemeye odaklandı ve Fermi Köpüklerini de o zaman keşfetti:

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Karanlık madde ve Fermi Köpükleri

Kısacası bilim insanları karanlık madde kaynaklı olan ve galaktik merkezde incelen gama ışını halesi yerine, merkezden yukarı ve aşağı doğru 25 bin ışık yılı yükselen köpük şekilli gama ışını halesi gördüler. Bunları da Fermi Köpükleri olarak adlandırdılar. Şimdi gelelim bu köpükleri galaksideki diğer gama ışını kaynaklarından ayırmaya… Sonuçta nötron yıldızları da kara delikler de gama ışını yayar; ama bunlar farklı fiziksel süreçlerle üretilir ve gama ışını izine bakarak kaynağını anlamak mümkün olur.

Örneğin kozmik ışınlar var. Bunlar galaksideki yıldızlar ve nötron yıldızı gibi yıldız kalıntılarının yaydığı ışınlardır ve uzayı tümüyle kaplarlar. Kozmik ışınlar süpernova patlaması gibi olaylarda uzaya yüksek hızlarda fırlayan proton ve helyum çekirdekleri gibi çıplak atom çekirdeklerinden oluşur. Kozmik ışınlar yıldızlararası gaz bulutlarındaki (bulutsular) parçacıklarla çarpıştığı zaman nötr pion parçacığı vb. oluştururlar. Sonuçta bulutsular hidrojen içerir kozmik ışın protonları bulutsudaki protonlarla çarpışır.

Nötr pionlar ise kararsızdır ve gama ışını frekansındaki yüksek enerjili bir çift fotona dönüşürler (zaten gama ışınları aşırı enerjik ışık parçacıklarından, yani fotonlardan oluşur). İşte galaksimiz bu sebeple gama ışınlarından oluşan parlak bir haleyle kaplıdır. Bunu çıplak gözle göremeyiz ama Fermi teleskopu gibi özel teleskoplarla görürüz. Galaksideki aktif kara delikler gibi tekil gama ışını kaynaklarını ve elbette ki Fermi Köpüklerini genel gama ışını arka planından ayırmamız gerekir.

Gama ışınları frekansı

Şimdi diyeceksiniz ki “Ama hocam, resimde Fermi Köpükleri zaten net görünüyor.” Aslında değil. O resim köpüklerin tespit edildikten sonra renklendirme ile öne çıkarılmış halini gösteriyor. Oysa aşağıdaki kolaj resimde Samanyolu’nun doğal parlaklığını görebilirsiniz. Galakside köpükler olduğunu bilmiyorsanız neye bakacağınızı ve dikkat edeceğinizi de bilemezsiniz. Bilim insanları gama ışını frekansı ile dağılımındaki küçük oynamaları fark ettiler ve yüzlerce filtre uygulayarak köpükleri nihayet buldular.

İlgili yazı: Çernobil Nükleer Reaktörü Neden Patladı?

 

Fermi Köpüklerini nasıl ayırt ettiler?

Fermi Köpüklerinin saçtığı gama ışınları, galaktik arka plandaki kozmik ışın kaynaklı gama ışınlarından daha enerjikti ve nötr pion bozunmasıyla eşdeğerde gama fotonları üretiyor olsa da daha çok yüksek frekanslı foton üreterek kendini enerji dağılım tablosunda ele veriyordu. Ancak, blogda genel bilgi vermekle yetinmiyor ve daha önce söz verdiğim gibi konuyu gereğinden fazla basitleştirmiyoruz.

Haydi Fermi Köpüklerinin kendi gama ışınlarını hangi farklı süreçte ürettiğini görelim ve böylece neden daha enerjik olduklarını da anlayalım. Fermi Köpükleri Ters Compton Saçılması ile gama ışını üretir. Aslında bunlar gama ışınlarından değil yüksek enerjili ve hızlı elektronlardan oluşur. Bunlar civardan gelen yıldız ışığıyla çarpışır ve fotonları gama ışınlarına dönüştürür. Fermi Köpüklerini oluşturan elektronların enerjisi 100 bin süpernova patlamasına eşittir!

Dolayısıyla bu köpükleri ya süper kütleli kara delik Sagittarius A* kuasar olarak gaz yuttuğu dönemde üretti ya da 100 bin süpernova patlaması üretti. Aslında bilim insanları iki olasılığı da ciddiye aldılar. Sonuçta köpükler kara delik gaz jetlerine benzemiyordu. Biz de evrendeki galaksilerde her 100 yılda bir süpernova görüleceğini hesapladık. Göremediğimiz süpernovaları da hesaplarsak Fermi Köpüklerinin oluştuğu günden bu yana 100 binden fazla süpernova gerçekleşmiş olmalı.

Süpernovalar ve Fermi Köpükleri

Oysa Fermi Köpükleri galaksinin küçük bir kısmını kaplıyor ve büyük ölçüde galaksiler arası uzaya çıkıyor. Biz de süpernovaların büyük kısmının galaktik diskte görüldüğünü biliyoruz; yani köpüklerin galaksi içindeki bölümünde üçte iki oranında daha az süpernova görülmüş olmalı. Bu durumda Fermi Köpükleri 3 milyon yaşında ise bunlara civardaki 100 bin süpernova 3 milyon yılda peyderpey patlayarak yol açmış olabilir. Öyleyse asıl soru şu: Köpükler kaç yaşında ve bunu nasıl hesaplarız?

İlgili yazı: Evrenin En Büyük Yıldızı UY Scuti mi?

 

Fermi Köpükleri ve Sagittarius A*

Kısacası Fermi köpüklerinin yaşı bunların kara delik kaynaklı mı, yoksa süpernova kaynaklı mı olduğunu gösterecek. Şimdi bunların bugün saniyede 9000 bin km hızla yol aldığını biliyoruz. Kara delik gaz jetlerinin de (en azından Sagittarius A* nispeten ortalama bir kara delik için) ışık hızının yüzde 70’ine ulaştığını biliyoruz. Jetler uzaydaki gaz ve toz bulutlarıyla çarpışacak bunların hızı zamanla azalacaktır.

Öyleyse 9000 km/sn’den ışık hızının yüzde 70’ine doğru filmi geri sararsak bu köpüklerin yaklaşık 3 milyon yaşında olduğunu görürüz. Bu da bize zorluk çıkarır; çünkü köpüklerin yaşı hem kara delik hem de süpernova kaynaklı olmalarıyla uyumludur!

İlgili yazı: Noether Teoremi: Enerjiyi Yok Etmek Mümkün mü?

 

Peki hangisi doğru?

Mademki köpüklerin yaşını hesapladık şimdi de 3 milyon yıl önce ne olduğuna bakalım. Kim kara deliğin tavuğuna kışt dedi de bu kara delik durduk yere gaz jetleri püskürtmeye başladı? Bunun iki ana sebebi var ve ilkini zaten biliyorsunuz: Kara delik çevresindeki galaktik gazlar kaderin bir cilvesiyle kara deliğe yaklaşmış ve birkaç yüz bin yıl boyunca içine düşerken gaz jetlerini de tetiklemiş olabilir.

Daha ürkütücü ve huşu uyandırıcı olasılık ise çarpışan galaksilerdir: Samanyolu’nun eskiden komşu galaksilerle çarpıştığını biliyoruz. Hatta Samanyolu bu şekilde büyüyerek parlak diskiyle 100 bin ışık yılı çapına ulaşmıştır. Ancak, galaktik çarpışmalar araba kazası gibi değildir ve bir anda olup bitmez.

Andromeda örneğinde olduğu gibi bu milyarlarca yıl sürebilir. Bu sırada galaksi kolları sürekli birbirine yaklaşır, dolanır ve çözülüp koparak uzaklaşır. Belki de bizim kara deliğimiz orijinal galaktik çarpışma nedeniyle değil ama bir galaksi kolunun son yakınlaşması sırasında galaksi dışından gelen bir takım gazları yutarak Fermi Köpükleri püskürtmüş olabilir.

Aslında bunun için koca galaksi kolunu yutmasına da gerek yok. Komşu galaksiden kopan gaz bulutlarından birini yutması ve yutamadığını da gaz jeti olarak püskürtmesi yeterlidir. Samanyolu’nun 11 milyar yıl önce bir galaksi ile çarpıştığı için göbeğinden şişkince olduğunu biliyoruz. Ayrıca Küçük ve Büyük Macellan uydu galaksilerinden zaman zaman gaz çekiyor olabilir. Bunun için onlarla çarpışmaya gerek yok. Kara deliğimizin bu bulutları yutarak köpürüp kuasar olması yeterlidir!

İlgili yazı: Corona Virüsü Neden Yarasalar Üzerinden Bulaştı?

 

Gelelim zurnanın zırt dediği yere

Bu gazlar kara deliğe düşmeden önce boş boş oturmayacaklar. Galaksimizdeki gazlarla çarpışıp onları güçlü şok dalgalarıyla sıkıştıracaklar. Böylece yeni yıldız oluşumları tetikleyecekler. İçlerinde en büyük olan yıldızlar kısa ömürlerini son birkaç milyon yılda tamamlayacak ve bunlar şu sözünü ettiğimiz 100 bin süpernova patlamasıyla yok olacak.

Sonuç olarak Sagittarius A* kara deliği hem başka galaksilerin gazını yutarak hem de yerli gazları çekerek yıldız oluşumunu tetiklemiş olabilir. Bu da Fermi Köpüklerini yaratmış olabilir! Öyleyse Fermi Köpüklerinin başından beri iki sebebi vardı: Süpernovalar ve süper kütleli kara delik Sagittarius A*. Üstelik sevgili kara deliğimiz Fermi Köpüklerinin ana nedeni olsa bile ikincil neden olan süpernovaları da gaz çekerken hızlandırmıştır. Uzaydaki hiçbir şeyin basit bir sebebi yoktur. 😊

O zaman yavaş atın tekmesi pek olur diyelim: Bizim pısırık kara delik M82 ve Antennae galaksilerindeki kara delikler kadar büyük olmasa bile ara sıra şov yapıyor. Hele kara deliğimizin sayısını artırdığı süpernova şok dalgalarının da civar gazı ayrıca sıkıştırarak yeni yıldız oluşumları tetiklediğine dikkat ederseniz bu göksel havai fişek gösterisinin galaksideki yıldızlara nasıl can verdiğini görebilirsiniz.   

Fermi Köpüklerini açıklamak için güzel bir senaryo ama küçük bir problem var: Fermi Köpükleri büyük ölçüde süpernovalardan oluşmuş ise o zaman galaktik merkezde ve iç kollarda çok daha fazla sayıda süpernova kalıntısı görmeliyiz. Nedir bunlar? Nötron yıldızları ve kara delikler tabii. Oysa civardaki kalıntıları sayınca o kadar çok sayıda kara delik vb. olmadığını görüyoruz. Peki bu ne anlama geliyor?

İlgili yazı: Atomları Tek Tek Gören Kuantum Mikroskop

 

Gaz kaçıran kara delik

Bu Sagittarius A* süper kütleli kara deliğinin AGN (kuasar) olduğu dönemde Fermi Köpüklerini yaratan birincil neden olduğunu ama tek neden olmadığını gösteriyor. Yine diyeceksiniz ki “Sorun ne hocam? Zaten ana neden kara delik demiştiniz.” Oysa bu vergi kaçırma suçu gibi bir şey:

Hani yoksul bir adam aniden Ferrari otomobil satın alır da Amerika’daki vergi memurları evine gidip parayı nereden buldun der ya (Sahi, bizde de nereden buldun yasası vardı ama 2003’te kaldırıldı) bizim kara deliğe de sormak lazım: Senin çapın bu kadar gazı yutmaya ve yutamadığını kusmaya yeter mi? Özetle kara deliğin yerçekimi bu kadar gazı çekmeye yeterli mi ve 3 milyon yıl önce Samanyolu’nun merkezinde o kadar gaz var mıydı? Bunu nasıl kanıtlarız?

İlgili yazı: Güneş Olmayan Serseri Gezegenler Hayata Uygun mu?

 

Fermi köpükleri ve gaz jetleri

Bu kanıtı bulmak için aktif bir kara deliğin kütlesine oranla gaz yutma ve püskürtme oranını bulmamız lazım. Genel olarak kara deliklerin gazın yüzde 90’ını yutar ve yüzde 10’unu kutuplardan püskürtürler. Sagittarius A* kara deliği bu kadar verimli değil, ama 100 bin süpernova gücünde enerji üreten Fermi Köpüklerini üretmek için de Güneş’ten 50 kat kütleli tek bir yıldız yutması yeterlidir.

Demek ki bir kara deliğin Fermi Köpükleri püskürtmek için dev gaz bulutları yutmasını da gerek yok. İri cüsseli bir yıldızı yutması yeterli. Öte yandan Samanyolu süper aktif bir galaksi değildir. Sonuçta kara deliğin çevresinde dönen bütün yıldızları ve kütlesini biliyoruz. Bizim kara deliğimiz o kadar aktif değildir ve çevresi de nispeten boş uzaydır.

Bu nedenle Sagittarius A* kara deliğinin birkaç milyon yıl önce bu kadar büyük bir yıldızı yuttuğunu sanmıyoruz. Bu sadece bize Fermi Köpükleri gibi oluşumların ne kadar kolay ortaya çıkabildiğini gösteriyor. Öyleyse başından beri söylediğimiz üzere, Fermi Köpükleri öncelikle kara delik ve ikincil olarak da süpernova patlamalarıyla oluştu ve bunlara Sagittarius A* cisminin bir-iki küçük yıldız yutması da katkıda bulunmuş olabilir.

Kara delik jetleri galaksideki gaz ve toz bulutlarıyla kısmen dağıldı, bunlar Fermi Köpüklerinin belkemiğini oluştururken binlerce süpernova patlamasının yaydığı dağınık gaz bulutları da köpüklerin gövdesini oluşturdu. Şimdi asıl sürprize gelelim:

İlgili yazı: Andromeda ve Samanyolu Nasıl Çarpışacak?

 

Radyo Fermi Köpükleri

Samanyolu merkezinde köpük içinde köpük var: Bilim insanları büyük Fermi Köpüklerinin içinde, bu kez gama ışınından çok radyo dalgaları yayan daha küçük köpükler buldular. Bunların 25 bin ışık yılı yerine sadece 1400 ışık yılı yaşında olması da çok genç olduklarını gösteriyor. Radyo köpüklerin kaynağı yine kozmik ışınlar ve bu kez ışınları oluşturan hidrojen ile helyum çekirdeklerinin manyetik alanlarla aşırı hızlandırılmış olmasından oluşuyorlar.

Dolayısıyla radyo dalgaları yayan köpüklerin kaynağı sinkrotron radyasyonudur. Peki bu köpüklere ne yol açtı? Süper kütleli kara deliğimiz birkaç bin yıl önce bir miktar gaz yutmuş olabilir. Üstelik daha geçen ay yayınlanan bir makalede, bilim insanları Sagittarius A* X-ışını aktivitesinin tekrar artmaya başladığını bildirdi. Bu da kara deliğin yeni gazlar yutmakta olduğunu gösteriyor.

Bu durumda Sagittarius A* yakın gelecekte yeniden aktifleşebilir. Bunun orijinal Fermi Köpüklerini yaratacak kadar şiddetli bir gama ışını patlaması yaratacağını ve Dünya için risk yaratacağını sanmıyoruz. Ancak, şansımız varsa Sagittarius A* harekete geçer ki biz de biraz aktif süper kütleli kara delikleri (mini kuasar) yakından gözlemleme şansına kavuşuruz. 😊

Peki bilim insanları kara delik olay ufkunun resmini nasıl çektiler? Onu da şimdi okuyabilir, süper kütleli kuasarların kara delikleri nasıl çarpıştırdığına bakabilir ve bilinen evrenin en aşırı üç kara deliğini görebilirsiniz. Bin Gezegenli Kara Delik Sistemini inceleyerek kara delikler yeni evrenler yaratıyor mu diye sorabilir ve kara deliklerde uzayla zamanın nasıl yer değiştirdiğini öğrenebilirsiniz. Güneşli Pazarlarda sağlıklı bahçe kahvaltıları dilerim.

NASA dev gama ışını köpükleri keşfetti

¹Study on Hadronuclear Origin of Fermi Bubbles (pdf)
²Unveiling the Origin of the Fermi Bubbles
³Correlation of high energy neutrinos and gamma rays on the direction of Fermi Bubbles
⁴Inflation of 430-parsec bipolar radio bubbles in the Galactic Centre by an energetic event
⁵Continuation of the X-ray monitoring of Sgr A*: the increase in bright flaring rate confirmed