Corona Virüsü Neden Çok Bulaşıcı?
Amerikalı bilim insanları COVID-19’a yol açan Corona virüsünün gripten ve 2003 yılında görülen SARS virüsünden 2 kat daha bulaşıcı olduğunu tespit etti. SARS’ta bir kişi 3 kişiye hastalık bulaştırırken, Çin’in Wuhan kentindeki her hasta 5-6 kişiye virüs bulaştırdı. Bu da 5 kişinin 250 kişiye ve onların da 6000 kişiye COVID-19 bulaştırdığı anlamına geliyor! Bunun bir nedeni virüsün en küçük tükürük damlasıyla bile insana geçebilmesi ama tek nedeni bu değil. Corona virüsü neden bu kadar bulaşıcı?
Corona virüsü ve hastalık belirtileri
Bir hastalığın ne kadar bulaşıcı olduğu birçok nedene bağlıdır. Bu nedenler de genellikle birlikte etki eder. Örneğin Corona virüsünün hastalık belirtisi göstermeyen insanlardan bile bulaşabildiğini biliyoruz. Gerçi birçok hastalığın taşıyıcısı var ama Corona vakalarının yaklaşık yüzde 50’si virüsü belirti göstermeden önce bulaştırıyor. Buna belirti öncesi aktarım diyoruz. Belki üçte biri de hasta olduğunu fark etmeden ve hiç belirti göstermeden virüs bulaştırıyor! İşte bu çok garip:
COVID-19 hastalığına yol açan SARS-COV-2 Corona virüsü adından da anlaşıldığı gibi orijinal SARS Corona virüsünden mutasyon geçirerek türemiştir. Ancak, SARS ve diğer birçok hastalıkta belirtisiz aktarım yoluyla bulaşıcılık diye bir şey yok. İnsanların hastalık belirtisi göstermeden hastalanması Corona virüsüne özgü bir şey ve virüsün bulaşıcı olmasının en büyük sebebi bu. Sonuçta insanlar hasta olduğunu fark etmediği için günlük hayatına devam edip virüs yaymayı sürdürüyorlar. Neden öyle?
Bir insanın belirti göstermeden hastalanmasının bir yolu hastalığı fark etmeyecek kadar hafif atlatmasıdır. Bu da normalde bir sayı oyunudur; yani hastanın vücudunda az sayıda virüs vardır. Bunlar hastalığa yol açmaya yeterlidir ama başkasına bulaşacak sayıda değildir. Doktorlar buna bulaşıcılık dozu der. Corona virüsü ise belirti göstermeden bulaşabiliyor ama COVID-19 bulaştıranların vücudunda çok sayıda virüs olması gerekiyor. Buna rağmen nasıl belirti vermiyorlar?
İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?
Corona virüsü ve bulaşıcı doz
Bunun bir sebebi Corona virüslerinin yol açtığı belirtilerin genellikle virüsün kendisinden kaynaklanmamasıdır. Belirtiler insan bedeninin virüse gösterdiği bağışıklık tepkisinden kaynaklanır. Örneğin hastalanınca ateşiniz çıkar; çünkü vücudunuz enfeksiyon yapan bakteri ve virüsleri yüksek sıcaklıkta öldürmek ister. Orijinal SARS virüsü belirtileri de böyledir. Asıl sebebi ise COVID-19 virüsünün kendine özgü çoğalma stratejisidir:
Bu virüs SARS’tan tümüyle farklı olarak burun ve gırtlakta hastalık belirtileri başlamadan hemen önce veya tam başladığı sırada maksimum sayıya ulaşıyor. Öyle ki bazı hastaların maksimum virüs sayısına belirti göstermeden 10 gün önce ulaştığı tespit edildi. Virüsün bunu başarabilmesi de hücrelere çok hızlı bulaştığını ve kendini çok hızlı kopyaladığını gösteriyor. Virologlar buna “fitter virus” diyor; yani hastalık yapıcı virüsler içinde en becerikli olan virüslerden biri.
Nitekim hastayı vücutta çoğalıp başkasına bulaşmadan öldüren virüsler etkili bir salgın başlatamazlar. Corona virüsü ise tam bir salgın ustası; ama bu da çok garip bir durum. Medyada dolaşan komplo teorilerinin tersine ve insan yapımı olabilecek kadar basit bir yapısı bulunmasına karşın yeni Corona virüsünün SARS’tan türeyen doğal bir virüs olduğunu biliyoruz. Evet, bu virüs ve SARS’la ilgili birçok tıbbi makale var; ama bu makalelerde virüslerin nasıl tedavi edileceği araştırılıyor. Virüs aşısı için üretilen virüs versiyonlarını biyolojik silahla karıştırmayın.
Yine de garip bir durum var
SARS-COV-2 SARS’tan türemiş olmasına rağmen bulaşıcılıkta ondan çok daha becerikli. Adeta bambaşka bir virüs (oysa hem genetik kodu hem de protein yapısı çok benziyor). Öyleyse bu iki virüs insan hücrelerine nasıl bulaşıyor? Her ikisi de insan hücre zarında bulunan anjiyotensin dönüştürücü enzim 2’ye bulaşıyor ki bunu ACE2 olarak kısaltıyoruz. ACE2 kan basıncını korumakta önemli rol aldığı için başta solunum sistemi olmak üzere birçok hücrede bulunuyor.
İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem
Kısacası Corona hedefini doğru seçmiş
ACE2 üzerinden bulaşan bir virüs insan vücudundaki birçok hücreye geçip çoğalabilir. Ayrıca her iki virüs de hücre zarındaki ACE2 enzimine bağlanmak için aynı proteini kullanıyor. Buna çivi proteini diyoruz; çünkü çiviye benziyor. Zaten Corona virüsü de mikroskobik bir çivili topuz silahına benziyor; ama COVID-19 virüsü ACE2’ye yapışmakta SARS’tan çok daha iyi. 10 kat iyi bağlanıyor.
Bunun nedeni de çivi proteinin ucundaki moleküllerin SARS’tan farklı olması. Yapılan araştırmalar bu bölgelerdeki aminoasitlerin yarısının farklı olduğunu gösteriyor. İşte burası çok önemli: Bir hücre zarına ne kadar iyi bağlanırsanız ona bulaşmak için o kadar az virüse ihtiyacınız olur. O zaman da Covid-19 hastalarının kanında çok sayıda virüs olur ama bunların pek azı hastalık bulaştırmakla uğraşır. Geri kalan çoğunluk hasta hapşırsa da gidip başkasına bulaşsam diye bekler! Belirtisiz aktarım…
Hele Corona virüsünün bulaşıcılık dozu SARS ve gripten çok daha düşükse, yani normalde de az virüsle bulaşabiliyorsa vücuttaki atıl virüs sayısı iyice artacaktır. Ben de yazının başında Corona virüsünün en küçük tükürük damlalarıyla bile bulaşabildiğini söylemiştim; çünkü çok sayıda virüs var ve en küçük damlalar da bulaşıcı oluyor. Özetle Corona virüsü hem insana bulaşmakta hem de hücreye geçmekte daha başarılı.
İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili
Corona virüsü hızla çoğalıyor
Buraya kadar virüsün neden bulaşıcı olduğunu gördük. Şimdi de hücrelerin içinde nasıl bu kadar hızlı çoğaldığını görelim: Yeni COVID-19 virüsü tıpkı diğer Corona virüsleri gibi endositoz yoluyla bulaşıyor. Endositoz esnek hücre zarının besinleri ve diğer proteinleri sindirmek için içine çekmesini sağlar. Bunun için esnek zar üstüne gelen molekülleri küçük bir kılıfa sarar ve hücrenin içine taşır.
Corona virüsü de hücre zarındaki ACE2’ye bağlanarak hücrenin onu içine almasını sağlıyor. Kılıfta saklandığı için son ana dek hücrenin bağışıklık sistemi tarafından fark edilmiyor. Sonra bu küçük torba patlıyor ve virüs serbest kalarak ribozomlara (protein fabrikalarına) ulaşıp kendini kopyalamaya başlıyor. Biyologlar Corona virüsünün bunu da SARS’tan daha iyi yaptığını düşünüyor.
Bunun dışında çivi proteininde ek parçalar var. Bunlar vücuttaki şekerlere bağlanıyor ve bağışıklık sisteminin virüsü tanımakta kullandığı dış kısımların üstünü şeker molekülleriyle kapatıyor. Böylece vücudun içinde tespit edilmeden dolaşıyor. Nitekim Corona virüsü genomunda virüs yapmakla ilgisi olmayan 24 protein talimatı bulunuyor. Bu proteinler şekerlere bağlanmayı sağlıyor olmalı. Bir kısmı da hücrenin kendi içindeki bağışıklık sisteminden saklanmayı sağlıyor.
İlgili yazı: CERN Mini Kara Delik Yaparsa Ne Olur?
Yeni ve daha güçlü virüs
Toparlayacak olursak Covid-19 hastalığına yol açan SARS-COV-2 Corona virüsüyle orijinal SARS-COV virüsü arasında yaklaşık 400 fark bulunuyor. Bunların büyük kısmı da protein farklılıkları… Böylece Corona virüsünün neden grip virüsleri ve SARS virüsünden iki kat daha bulaşıcı olduğunu gördük:
1) Küçük damlacıklarla bulaşıyor, 2) enfeksiyon için az sayıda virüs kullanıp belirti göstermeden hızla çoğalıyor, 3) havaya yayılmak için hemen gırtlak ve burna yerleşiyor, 4) hücre zarına daha iyi bağlanıyor ve 5) vücudun genel bağışıklık sistemiyle hücrenin bağışıklık sistemini atlatmak için özel proteinler kullanıyor. Tam bir kamuflaj ve enjeksiyon ustası!
Peki Virüsler Canlı mı ve Corona virüsü yarasalardan insanlara nasıl bulaştı? Onu da şimdi okuyabilir, Çin web arama motoru BAIDU yapay zekasının virüs aşısı geliştirmekte nasıl kullanıldığına bakabilir ve bütün ilaçlara bağışıklı ölümsüz PhiKZ virüsünü inceleyip sadece virüslere bulaşan Sputnik virüsüne göz atabilirsiniz. Retrovirüslerin kanseri gen tedavisiyle iyileştirmekteki işlevini görerek virüs RNA’sıyla genetik hafıza transferini öğrenebilirsiniz. Corona virüsüyle ilgili gelişmeleri sizlerle paylaşmaya devam edeceğim. Sağlıkla kalın ve bilimle kalın.
Corona aşısı ne zaman geliyor?
1High Contagiousness and Rapid Spread of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2
2Genome Composition and Divergence of the Novel Coronavirus (2019-nCoV) Originating in China
3A SARS-CoV-2-Human Protein-Protein Interaction Map Reveals Drug Targets and Potential Drug-Repurposing
