Uluslararası Uzay İstasyonu 15 Yaşında

Bugün insanlık tarihinin en büyük mühendislik harikalarından birinin doğum günü: Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) 15 yaşında. İlk parçası 1998 yılında fırlatılan ISS’in yapımı 2 Kasım 2000’de tamamlandı ve o zamandan beri astronotlara düzenli olarak ev sahipliği yapıyor.

Uzunluğu bir Amerikan futbol sahasına eşit olan ISS yerden 400 km yüksekte, saatte ortalama 28 bin km hızla dönüyor. 109 metre uzunluğunda ve 453 ton ağırlığında olan uzay istasyonunun basınçlı modülleri, astronotlara bir Boeing 747 yolcu uçağı kadar yer sunuyor.

İnsanlığın ortak başarısı

2 Kasım 2000’de Rusya’nın Soyuz kapsülü ISS’e yanaştı ve istasyonun ilk düzenli ekibi olan NASA astronotu William Shepard ve Roscosmos astronotları Yuri Gidzenko ile Sergei Krikalev ISS’te yaşamaya başladılar.

Astronotlar standart dünya saatine göre 15 yıl önce istasyona çıktıklarında (inşaat ekibi görevini tamamladıktan sonra gelen ilk düzenli ev sahipleri) küçük ISS sadece 3 adet oda büyüklüğünde servis ve yaşam modülünden oluşuyordu. Bugün ise futbol sahası büyüklüğünde dev bir uzay laboratuarı oldu.

 

 

150 milyar dolar harcadılar

Uluslararası Uzay İstasyonu’nun tasarım, üretim, fırlatma, eğitim ve inşaat maliyeti enflasyonu da hesaba kattığımız zaman 150 milyar doları aşıyor.

Bu nedenle NASA ve Rusya Federal Uzay Ajansı’na ek olarak Avrupa Birliği ile diğer ülkeler de uzay istasyonuna çeşitli düzeylerde katkıda bulundular. Bugün de yörüngede yapılan bilimsel deneylere katılmaya devam ediyorlar.

 

 

İnşaatı Ruslar başlattı

ISS inşaatını Ruslar başlattı ve istasyonun ilk parçası olan Zarya modülünü 1998 yılında yörüngeye yerleştirdi. İlerleyen yıllarda uzay istasyonuna farklı modüller eklendi.

Öte yandan ABD ve Rusya’nın arası Ortadoğu çıkarları nedeniyle bozuldu. Amerikalılar da 2011’den itibaren, dahi iş adamı Elon Musk liderliğindeki SpaceX şirketi üzerinden kendi uzay kapsüllerini geliştirmeye başladılar.

Ancak Rusya ile iyi geçinseler bile bunu yapacaklardı, çünkü Amerika’nın yörüngeye kendi astronotlarını taşıyacak bir mürettebat kapsülü yoktu.

 

 

Ruslara muhtaç oldular

Amerikalılar uzay mekiğinin 2011’de emekli olmasından sonra istasyona mürettebat ve yük taşımak için sadece Rusların 50 yıllık soyuz kapsüllerini kullanıyordu.

Ancak SpaceX şirketinin geliştirdiği Dragon kapsülü 2012 yılında Amerikalı astronotların erzak, deney aletleri ve diğer kargo paketlerini istasyona taşımaya başladı. Dragon 2 kapsülü de 2017 yılında astronotları uzaya taşıyacak.

Bununla birlikte Soyuz kapsülleri yedek kargo gemileri, Rus astronotlarını taşıyan gemiler ve kurtarma filikası olarak ISS için çalışmaya devam ediyor. Sandra Bullock’un Gravity filminde gördüğümüz gibi, astronotlar uzay istasyonunda yangın çıkması gibi acil durumlarda ISS’i Soyuz kapsülüyle terk edip Dünya’ya inecekler.

 

 

Kavgalı değiller

Her ne kadar Rusya ile ABD arasında zaman zaman gerginlik yaşansa da iki ülkenin astronotları uzaydaki bu irice teneke kutusunun içinde barış içinde yaşıyorlar.

Zaten kendilerini ölümcül uzay boşluğundan ayıran sadece birkaç santimetrelik alüminyum gövdenin arkasında saklanırken birbirleriyle kavga etme lüksleri de pek yok. İstasyonda yangın veya başka bir sorun çıkarsa birbirlerine muhtaç olduklarını biliyorlar.

 

 

Devrimsel teknolojiler geliştirdi

ISS 15 yıllık ömründe Evren’de karanlık madde izleri aramaktan mikro yerçekimi ortamında kas ve kemiklerin ne hızla eridiğini ölçmeye kadar birçok alanda bilimsel araştırma yaptı.

Mikro yerçekimi ortamında inşaat ve imalat teknikleri geliştirme, uzayda doğurma, uzayda seks, zeolit minerallerinin hidrojen yakıt hücreleri için test edilmesi ve uzayda bitki yetiştirme gibi alanlarda yüzlerce deney yapıldı.

İlgili yazı: Uzay istasyonu Evren’de karanlık madde aradı

 

Geleceğimizi kurtaran buluşlar

Bütün bu deneyler insanların Mars’ta yaşaması için gereken teknolojilerin geliştirilmesini sağlamanın yanı sıra Dünya’da su arıtma, portatif ultrasonla hastalıkların erken teşhisi ve temiz enerji için yeni yakıt hücreleri geliştirme gibi alanlarda faydalı oldu.

Özellikle su arıtma ve portatif ultrason teknolojileri sağlıklı insan ömrünü uzatma ve yaşam kalitesini artırma konusunda gelecek vaat ediyor. Uzayda inşaat ve hatta ameliyat yapan robotlar da uzay istasyonu sayesinde geliştirildi.

İlgili yazı: Robot astronot Robonot

 

2024’te emekli oluyor

Uluslararası Uzay İstasyonu’nun 9 yıllık ömrü kaldı. 2024 yılında istasyon hurdaya çıkacak ve ardından Dünya atmosferine hızlı bir giriş yaparak ateş topuna dönüşecek. Ancak, uzay istasyonunun anısı Büyük Okyanus üzerinde buharlaşarak yok olduktan sonra da yaşayacak.

Çünkü bu süre içinde insanoğlunun önce uzaydan maden çıkarmak için asteroitlere ve ardından da kızıl gezegende yaşamak için Mars’a uzanmasını sağlayacak. Bu sebeple Kanadalı astronot Chris Hadfield, ISS’in insanlık tarihinde kendine özgü bir yer edindiğini şiirsel bir dille ifade ediyor:

“Yanınızdan sessiz bir kükremeyle su gibi akıp giderken yarattığı renkli çizgilerin dokusuyla sizi büyülüyor ve gözlerinizi bundan alabilirseniz kolunuzun altından bakıp geri kalan her şeyi seyredebilirsiniz. Sanki elinizi içine sokabileceğiniz dipsiz bir siyah kumaşa uzanıyorsunuz ve bir yandan da tek elinizle aşağıdaki 7 milyar insanın elini tutup onlara bağlandığınızı hissediyorsunuz.”

İlgili yazı: Mars’ta akarsu bulundu

 

İyi günde kötü günde

ISS tarihinde Amerikan ve Rus hükümetlerinin birbirine kızıp herkesi kendi ülkesine ait yaşam modüllerine çekilmeye zorladığı oldu. Ancak ISS tarihinin en kötü günü Columbia kazasıydı: Şubat 2003’te, uzay mekiği Columbia istasyondan aldığı yedi kişiyi Dünya’ya taşırken havada parçalandı ve bu talihsiz kazadan kurtulan olmadı.

Öte yandan, Ağustos 2003’te kozmonot Yuri Malenchenko nişanlısı Ekaterina Dmitriev ile uzayda evlendi. Aslında bu tam olarak doğru değil. Yuri uzaydayken eşi Dünya’da onu bekliyordu ve ikisi evlilik kelimelerini telsizden birbirlerine fısıldadılar. Dmitriev, evlilik töreni için Malenchenko’nun tam ölçekli karton fotoğraf maketinin yanında poz verdi.

2007 yılında ise uzay turisti Charles Simonyi 15. Sefer astronotlarıyla birlikte istasyona geldi ve ISS’te 12 gün kaldıktan sonra bir önceki ekiple Dünya’ya döndü.

İlgili yazı: Mars’a gidenler nasıl yaşayacak?

 

Bilgisayarı çöktü

Uluslararası Uzay İstasyonu Dünya ile 3 mbps hızla internet iletişimi kuruyor ve Dünya üsleri de istasyona 10 mbps hızla veri iletiyor. Ancak istasyonun bu noktaya gelmesi kolay olmadı:

Haziran 2007’de uzay istasyonunun bilgisayarları çöktü ve istasyonun hızını ayarlayarak Dünya’ya düşmesini önleyen manevra roketleri çalışmaz oldu. Bilgisayar kontrollü roketler çalışana kadar uzay mekiği Atlantis istasyona kendi manevra roketleriyle hız kazandırdı. Şimdi NASA’nın uzay istasyonu için hazırladığı grafiğe, videolara ve fotoğraf albümüne bakalım.

 

 

Uzay istasyonu turu

 

10 karede 15 yıllık tarih

Uluslararası Uzay İstasyonu 15 yıllık ömrü boyunca birçok önemli tarihsel ve kültürel olaya tanık oldu. NASA da ISS’in 15. yaş kutlamaları için 2000 yılını günümüzle karşılaştıran bir resimli albüm derledi.

 

 

1 2000 yılında şarkıcı Eminem, The Real Slim Shady single’ını yayınladı. Şimdi ISS kıdemli astronotu Scott Kelly, “Uzayda Geçen Bir Yılın Şarkıları” adlı Spotify listesinde Eminem dinliyor.

 

 

2 Uzay istasyonu açıldığında dünyada cep telefonları yeni yaygınlaşıyordu. Şimdi astronotlar arkadaşları ve aileleriyle uzaydan sohbet edebiliyor.

 

 

3 Tom Hanks Yeni Hayat filminde adada mahsur kalmıştı. Şimdi de Matt Damon Mars’ta mahsur kaldı.

 

 

4 Genç astronot Scott Kelly Uzay Mekiği Discovery ile Hubble teleskopuna bakım yapmaya gittiği ilk uzay seferinden döndü. Şimdi ISS’te yaşıyor ve uzay istasyonunda toplam 1 yıl geçirecek. Bu aynı zamanda bir Amerikalının uzayda geçirdiği en uzun süre.

 

 

5 2000 yılında Playstation 2 çıktı. Bugün Microsoft Hololens SpaceX Dragon kapsülü ile uzaya çıkacak.

 

 

 

6 2000 yılında masaüstünden arkadaşlarınıza anlık mesaj gönderiyordunuz. Şimdi astronotlar uzayda Twitter, Facebook, Vine, Instagram ve Pinterest kullanıyor.

 

 

7 Britney Spears, “Oops!…I Did It Again” video klipinde Mars’a gitti. Bu yıl One Direction, “Drag Me Down” video klipinde Mars7a yolculuk eğitimi görüyor.

 

 

8 15 yıl önce Uluslararası Uzay İstasyonu inşaatı henüz bitmemişti. Bugün uzayda futbol sahası büyüklüğünde ve 453 ton ağırlığında bir metal yığını dolaşıyor.

 

 

9 O zaman da şimdide Uzay konusu Time kapağına taşındı.

 

 

10 2000 yılında şişme eşyalar modaydı. Günümüzde “şişme uzay modülü” moda.

 

NASA’nın belirttiği gibi, global işbirliğinin en büyük simgesi olan Uluslararası Uzay İstasyonu, çokuluslu ortaklıklar kurulmasına izin verdi ve uzayın keşfiyle ilgili ortak amaçlarda büyük ilerleme sağladı. Şimdi ISS’in insanları nasıl Mars’a taşıyacağını okuyabilirsiniz:

İlgili yazı: NASA’nın yeni uzay kapsülü Orion ile Mars çağı başlıyor

 

İki dakikada uzay istasyonu inşaatı

Uzay istasyonundan Dünya’nın görünüşü: Hızlandırılmış çekim