Venüs Hayat Olan İlk Gezegen mi?

Venüs gezegeni 465 derecelik yüzey sıcaklığı, 2 km okyanus suyuna denk 90 atmosfer basıncı ve sülfürik asit yağmurlarıyla kesinlikle bugün hayata elverişli değil. Ancak, son araştırmalar 715 milyon yıl öncesine kadar okyanusları olduğunu gösteriyor. Peki Venüs’te eskiden hayat var mıydı?

3 milyar yıl önce tropik gezegen

Güneş’e ortalama 108 milyon km ve bizden de 42 milyon km uzakta olan (yani bize Mars’tan yakın olan) Venüs’te bir yıl 224 gün sürüyor. Dünya’nın yüzde 86’sı büyüklüğündeki bu gezegenin yüzey alanı Dünyamızın yüzde 90’ına ve kütlesi de yüzde 80’ine eşit; yani özgül ağırlık açısından bakarsak Dünya’da 100 kilo olanlar Venüs’te 90 kilo gelir. Kısacası Venüs’te basket potasına sıçrama konusunda sıkıntı yok; ama benzerlikler burada bitiyor.

Venüs kutsal kitaplarda geçen türden gerçek bir cehennem. Yüzey basıncı çeliği ezecek kadar güçlü ve sıcaklığı kurşunu eritecek kadar yüksek. Karbondioksitten oluşan zehirli ve asitli bir atmosferi var. Tehlikeli yıldırımlar gezegeni sarıyor ve yanardağlar püskürüyor. “Belki de Şair Dante, Cehennem eserini Venüs’ü rüyasında görerek yazdı” dedirtecek cinsten bir gezegen. 😉

İlgili yazı: NASA Venüs’e İnsan Göndermeyi Planlıyor

 

Venüs Dünya’nın kötü ikizi

Ancak 3 milyar yıl önce durum farklıydı. New York’taki NASA Goddard Uzay Araştırmaları Enstitüsü’nden Michael Way’e göre, 3 milyar yıl önce Venüs 2 km derinliğindeki okyanuslarla kaplıydı. Gezegendeki küçük kıtalar da büyük denizlerin arasında yer alan iri adalardı.¹

Bugün de yüzey basıncı 2 km derinlikte yatan Titanic enkazını ezen basınca eşit. İlginç değil mi? Peki ters giden neydi? Neden Venüs 3 milyar yıl önce hemen her gün yağmur yağan aşırı rutubetli ve ıslak bir dünya iken günümüzde süper sıcak ve kuru bir düdüklü tencere gezegenine dönüştü?

İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en iyi 10 modem

 

Küresel ısınma

Venüs’e baktığımız zaman Dünya’nın geleceğini görüyoruz. Küresel ısınmayı kontrol etmezsek ortalama sıcaklık gittikçe artacak ve okyanuslar buharlaşacak. Su buharı da sera etkisi yarattığı için sonunda bütün su kaynakları buharlaşacak ve Dünya, Venüs’e dönüşecek.

Ancak 3 milyar yıl önce Venüs’te insan yoktu. Öyleyse küresel ısınmaya ne yol açtı? Venüs gezegeninin Güneş’e çok yakın olması: Yaşanabilir bir gezegen Güneş’e okyanusların soğuktan donmayacağı kadar yakın ve sıcaktan buharlaşmayacağı kadar uzak olmalı.

Dünya yaşanabilir kuşağın tam ortasında. Mars dış kenardaki soğuk ve kurak bir çöl. Venüs ise yaşanabilir kuşağın Güneş’e yakın kenarında yer alan süper sıcak bir düdüklü tencere dünyası. Demek ki hayat dediğimiz şey ince ayar meselesi. İşte bu yüzden küresel ısınmaya dikkat etmeliyiz. Küresel ısınmayı mutlaka durdurmalıyız. Yoksa insan uyarlığıyla birlikte bütün hayatı yok edeceğiz.

İlgili yazı: Tesla İle Elektrik Kesintisine Son

 

Tropik masal dünyası

Michael Way diyor ki “Üç milyar yıl önce Venüs’te deniz seviyesine yakın yaşasaydınız yüzey sıcaklığı Dünya’nın tropik bölgelerinden pek farklı olmazdı. Venüs gökleri hemen her gün bulutlu olur ve sürekli yağmur yağardı. Güneş’in batışı da çok güzel olurdu”, ama okyanusları sıcaktan buharlaşan bir dünyada olduğunuzu anlardınız.

Nitekim Güneş gençliğinde çok daha soluk ve soğuk bir yıldızdı. Zamanla ısındı ve nihayet 715 milyon yıl önce Venüs okyanuslarının tümüyle buharlaşmasına yol açtı. Peki, 1 milyar sonra parlaklığı yüzde 10 artacak Güneş’in aynısını Dünya’ya yapacağını biliyor musunuz (tabii 300 yıl içinde bizler insan eseri küresel ısınma ile hayatı yok etmeyi başarmazsak)?

İlgili yazı: ExoMars Sondası Mars’a Robot İndiriyor

 

Büyük sürpriz

Venüs okyanuslarının 3,5 milyar yıl önce sıcaktan buharlaştığını sanıyorduk; ama son damlalar 715 milyon yıl önce kurumuş olmalı. Bilgisayardaki iklim modelleri öyle gösteriyor. Peki Dünya’daki hayatın kökeni Mars mı yazımın bir benzeri olarak yaşam önce Venüs’te ortaya çıkmış olabilir mi?

Yeni bulgular

Güneş Sistemi’nde hangi gezegenin ne zaman hayata elverişli olabileceğine dair son veriler jeoloji biliminden ve kısa süre önce Yaşam neden var kitabını yayınlayan biyokimyacı Nick Lane’den geldi. Lane 4 milyar yıl önce Dünya, Venüs ve Mars’ın bakteri hayatına elverişli olduğunu söylüyor.

Hatta Lane’e göre bakteri hayatı sıcak veya ılıman dünyalarda son derece yaygın olmalı. Ancak diğer gezegenlerde işler ters giderken bir tek Dünya’da çok hücreli hayat ve nihayet insanlar ortaya çıktı.

İlgili yazı: Drive, Dropbox, Wetransfer, GitHub engellenirse girmek için en iyi 5 VPN

 

Hayat önce hangi gezegende çıktı?

Bilmiyoruz. Son bulgular Dünya’daki hayatın başka yerden gelmediğini, kendi başına geliştiğini gösteriyor. Güneş Sistemi’nin gençliğinde yaşanan dev göktaşı çarpışmaları hayatı defalarca yok etmiş olabilir; ama sonunda Dünya’da göle çalınan maya tuttu.

Bu durumda eski Mars ve Venüs gezegenlerinde bakteri düzeyinde hayat var olmuş olabilir. Ancak, Dünya’da bile hayatın tam olarak ne zaman ortaya çıktığını bilmiyoruz. Daha Mars’a insan göndermemişken, bir savaş tankının bile 1 saatte paslı teneke kutusuna dönüşeceği Venüs’te hayat izleri aramamız imkansız.

Mars ile Venüs’ten çıkaracağımız en büyük ders, üç gezegenin de 3 milyar yıl öncesine kadar bakterilerin yaşamasına elverişli ortamlar olduğu. Nick Lane’e göre hayat bu şartlar altında kaçınılmaz olarak ortaya çıkmış; ama sadece Dünya’da varlığını sürdürmüş olmalı.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

NASA bunu destekliyor

Nick Lane nihayet biyokimyacı ve bu yüzden öngörülerini astrobiyologların desteklemesi önemli. Ancak bütün astrobiyologlar da biyokimyacı olmak zorunda. Bu nedenle NASA’dan Michael Way’in Nick Lane’i desteklemesi önemli; çünkü başka gezegenlerde hayat olasılığının bilimkurgu olmadığını gösteriyor:

“Eski Venüs okyanusları bugünkü Dünya okyanuslarından daha sabit sıcaklıklara sahip olmalı ve hayat okyanuslarda başladıysa Venüs gezegeni de hayat izleri aramak için iyi bir başlangıç noktası.” Michael Way hayatın Dünya’da okyanuslarda ortaya çıktığından emin değil; ama Nick Lane bundan emin.

Diğer gezegen bilimciler de eski Dünya, Mars ve Venüs’ün (özellikle de Venüs’le Dünya’nın) birbirine benzediğini düşünüyorlar.

İlgili yazı: NASA Açıkladı: Europa Uydusunda Hayat Var mı?

 

Japonların kafası karışık

Japonlar nereden çıktı derseniz Akatsuki uzay seferinden çıktılar: Japon Havacılık ve Uzay Keşif Ajansı’nın (JAXA) geliştirdiği Venüs İklim Yörünge Aracı 2010 yılında gezegeni ıskaladı ve yörüngeye giremedi. Ancak 6 yıl boyunca Güneş’in çevresinde dolaştıktan sonra, Mayıs 2016’dan itibaren Venüs yörüngesinde 2 yıl sürecek gözlemlerine başladı.

Akatsuki hem bugünkü iklimi analiz edecek hem de bugüne bakıp Venüs’ün eski iklimini genel olarak tahmin etmeye çalışacak. Akatsuki seferinde çalışan Profesör Takehiko Satoh konuyla ilgili açıklamasında çok şüpheci davranıyor: “Yaşanabilir veya değil. Buna cevap verecek konumda değilim. Çevresel açıdan bakarsak muhtemelen Venüs’ün eskiden bir okyanusu vardı ve belki de Venüs ortamı Dünya’ya benziyordu.”

İlgili yazı: Bazı Kara Delikler Evrenden Eski

 

Sonda indirmedik mi?

Tabii ki Venüs yüzeyine birkaç sonda indirdik. Burada Amerika ile Sovyetler arasındaki eski uzay yarışından söz ediyoruz; ama Venüs bir düdüklü tencere dünyası ve ne indirirsek birkaç saat içinde kızartıp yok ediyor.

Michael Way’in iklim simülasyonları 2,9 milyar yıl ila 715 milyon yıl öncesini kapsıyor. Buna göre 2,9 milyar yıl önce Venüs’ün ortalama sıcaklığı 11 dereceydi. Dünya’nın ortalama sıcaklığı bugün 15 derece ve bunun güney kutbundaki kış gecelerinde -90 ve sıcak çöllerde 50-60 dereceye karşılık geldiğine dikkat edin.

İlgili yazı: Uzay Oteli 2020 Yılında Açılıyor

 

Küresel ısınma tehlikesi

Şimdi size çok çarpıcı bir şey söyleyeceğim: Az önce bilgisayar simülasyonları Venüs’ün 715 milyon öncesine kadar okyanuslarla kaplı olduğunu gösteriyor demiştik. Peki okyanuslar 715 milyon yıl önce belirgin şekilde buharlaşmaya başlamadan hemen önce Venüs’te ortalama sıcaklığın ne olduğunu biliyor musunuz? 15 derece! Bugünkü Dünya’ya eşit.

Buna önümüzdeki 50 yılda Dünya’daki ortalama sıcaklığın 3 derece artacağını ekleyin. Küresel ısınmayı kontrol etmezsek Dünyamız 300 yılda Venüs olabilir. Evet, bugünkü kömür yataklarının oluştuğu 358 milyon yıl önceki karbonifer devrinde de gezegenimizin ortalama sıcaklığı 14 dereceydi; ama o zaman yapay küresel ısınma yoktu ve kıtaların dağılımı farklıydı. Bugün durum daha riskli.

İlgili yazı: Uzay Milleti Asgardia 2017’de Kuruluyor

 

Ne kadar riskli?

Bugünkü kömür yataklarının oluştuğu karbonifer çağı o kadar rutubetliydi ki 2 metrelik çıyanlar karada sadece deriden solunum yaparak dolaşabiliyordu (kimsenin akciğerlere ihtiyacı yoktu). Atmosferdeki sera gazı karbondioksit oranı ise 800 ppm’di; yani 250 yıl önceki sanayi öncesi dönemin 3 katı.

Şimdi sıkı durun: Karbonifer devri karbondioksit oranı bugünkü oranın sadece yüzde 163’ü! Evet, küresel ısınmanın geri çevrilemez olacağı 400 ppm sınırını birkaç yıl önce aştık. Bugün atmosferde karbondioksit oranı 490 ppm (milyonda 490 birim).

Bu ne demek? Bu durum, bütün baca ve egzoz dumanını kessek bile Dünya 300 yıl daha ısınmaya devam edecek demek. Dünya’nın Venüs olmasını istemiyorsak baca gazını kesmek yetmez. Atmosferdeki karbondioksiti emip kayalara hapsetmenin bir yolunu bulmalıyız (ayrıca anlatacağım).

Michael Way Venüs şartlarında yüzeye sonda göndermenin çok zor olduğunu söylüyor: “Günümüzde Venüs yüzeyinde bozulmadan çalışacak bir iniş aracı yapmak için yeni teknolojiler geliştirmek ve büyük paralar harcamak gerekiyor. Ancak, yatırım yapılırsa kimyasal izler dahil, hayat delilleri bulmak için Venüs yüzeyini araştırabiliriz.”

İlgili yazı: Şaşırtan Keşif: Evrende 2 Trilyon Galaksi Var

 

Herkes nerede?

Herkes nerede yazımda “Neden uzayda bize sinyal gönderip merhaba diyen uzaylılar yok?” diye sordum. Oxford Üniversitesi’nden felsefe profesörü Nick Bostrom’la yaptığım söyleşiye göre, bunun sebebi gelişmiş uygarlıkları kendini küresel ısınma veya süper zeka ile yok etmesi olabilir.

Belki de Evren’de bizden daha gelişmiş uygarlıklar kurulmasını önleyen bir tür kozmik filtre var. Belki de galaksideki uygarlıklar uzaya yayılmadan önce kendini küresel ısınma ile yok ediyor. Bunu bilemiyoruz, ama sıcak Venüs gezegeni Demokles’in kılıcı gibi başımızın üstünde asılı duruyor.

Ancak, bu kılıcı tersine çevirmek mümkün: Bundan önceki yazımda Venüs’ü havadan nasıl keşfedebileceğimizi anlattım. Gelecek yazıda ise Venüs’ü gelecekte tekrar yaşanabilir bir gezegen haline getirip getiremeyeceğimizi ele alacağım. O zamana kadar Dünyamıza sahip çıkalım.

Venüs’te yürümeyin

¹First habitable world of our solar system?