Taht Oyunları Dünyası Gerçek Olabilir mi?

Taht Oyunları dizisinin 7. sezonu gösterime girdi. Peki uzayda Taht Oyunları dünyası gibi düzensiz olarak uzun kışlar yaşayan gezegenler var mı? Fizik düzenli uzun kışları ve yazları yörünge mekaniğiyle kolayca açıklıyor. Peki uzayda rastgele uzunlukta mevsimleri olan dengesiz dış gezegenler var mı?

Kış geliyor

Daha doğrusu Taht Oyunları dünyasına 7. sezonda kış geldi; ama biz Cercei Lannister ve düşmanlarının bol yatak muhabbeti ve şiddet içeren entrikaları yerine, formatımıza uygun olarak bilime odaklanacağız.

Westeros ve Easteros kıtalarını içeren Taht Oyunları dünyasında görülen düzensiz uzunluktaki kışları bilimsel olarak açıklayabilir miyiz? Ne de olsa uzun kışlar varsa uzun yazlar da var. Örneğin, dünyamız eksen eğikliği üzerinde 100 bin yılda bir yalpalayarak dönüyor.

Bu yüzden, kıtaların dağılımı ve atmosferdeki karbondioksit oranına bağlı olarak son birkaç milyon yıldır düzenli aralıklarla buzul çağına giriyor. Ancak, Taht Oyunları dünyasında 20 yıllık kışlar ve 10 yıllık yazlar görülüyor. Mümkün mü?

İlgili yazı: Dünyanın Derinliklerinde Yeraltı Okyanusu Bulundu

 

Kitabın yazarı diyor ki

Buna bilimsel bir açıklama aramayın. Büyü deyip geçin. Peki size böyle bir dünyanın fizikte mümkün olduğunu söylesem ne dersiniz? O yüzden Taht Oyunları dizisinin uyarlandığı Buz ve Ateşin Şarkısı kitaplarını yazan George R. R. Martin’in istediğinin tersine, konuyu bilimsel olarak araştıracağız.

Bir dünya düşünün ki mevsimler öngörülemez olsun: Ne zaman başlayacaklarını, ne kadar süreceklerini ve ne kadar sıcak veya soğuk olacaklarını önceden bilmek imkansız olsun. Kafasına göre takılan mevsimler: 3 ay, 5 ay, 20 yıl süren kışlar.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Router Modem

 

Korkmayın

Küresel ısınmayla gezegenimizi Venüs’e çevirmediğimiz sürece Dünya’da böyle bir şey göremeyiz; ama Plüton’un çılgın ayları mevsimsel kaos yaşıyor ve NASA’nın Yeni Ufuklar uzay sondası bunu bize göstermiş bulunuyor.

Kısacası son iki yılda gezegen sistemleriyle ilgili yeni bilgiler edindik ve bundan aldığımız cesaretle Taht Oyunları dünyasını da inceleyebiliriz. Belki taht oyunları dünyası da iki dev gezegenin çevresinde dönüyor ve Plüton’un ayları gibi çılgınlıklar yapıyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

İki gaz devi

Öyle ya, ikili yıldız sistemleri, hatta nadir olmakla birlikte aynı anda iki yıldızın çevresinde dönen gezegenler var (bunlara Tatooine dünyaları diyelim). Neden Taht Oyunları dünyası da olmasın?

Çift gezegenler teorik olarak çok çeşitli boylarda ve yörünge aralıklarında geliyor. Bunların çevresinde türlü küçük dünya, cüce gezegen dönebilir ve özellikle de uzaktan dönüyorsa küçük dünyaların yörüngesi istikrarlı olacaktır.

Ancak aynı zamanda Plüton’un ayları gibi, yani bir tür hacıyatmaz gibi taklalar atarak dönecekler. Bu da uzun ve kısa kış mevsimleri yaşamalarını sağlayacak.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

 

Devrik gezegenler

Bu tür gezegenler sanki fizik yasalarına karşı hareket ediyor: Kendi eksenlerinde topaç gibi salınarak, hatta ara sıra alabora olup yan yatarak göbeğinin üstünde (devrik gezegen Uranüs gibi ekvator çizgisinin üstünde) dönüyorlar.

Aynı zamanda aşırı eliptik yörüngelerinde değişiklikler görünüyor; yani çevresinde döndükleri Dünya’ya çok yaklaşıp uzaklaşıyorlar. Aşağıdaki resme bakın ve eliptik yörüngelerde yaklaşıp uzaklaşmaya ek olarak bizzat yörüngelerin nasıl değiştiğine dikkat edin.

Çılgın kum sarkacı

 

Eksen eğikliği ve mevsimler

Hatta gaz devlerinin çevresinde dönen bu cüce gezegenler (teknik olarak uydular) Satürn’ün uyduları gibi arası sara çarpışabilirler. Ancak, Taht Oyunları dünyasını içindeki herkesle birlikte yok edebilecek bu tür felaketleri saymazsanız uyduların yaz ve kış gündönümü tarihlerinin değiştiğini göreceksiniz.

Aynı zamanda topaç gibi sallanarak göbek dansı yaptıkları için enerji kaybedecekler ve yörünge hızları yavaşlayacak.

Sonuç olarak çevresinde döndükleri gaz devlerine gittikçe yaklaşacaklar (demek ki Taht Oyunları dünyası olsa bile sonsuza dek dönemez. 5-10 milyar yılda gaz devlerine çarpar). Yine de bu cüce gezegenlerin uzun-kısa dengesiz mevsimleri olacak.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Oysa bu açıklamalar yetersiz kalıyor

Bugüne dek Taht Oyunları dünyasının dengesiz mevsimlerini açıklamak için 3 ana alternatif getirildi. Hepsinde eksiklikler var:

• Tatooine gezegeni: Cercei’in dünyası aynı anda iki yıldızın çevresinde dönüyor. Oysa bu dengesiz bir yörünge. Öyle ki Taht Oyunları dünyasının zamanla uzaya savrulması gerekiyor. Tabii Cercei felaketten önceki dönemde yaşıyor diyebilirsiniz; ama bu konfigürasyon düzensiz kış uzunluklarını açıklamıyor. Sadece kışların bazen neden uzun olduğunu açıklıyor.
• Kalabalık güneş sistemi: Öyle ki Taht Oyunları dünyasının yanından bir sürü gezegen geçiyor ve bizimkinin yörüngesini değiştiriyor. Ancak bu da mevsimleri aşırı değiştirir ve dünyanın yaşanmaz hale gelmesine yol açar. Bize uzun, dengesiz ve hayatı yok etmeyen kışlar lazım.
• Yörünge değişimli dünyalar: Diyelim ki Taht Oyunları dünyasının bir kardeşi var ve bu iki dünya tıpkı Satürn’ün Janus ve Epimetheus uyduları gibi karşılıklı olarak yörünge değiştiriyor. Biri diğerinin yörüngesine giriyor. Ancak bu da sadece periyodik uzun kışları açıklayabilir.

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu?

 

Başaramadık mı şimdi?

Yok, bir şansımız daha var ve bunun için Hubble uzay teleskopunun Plüton fotoğraflarına bakalım. Özellikle de çılgın uydularına. Bu uyduların yörüngeleri 1:3:4:5:6 rezonans gösteriyor. Hepsi de Plüton’a göre sadece 1 derecelik eğimle aynı düzlemde dönüyor.

Plüton’un gazını çalan hırsız Charon’un ötesinde, en dışta yer alan dört uydu (aynı düzlemde dönseler de) bütün bu faktörlerle aynı zamanda taklalar atarak dönüyor. Havada dönerek uçan bıçak gibi. Kısacası Plüton’un çılgın aylarının sabit bir dönme ekseni yok.

İlgili yazı: Amerika Mobil Füzyon Reaktörü Geliştiriyor

 

Ne olmuş yani?

Mevsimler eksen eğikliğine bağlı. Örneğin, kışın güney yarım küre Güneş’e doğru çıkıntı yaparken, kuzey yarımküre geri kalıyor ve güneş ışınları eğik geldiği için kuzey yarımkürede kış oluyor. Öyleyse kendi çevresinde dengesiz bir şekilde takla atarak dönen dünyaların kışı da düzensiz oluyor.

Şimdi büyük sürprize geçelim: Styx, Nix, Kerberos ve Hydra ayları Plüton ile en büyük uydusu Charon’a çok daha yakın bir yörüngede dönerlerse 4 farklı ay değil, tek bir kütle gibi davranırlar. Kısacası tıpkı uydumuz Ay gibi gelgit kilidi yerler ve bir yüzleri hep Plüton’a bakar.

Bu durum dengesiz kışları ortadan kaldırır; ama Plüton ve Charon’u iki gaz deviyle değiştirirsek ve diğer çılgın aylar da bu ikisinin çevresinde dönerse hem insan hayatına elverişli kışlarımız olur, hem de bunlar düzensiz olur (ne zaman kış olacağı belli olmaz).

İlgili yazı: Elon Musk Dragon 2 Mars Seferi İptal Demedi

 

İşte bu Taht Oyunları dünyasını açıklayabilir!

Çözdük mü? Hayır, ama az kaldı. Şimdi güneş sistemlerinde böyle birbirinin çevresinde dönen neredeyse eş büyüklükte gezegenler olup olmayacağını bakalım. Aslında olabilir: Güneş sisteminin oluşumu sırasında (ilk 100 milyon yıl içinde) iki genç gaz devi çarpışabilir.

Bunun sonucunda bir gaz devi ve bir de ondan az küçük süper dünya oluşabilir. İkisi de birbirine yakın döndüğü için gelgit kilidi yiyecek ve birbirine hep aynı yüzleri bakacaktır.

Böylece bizim Taht Oyunları dünyamız da diğer uyduların verdiği dengesizlikle yörünge düzlemini koruyarak; ama aynı zamanda Plüton’un çılgın ayları gibi taklalar atarak bu iki büyük gezegenin çevresinde dönecektir.

Böyle bir dünyanın sürekli buzullarla kaplı bir kuzey kutbu olabilir (Taht Oyunları’ndaki dev buz duvarı gibi). Böyle bir dünyanın 24 saatlik günleri olabilir. Ancak, ne zaman kış geleceğini ve ne kadar süreceğini asla bilemeyiz.

İlgili yazı: Bilimsel Okuryazarlık Düzeyini Ölçmenin 2 Yolu

 

İki sorun var

Gündüz vakti gaz devinin tıpkı Star Wars’taki Yavin uydusu gibi gökyüzünün yarısını kaplaması gerekiyor. Geceleyin gezegenler uzakta kalacağı için gökte tabak gibi parlayıp yıldızları ve ayı karartmayacaklar tabii. Böylece dünya benzeri karanlık geceleri de açıklayabiliriz.

İkinci sorun ise gece göğünde Taht Oyunları dünyasına takla attıran diğer uyduların da arası sıra görünmesinin gerekmesi. Ancak, o kadar kusur kadı kızında da olur. 🙂 Böylece astronomide Taht Oyunları dünyasının nasıl mümkün olduğunu gördük.

Peki gezegenler bizim güneş sistemimizde nasıl dönüyor? Halkalar çizerek mi, sarmallar çizerek mi? Haydi bunları okudunuz. Peki Güneş Sistemi’ndeki gezegenler neden 6 derece eğik? Yoksa bunları dokuzuncu saklı gezegen mi eğdi? Spekülasyon bir yana, insanların Dünya’nın eksenini 12 metre kaydırdığını biliyor muydunuz? Tüm bu soruların cevabını okuyarak bulabilirsiniz. İyi hafta sonları!

İkili yıldız sistemi ve 13 gezegen

¹Tatooine’s Future