Gezegenler Güneş Çevresinde Nasıl Dönüyor?

İnternette gezegenlerin güneş çevresinde sarmallar çizerek döndüğünü gösteren videoyu izlediniz mi? Hani güneş uzayda hızla yol alıyor ve gezegenler sanki ona yetişmek için peşinden koşuyor. Peki gezegenler gerçekten sarmallar çizerek mi dönüyor? Birlikte görelim.

Girdap mı, sarmal mı?

Güneş sistemindeki gezegenler girdap hareketi yapmıyor. Bunun yerine sarmallar çiziyor. Nedenine gelince:

Bir şeyin girdap olması için parçacıklardan oluşması ve bu parçacıkların birbirine sürtünüp sarmallar çizerek dönmesi gerekiyor. Örneğin, lavabo giderinden akan su girdap yapıyor. Sonuçta su dediğimiz şey su moleküllerinden oluşuyor.

Su molekülleri birbirine sürtünerek hızlanıyor veya yavaşlıyor. Böylece lavabo giderinden aşağı küçük bir girdap oluşturarak akıyorlar. Oysa gayet iyi bildiğiniz gibi, gezegenler Güneş’in çevresinde dönerken su veya başka bir sıvının içinde yüzmüyor. 😉

İlgili yazı: 14 yaşında kendini donduran kız

 

Okulda yanlış öğrettiler

Hani gezegenler Güneş çevresinde halkalar çizerek dönüyordu? Nasıl olur da videodaki gibi sarmallar çizerek dönebilirler?

Gezegenlerin Güneş çevresinde sarmallar çizerek döndüğünü bütün astronomlar biliyor. Bir biz bilmiyoruz. Bu yüzden de Hollandalı Sadhu tarafından hazırlanan animasyonu izleyince şaşırıyoruz. Bu öncelikle eğitim sisteminin eksikliği. Ancak, Sadhu’nun videosunda düzeltmemiz gereken bazı hatalar var:

İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en iyi 10 modem

 

1. Güneş merkezli model nedir?

Güneş merkezli Güneş Sistemi modelini ünlü astronom Kopernik 1543 yılında geliştirdi. Bu modele göre Güneş evrenin merkeziydi ve bütün gezegenler Güneş çevresinde dönüyordu. Zamanla Güneş’in uzaydaki tek yıldız olmadığını anladık.

Aslında Samanyolu’ndaki 400 milyar yıldızdan biri olduğunu fark ettik. Samanyolu’nun da uzaydaki 2 ila 10 trilyon galaksiden biri olduğunu öğrendik. Öyle ki bütün bu galaksileri içine alan 90 milyar ışık yılı çapındaki gözlemlenebilir evren bile kainattaki sayısız evrenden biri olabilir.

Kısacası Güneş evrenin merkezi değil ve bu açıdan Kopernik modeli yanlış. Öte yandan bütün gezegenler güneşin çevresinde dönüyor. Bu açıdan Kopernik modeli doğru. Sadhu gezegenlerin Güneş’in çevresinde dönmediğini öne sürüyor. İşte şimdi bunun yanlış olduğunu göstereceğiz.

İlgili yazı: Amatör Astronomi İçin Teleskop Rehberi

 

İstisnalar kaideyi bozmaz

En basitinden Jüpiter’in 60 kadar uydusu var. Bunlar Güneş’in çevresinde değil, Jüpiter’in çevresinde dönüyor. Ancak, Jüpiter gezegeni de Güneş’in çevresinde dönüyor! Demek ki uydular da özünde Güneş çevresinde dönüyor.

Bunun dışında bir yıldız sisteminde iki ya da üç güneş olabilir. Bu nedenle bazen gezegenler aynı anda iki yıldızın çevresinde dönebilir. Hatta bazı gezegenler kara deliklerin çevresinde dönebilir. Ancak, kara delikler de sönen yıldızların kalıntıları oldukları için birer yıldız sayılırlar.

Uzayda hiçbir yıldızın çevresinde dönmeden dolaşan başıboş gezegenler bile önce bir güneş sisteminde oluşuyor ve sonra uzaya savruluyor. Kısacası istisnalar kaideyi bozmuyor. Sadhu’nun dediğinin tersine, gezegenler güneşin çevresinde dönüyor.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

2. Peki nasıl dönüyor?

Gezegenler Güneş çevresinde sarmallar çizerek dönüyor. Bunun sebebi basit. Bize okulda gezegenleri kuşbakışı gösteriyorlar. Üstelik yumurta şekilli eliptik yörüngelerde dönen gezegenlerin yörüngesini Güneş çevresindeki kusursuz daireler halinde resmediyorlar.

Gerçekte böyle değil. Aşağıda gördüğünüz üzere, Dünya ve Mars gibi Güneş’e yakın iç gezegenler neredeyse dairesel yörüngeler çiziyorlar; ama tam olarak dairesel değil. Bu sebeple Dünya’nın Güneş’e uzaklığı yıl içinde değişiyor. Bazen Güneş’e yaklaşıyor ve bazen uzaklaşıyor.

Neptün gibi dış gezegenlerin belirgin şekilde eliptik yörüngeleri var. Hele cüce gezegen Plüton çok daha farklı bir yörüngede dönüyor. Hem eliptik hem de diğer gezegenlere göre 17 derecelik eğik bir yörüngede.

İlgili yazı: Fizikçiler Karanlık Madde Yalan Dedi

 

3. Gezegenler neden sarmallar çiziyor?

Güneşimiz Samanyolu galaksinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin çevresinde dönüyor. Bu sebeple Güneş uzayda saatte 828 bin km hızla yol alıyor; yani okullarda öğretildiği gibi yerinde durmuyor. Galaksinin çevresinde yaklaşık 230 milyon yılda bir tam tur atıyor.

Tabii Güneş’in çevresindeki gezegenler de Güneş’i kovalamak zorunda kalıyor. Aslında Güneş Sistemi’nde en kütleli cisim Güneş: Bu yüzden bütün gezegenleri uzayda yol alırken kendine çekiyor. Siz de videoya bakınca sanki Güneş kaçıyor ve gezegenler sarmallar çizerek peşinden gidiyor sanıyorsunuz.

İlgili yazı: 5 Soruda Paralel Evrenler

 

4. Videodaki basit hatalar

• Gezegenlerin büyüklüğü ve yörünge büyüklükleri yanlış.
• Gezegenlerin dönme hızı yanlış.

Evet, Jüpiter’in daha büyük ve Dünya’nın daha küçük olması lazım. Ayrıca aşağıdaki bilimsel gerçeklere uygun videoda görüldüğü gibi, dış gezegenler daha yavaş ve iç gezegenler daha hızlı dönüyor. Ancak, bunun için videonun yapımcısını suçlamak haksızlık olur.

Videoda gezegenlerin sarmallar çizdiğini görmeniz için hepsini aynı büyüklükte ve Güneş’e yakın çizmesi gerekiyordu. Buna sanatçının tercih hakkı da diyebilirsiniz. Aşağıda klasik Güneş Sistemi modelinde gezegenlerin gerçek dönüş hızlarını görebilirsiniz.

Okulda öğretilen klasik model çocukların gezegenlerin dönüş hareketini anlamasını kolaylaştırdığı için tercih ediliyor. Ancak, size verdiğim bu bilgiler Avrupa ve Amerika’da ortaokul seviyesindeki bilgiler. Bizim ortaöğretim fen derslerini geliştirmemiz gerekiyor.

 

5. Bakış açısına bağlı hatalar

İkinci hata, gezegenlerin Güneş çevresinde dönerken hiç Güneş’in önüne geçmiyor, hep Güneş’in arkasında kalıyor gibi görünmesi.

Bu yanlış. Gezegenler Güneş çevresinde kusursuz daireler çizmediği için (eliptik yörüngede döndüklerinden) bazen Güneş’in önüne geçiyorlar ve bazen Güneş’in arkasında kalıyorlar. Ancak, şu videoya bakarsanız Sadhu’nun aslında doğru çizdiğini göreceksiniz.

Gerçekten bazen gezegenler Güneş’in önüne geçiyor. Sadece videoyu izlerken bunu seçmekte zorlanıyoruz. Sadhu +1.

 

6. Büyük hatalar

Güneş’in Samanyolu çevresinde döndüğünü hatırlayalım. Ancak, Güneş ve dolayısıyla Güneş Sistemi Samanyolu, çevresinde yaklaşık 60 derecelik açıyla dönüyor. Oysa hemen aşağıdaki videoda Güneş sanki galaktik düzleme 90 derece açıyla uzayda yol alıyor gibi resmedilmiş. Doğru açıyı daha aşağıdaki resimde görebilirsiniz.

İkinci büyük hata ise Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin Güneş’e göre 6 derece eğik döndüğünün gösterilmemesi. Oysa 6 derecelik açı çok önemli. Amatör astronomi için teleskop rehberi yazımda tanıttığım teleskoplardan birini alıp gökyüzüne çevirirseniz Güneş’in her yıl gezegenlerin önüne geçmediğini göreceksiniz.

 

Ay tutulması

Bu aslında Ay tutulmasıyla ilgili bir şey. Ay kendi yörüngesinde dönerken kimi zaman Dünya’nın arkasına geçiyor ve gezegenimiz Güneş ışığını kestiği için Dünya’nın gölgesi Ay’ı karartıyor. Bazen de Ay Güneş’in önünden geçiyor ve gölgesi Dünya’ya düşüyor. Böylece Güneş tutuluyor.

Aynı şey Güneş Sistemi’ndeki tüm gezegenler için geçerli! Bazen gezegenler bize göre Güneş’in arkasında kalıyor. Bazen de aşağıda görebileceğiniz gibi Güneş’in önünden geçiyor. Her durumda hem Ay Dünya’ya göre 6 derece eğik dönüyor hem de gezegenler Güneş’e göre 6 derece eğik dönüyor.

Bunu neden anlattım? Çünkü sırf bu nedenle gezegenler her yıl tutulmuyor. Güneş her yıl en az bir kez her gezegenin önünden geçmiyor. Gezegen tutulması olayı düzenli olarak tekrarlanmıyor.

Sadhu’nun düzeltilmiş videosu

Sadhu aşağıdaki videoda Güneş ve gezegenlerin galaksinin çevresinde gerçekçi olarak nasıl döndüğünü gösteriyor ama yine hatalar var. Örneğin merkezin güneş gibi parlamaması lazım. Ayrıca gezegenleri net seçebilmeniz için bunlar olduğundan büyük gösterilmiş.

 

Bu kadar kızacak ne var?

Doğrusu Sadhu’ya diğer astronomlar gibi kızgın değilim. Sonuçta bize Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin Güneş çevresinde nasıl döndüğünü anlatmak için fırsat veriyor. Ayrıca her iki video da birkaç düzeltme dışında bilimsel gerçeklere uygun.

Ancak, daha sonra Sadhu¹ ve kaynak gösterdiği Haramein² resmen saçmalamaya başlıyorlar: “Madem gezegenler Güneş çevresinde kuşbakışı halkalar çizerek dönmüyor, bunun yerine sarmallar çizerek dönüyor; öyleyse gezegenler aslında Güneş çevresinde hiç dönmüyor! Bunun yerine tazı gibi Güneş’i kovalıyor.”

İki kafadar bir şeyin etrafında sarmallar çizerek dönmenin imkansız olduğunu iddia ediyor. Tabii ki bu çok saçma: Bir şeyin çevresinde sarmallar çizerek dönebilirsiniz. Parmağınızla deneyin. 😀

İlgili yazı: İnsan Gibi Düşünen Robotlar Ne Zaman?

 

Dahası var!

Sadhu ardından hızını alamayıp “Mademki gezegenler sarmallar çizerek dönüyor, öyleyse hayatta hiç başladıkları yere geri dönmüyorlar. Bu durumda tarih tekerrürden ibaret değildir ve hayat sürekli bir ilerlemedir” diyor.

Mantıksal olarak bu argümanların birbirinden kopuk olduğunu belirtelim. Tek tek doğru olabilirler, ama birbirlerinin doğruluğunu kanıtlamıyorlar. Bu arada çaktırmadan size temel mantık yürütme ve eleştiriler düşünme tekniklerini öğretiyorum. 😉

Sonra Haramein gezegenlerin Güneş’i kovaladığını; çünkü Güneş’in Tanrı’nın habercisi olduğunu ve Maya takvimi ile Fibonacci sayılarının da tanrısal gücün evrendeki kanıtları olduğunu söylüyor. Haramein’a göre yaşamda girdap felsefesini temel almak gerek; çünkü girdap kendini hiç tekrarlamaz.

İlgili yazı: Dünya’daki hayatın kökeni Mars mı?

 

Mantıksal safsata

Bu aşamada sizler için farklı bir şey yapacağım. İki kafadarın dinsel görüşlerini eleştirmeyeceğim. Ancak, bu görüşleri temellendirmeye çalışırken bilimi yanlış anladıklarını ve yanlış düşündüklerini göstereceğim. Ne de olsa yıllardır eleştirel düşünmeyi öğrenelim diyorum. Artık ne olduğunu görelim:

Sadu ve Haramein, “Güneş merkezli model yanlıştır; çünkü gezegenler sarmallar (onlara göre girdaplar) çizerek döner. Sarmallar çizen hiçbir gezegen de aslında dönmez, sadece uzayda giden Güneş’i kovalar” diyorlar.

“Tarih kendini tekerrür etmez, döngüsel şeyler ise kendini tekrar eder. Ayrıca sarmallar döngüsel hareket değildir, öyleyse Dünya Güneş’in çevresinde dönmez” diye saçma sapan bir düşünce dizisi geliştirmişler. Saçma derken, argümanın teknik olarak saçma olduğunu söylüyorum.

Mantıkta buna safsatadan argüman veya safsatanın safsatası deriz: Bu hata bazı açılardan yanlış olan bir argümanın tümüyle yanlış olduğunu düşünmektir (belirli bir sonucun argümanı yanlışsa o sonucun da yanlış olduğunu öne sürmek). Siz farklı fikirleri birbirine karıştırıp çorba etmişler de diyebilirsiniz.

İlgili yazı: Televizyon Savaşları Başladı

 

Mantık yürütelim

Örneğin, Dünya Güneş’in çevresinde döner (doğru); çünkü Güneş evrenin merkezidir (yanlış), öyleyse Dünya Güneş’in çevresinde dönmez (yanlış!). Bu yanlışı şöyle taçlandırıyorlar: Hayatta hiçbir şey başladığı noktaya dönmez, öyleyse gezegenler Güneş çevresinde dönmüyor.

Gerçekten de kuantum fiziğine göre hiçbir şey aynen tekrarlanmaz. Buna Heisenberg’in belirsizlik ilkesi diyoruz. Son olarak şunu da söyleyelim: Girdaplar çizerek dönen her şey yine başladığı noktaya döner. Genel anlamda “tekerrür” kaçınılmazdır. Bunu Sadhu’nun kendi videolarında görebilirsiniz.

Gezegenler dönerken Güneş’e göre tekrar tekrar aynı noktadan geçiyor. Elbette Güneş de Samanyolu çevresinde dönüyor ve 230 milyon yıl sonra başladığı yere geliyor. Bugünlük bu kadar yeter. Hepinize bilim, sanat, edebiyat, felsefe, mantık ve ahlakın ışığından ayrılmadığınız aydınlık günler dilerim. 🙂

¹Girdap modeli
²https://youtu.be/Ex283trHBgE