Facebook’tan Google’a Rakip Arama Motoru >> Facebook Arama ile herkes sitede aradığını bulacak
Facebook site içi aramayı geliştirerek Google benzeri bir arama motoru olmaya hazırlanıyor. Artık 2 trilyon Facebook gönderisi içinde aradığınız tüm haberleri bulabileceksiniz. Peki Facebook gerçek zamanlı arama özelliği ile neden Twitter ve Google’a rakip oluyor?
Bu yıl Google+ ağına Koleksiyonlar özelliği geldi (Facebook fotoğraf albümlerine benzeyen ama aynı zamanda video koleksiyonu yapmanıza da izin veren bir özellik). Twitter da Anlar özelliğini duyurdu (Twitter Amerika’da en popüler tweetleri seçiyor ve bunları Anlar başlığı altında göstererek daha çok kişiye gösterilmesini sağlıyor). Facebook bu gelişmeleri genişletilmiş site içi arama ile takip ediyor.
Facebook’un amacı site içinde aradığını bulamayan kullanıcıların Twitter ve Google’a gitmesini önlemek. Şimdi yeni arama özelliğinin nasıl çalıştığını ve arama reklamcılığı açısından Facebook’un gerçekten Google’a rakip olup olamayacağını inceleyelim. Son olarak da Facebook Arama kullanırken siber tacizi önlemek için gizliliğimizi nasıl koruyacağımıza bakalım.
Kişiye özel arama
Kabul edin, Facebook’taki en sıkıcı özelliklerden biri Facebook’un balık hafızalı olması; yani haber akışında alta düşüp kaybolan ilginç bir paylaşımı sonradan arayıp bulmamıza izin vermemesi.
Oysa Google arama motoru anahtar kelimeler ve görseller üzerinden alakalı arama yapmanızı sağlıyor. Twitter da etiket aramanıza ve en popüler konuları (trend topic) #hashtag’le bulmanıza izin veriyor. Oysa biz Facebook’ta son Beşiktaş maçını bile arayamıyoruz!
En bencil sosyal ağ
Facebook’ta tek yapabileceğimiz şey, hoşumuza giden bir gönderiyi haber akışında alta düşmeden önce bulup kaydetmek (Facebook bu özelliği de yeni ekledi).
Oysa bu hiç kullanışlı bir çözüm değil: Facebook mobil uygulaması sürekli olarak haber akışında “başlıca haberleri göster” özelliğini etkinleştiriyor ve “en yeni haberleri göster” ayarını kapatıyor. Siz de bunu unuttuğunuz veya değiştirmeye üşendiğiniz için sadece Facebook’un öne çıkarmak istediği haberleri görüyorsunuz (üstelik kaydettiğiniz haberlerde arama yapamıyorsunuz).
Facebook bunu bilerek yapıyor, çünkü haberlerinizi öne çıkarmak için sizden 64 TL gibi bir tanıtım ücreti alıyor. Bu yüzden de kullanıcının mobilde kendi haber akışını belirlemesi işine gelmiyor. Oysa şimdi Facebook 2 trilyon gönderi içinde aradığınız bir haberi anahtar kelimelerle aramanıza izin veriyor. Böylece site içinde dünyanın en alakalı arama motoru oluyor.
Twıtter’dan ders aldı
Bugün dünyada 1,5 milyardan fazla aktif kullanıcısı olan bir sosyal ağ olarak Facebook’un kullanıcı kaybetmekten korkusu yok. Ancak e-ticaret açısından aktif kullanıcı sayısını, özellikle de genç Y kuşağını, yani internete doğan online müşterileri korumak ve genç kullanıcı sayısını artırmak istiyor.
Peki bu ne anlama geliyor? Bu, Facebook’un tıkla ve ara reklamları ve Instant Articles uygulamasıyla “aracı platform” olarak e-ticarete atılması anlamına geliyor. Zaten bu yüzden profil resminize animasyonlu gif ekleme gibi yeni özellikleri kullanıma sundu.
İlglii yazı: Facebook profillerine video ekleyebilirsiniz
Neden alakalı arama yapmalıyız?
Şu anda Amerika’da deneme sürümü kullanılan Facebook tıkla ve ara reklamları e-ticaret için çok ilginç bir uygulama. Diyelim ki Taksim Meydanı’ndaki bir büfeci, “Facebook’a 1 km çapındaki daire içinde Facebook uygulamasını açan tüm kullanıcılara benim tavuk döner reklamımı göster” diyor.
Facebook da bu kategoriye giren kullanıcılara ilgili döner reklamını ve yanında da telefonla ara düğmesini gösteriyor. Reklamla ilgilenen müşteri Facebook’taki düğmeye basıp büfeyi arıyor ve ofisine sipariş veriyor.
Taksim’in dönerleri
Dikkat ederseniz bu sistem başka bir şey daha yapıyor. Büyük mağazalar için çağrı merkezlerini salt müşteri hizmetleri sunmaktan çıkararak doğrudan telefonla sipariş alan satış merkezlerine dönüştürüyor. Ancak Facebook arama motoru açısından bizi ilgilendiren kısmı şu:
Facebook gelişmiş arama özelliği artık tam kapsamlı bir Google arama motoru gibi davranacak ve bir daha Facebook’ta döner aradığınız zaman size o büfenin sayfasını da gösterecek.
Dijital yayıncılık için şart
Facebook, Instant Articles uygulaması ile dünyanın en büyük dijital yayıncılarının içeriklerini doğrudan kendi üzerinde barındırmaya başladı. Örneğin, The New York Times sitesi bazı haber videolarını sadece Facebook sayfasından paylaşıyor.
Yakında Hürriyet ve Milliyet de haberlerini 1,5 milyar kullanıcıya erişen Facebook üzerinde yayınlamaya başlayabilir. Elbette bunun için acar basınımızın online reklamcılıkta aforoz edilmelerine yol açan “tıklama sahtekarlığından” vazgeçmesi gerekiyor, ama Facebook reklam gelirlerinin önemli kısmını yayıncıya bıraktığı için bu da sorun olmaz.
Ancak, Facebook kullanıcısı arama kutusunda Google’da yaptığı gibi en güncel haberleri arayamazsa bu durum yayıncı için ciddi bir sorun olur. Özetle içeriğini Facebook’ta barındıran dijital yayıncılar da Facebook’un gelişmiş arama özelliğinden yararlanacaklar.
Medya tekeli oluyor
Facebook’un “uygulama içinde açma” özelliği sayesinde web sitelerini Chrome gibi bir tarayıcıda açmaya bile gerek kalmıyor. Üstelik Twitter’ın tersine, Facebook bu siteleri Chrome’da açmadığınız sürece başka sosyal ağlarda paylaşmanıza veya Pocket gibi bir servise kaydetmenizi de izin vermiyor.
Google bu sorunu aşmak ve kullanıcıların hangi sitelere girdiğini görmek için Chrome’dan Facebook’a giriş yapma özelliği getirdi. İyi de yaptı (Tabii hackerlar Facebook şifrenizi mobil Chrome’dan çalmazsa: Kafe restoranlardan internete girerken hiçbir hesabınıza giriş yapmayın. Sadece evden giriş yapın).
Yayıncılar bazı haberleri sadece Facebook’ta yayınlayacağına göre kullanıcının Google’a girmesine hemen hiç gerek kalmıyor. Öyle ki birçok güncel haberi Google kullanmadan, Facebook içinde bulabileceksiniz. Buna e-ticarete yönelik tıkla ve ara reklamlarını da eklediğimizde Facebook’un gerçek bir dijital platform tekeli olduğunu görüyoruz.
İlgili yazı: Chrome bizi nasıl gözetliyor?
Önce Twıtter yaptı
Twitter kendini dijital dünyanın tartışma forumu olarak lanse ediyor. Nasıl ki Eski Yunan’da halkın toplandığı ve günlük meseleleri konuştuğu forumlar ve agoralar vardı (çarşılar, meydanlar ve pazar yerleri) modern dünyanın da Twitter adlı bir dijital meydanı var.
Twitter bu başarıyı sosyal ağlarda ilkler arasında yer alan gelişmiş site içi arama özelliğine borçlu. Bugüne kadar biz de bunu yapıyorduk. Facebook’ta kaçırdığımız haberleri Google veya Twitter’da arayıp buluyorduk.
Twitter hesabınızı gizli hale getirmediğiniz sürece, sizin tweetleriniz de arama sonuçlarında gösterilebilir.
Etiketlerin gücü
Twitter’da aktivist olmak ve popüler bir konuyla ilgili fikir bildirmek çok kolay. Site içi aramayı kullanarak aradığınız konuyu buluyor ve kendi yorumunuzu en popüler etiketle paylaşıyorsunuz. Facebook’ta bu özellik yoktu, ama şimdi Facebook da gelişmiş arama özelliğinden yararlanmak istiyor. Çünkü gençlere hitap etmesi gerekiyor.
Facebook’un kullanıcılarını Twitter’a kaptırmak istemediğini söyledik ve bu ilk bakışta size garip gelmiş olabilir. Facebook’un aktif kullanıcı sayısı Twitter’ın beş katı. Üstelik Instagram entegrasyonu var ve 2014 yılında kişisel mesajlaşma uygulaması WhatsApp’ı da satın aldı (İşin ilginci Whatsapp Gmail’den sonra dünyanın en büyük karanlık sosyal ağı).
E-ticaret için genç kullanıcılar
Facebook hem tıkla ve ara reklamları hem de Instant Articles uygulaması için kendini dünyanın en büyük aracı e-ticaret platformu olarak konumlandırmak istiyor. Bu yüzden genç kullanıcıları kazanmak istiyor.
Oysa 2012’den itibaren baktığımızda Facebook’un özellikle Amerikalı gençleri kaybetmeye başladığını görüyoruz. Öyle ki Amerika’daki genç Facebook kullanıcıların oranı bir ara yüzde 40’a düştü. İnternete doğanların daha çok online alışveriş yaptığını düşündüğümüzde Facebook’un buna karşı tedbir aldığı anlaşılıyor.
İlgili yazı: Facebook beğen düğmesine duygusal simgeler geliyor
Facebook SEO
Markalar arama sonuçlarında öne çıkarak müşterilerine daha sık reklam göstermeye çalıştıkça Facebook’taki SEO kuralları da değişecek. Google SEO’ya ek olarak bir de Facebook SEO gelecek (SEO uzmanları dersinize çalışın! 🙂 ).
Nitekim Facebook algoritması kişiye özel arama sonuçları göstermek için sadece kullanıcı profilini dikkate almıyor. Aynı zamanda önceki kullanıcı etkileşimini ölçmek için 200 farklı faktörü hesaba katıyor. Ayrıca yakın gelecekte haber kaynaklarına da itibar puanı eklemeye başlayacak. Bütün bunlar dijital yayıncılara ve markalara alakalı müşteri çekmek için yapılıyor. Şimdi buna yakından bakalım.
Gerçek zamanlı haber arama
Facebok, Instant Articles uygulaması ile güncel haber bulma konusunda Google ve Twitter’a rakip oldu. Gelişmiş arama özelliği henüz Türkiye’ye gelmedi ama Amerika’da kullanıma giriyor. Üstelik sadece arkadaşlarınızın Sayfaları ve gönderilerini görmekle sınırlı kalmayacaksınız, tüm Facebook kullanıcılarının gönderilerinde arama yapacaksınız.
Kişiselleştirilmiş arama sonuçları güvenilir haber kaynaklarından gelen popüler paylaşımların konu başlıklarına göre kategorize edilecek. Arama sonuçlarının daha altlarında ise arkadaşlarınızın paylaşımlarını göreceksiniz. Buna ek olarak konuyla ilgili popüler bağlantılar, alıntılar ve yabancıların paylaşımları da gösterilecek.
Facebook Arama Özeti
Bu sistem Twitter Arama’ya benzer şekilde çalışıyor ve Facebook’ta paylaşılan tüm sohbetleri, popüler haberleri ve canlı yayınlanan etkinlikleri sayfanızda listeliyor. Böylece Facebook sadece bir dijital yayıncılık platformu olmuyor, aynı zamanda bir haber yorum platformuna dönüşüyor.
Ancak, Facebook’un 2012 yılında kullanıcılardan gizli olarak sosyal medyada algı yönetimi deneyleri yaptığını ve bunun ortaya çıkması üzerine “sosyal medyada algı yönetimi yapabileceği” maddesini de kullanıcı sözleşmesine eklediğini biliyoruz.1
Örneğin bir gün size kötü haberler ve ertesi gün de iyi haberler gösterebilir. Bunu seçimlerden önceki son hafta yaparsa seçmenin moralini etkileyerek siyasi partilerin oy oranlarını bile değiştirebilir. :o!
Arama reklamlarının dönüşü
Yeniden hedeflemenin ve mobil reklamların çıkmasıyla birlikte arama reklamcılığı büyük darbe aldı. Ancak, Facebook’un gelişmiş arama özelliği sayesinde arama reklamcılığı site içi aramalarda tekrar önem kazanacak gibi görünüyor (çünkü site içi aramalar Google aramalarından daha alakalı olacak).
Bu da Facebook’un sponsorlu arama sonuçları için anahtar kelime reklamcılığından büyük para kazanması anlamına geliyor. Aynı zamanda Google+ sosyal ağını bir türlü yaygınlaştıramayan Google’ın arama motoru liderliğini Facebook’a kaptırabileceğini gösteriyor.
Facebook ve AdWords
Facebook site içinde daha alakalı arama sonuçlarına izin verdiği için Google AdWords hizmetinden daha çok para kazanabilir.
Nitekim Facebook Arama Başkan Yardımcısı Tom Stocky konuyla ilgili açıklamasında üstü kapalı bunu söylüyor: “Arama tabanlı iş modeli çok iyi anlaşıldığı için bunun Facebook’a geleceğini göreceğiz.” Günde 1,5 milyar arama işleyen Facebook’un site içi aramadan büyük para kazanacağı açık.
Aktif kullanıcı sayısı artacak
Gelişmiş arama özelliği Facebook’u sansürcülükle suçlayan eleştirileri de azaltabilir. Birçok internet aktivisti, “Facebook kendiniz çalıp kendinizin dinlediği bir ortam. Çünkü kimsenin gerçekten birbiriyle iletişim kurmasına izin vermiyor” tarzında eleştiriler yöneltiyor.
Bazen ben de Facebook’u insanları küçük gruplara ayıran ve böl-yönet taktiği uygulayan bir sosyal medya hapishanesi olarak düşünüyorum.
Tom Stocky ise bu iş geçmişte kaldı diyor: “Artık sadece arkadaşlarınızın ve yakın çevrenizin ne dediğini görmekle kalmayacaksınız. Aynı zamanda bizzat haberlere konu olan olayları yaşayan insanların yazdıklarını da göreceksiniz. Bu da bize bambaşka bir bakış açısı kazandıracak.”
Eskiden Twıtter’da arama yapardık
Şimdi Facebook mobil üzerinde arama yapacağız. Özellikle de bazı arkadaşlarımızın Android’i yavaşlatan Facebook mobilden bıkıp bu uygulamayı telefonlarından kaldırdığını düşünürsek Facebook’un arama motoru hamlesini daha iyi anlıyoruz.
“Facebook insanları mobil web arayüzü yerine mobil uygulamaya yönlendirmek istiyor.”
Mobil uygulama ile çalışan tıkla ve ara reklamlarını hesaba katan Stocky’ye göre bu kaçınılmaz bir gelişme: “Web arama, insanların özellikle endekslenebilen web sitelerinde içerik üretme şeklini büyük ölçüde değiştirdi. Şimdi Facebook’a gerçek zamanlı haber arama geldi ve bu da insanların içeriğe erişimini kolaylaştırarak daha çok şey paylaşmalarını sağlayacak.”
Nereden nereye
Facebook arama önce sadece arkadaşlarınızı bulmanıza yarıyordu. Ardından Grafik Arama özelliği internette işletmeleri, fotoğrafları ve filmleri de bulmanızı sağladı. Sonra mobil arama geldi (Gerçi bunu tam olarak başaramadılar).
Son olarak da gerçek zamanlı arama geldi: Facebook mühendisleri 2014 yılında çok çalışarak 10 yıl içinde Facebook’ta paylaşılan tüm gönderileri dizine eklediler ve sisteme arama motoru özelliği kazandırdılar. Oysa bu da kullanıma girdiği ülkelerde sadece arkadaşlarınızın gönderilerini bulmanıza izin veriyordu.
Bu süreçte Facebook arama reklamlarını da test etti. Örneğin FarmVille gibi bir oyunu aradığınızda size rakip oyunların reklamlarını da gösterdi, ama sonunda bu testleri sonlandırarak insanlara sadece alakalı bir arama deneyimi sunmaya odaklandı.
Nasıl çalışıyor?
Facebook kullanıcılarını Google’da olduğu gibi arama yapmaya alıştırmak için arama kutusunda açılır menü gösterecek ve otomatik kelime tamamlama özelliği kullanacak. Böylece arama terimlerinizi en popüler arama terimleriyle tamamlayacak (Aslında bu bile algı yönetimi, çünkü hangi aramaları göreceğinize Facebook karar veriyor).
Her durumda Facebook’ta daha önce neyi beğendiğinize, neyi paylaştığınıza, neyi aradığınıza, kullanıcı profilinize ve diğer 200 faktöre bağlı olarak kişiselleştirilen bir arama sonuçları sayfası göreceksiniz.
Google ve Twıtter’dan farkı ne?
Facebook, Google gibi size basit bir alakalı sonuçlar listesi göstermiyor veya Twitter’ın yaptığı gibi sadece popüler konuları listelemiyor. Aynı zamanda arama sonuçları sayfasını popüler haber sitelerinin haberleri, ilgili sayfalar ve arkadaşlarınızın paylaşımları gibi birkaç bölüme ayırıyor.
Kısacası bu sistem Facebook Yükseliştekiler sayfası gibi çalışıyor (Bu özellik de şimdilik sadece İngilizce konuşulan ülkelerle sınırlı).
Arama sonuçlarını kategorize ediyor
Facebook aradığınız haberler hakkında size fikir vermek için önce özet sonuçları gösteriyor. Ardından CNN gibi güvenilir (!) haber kaynaklarından gelen başlıklar gösteriyor (aramanın algı yönetimi ve manipülasyona en açık kısmı bu).
Hangi haber sitelerinin daha güvenilir olduğuna karar verme işi özel bir Facebook ekibine ait. Bu ekip haber sitelerinin etkileşim oranlarıyla spam raporlarına bakarak her siteye ve muhabire puan veriyor. Arama motoru da en yüksek puanı alan kişi ve siteleri en üstte gösteriyor.
Arama sonuçlarında son olarak arkadaşlarınızın veya üye olduğunuz grupların paylaşımları gösteriliyor. Hatta Facebook’un kullanıcıya alakalı arama sonuçları göstermek için Office 365’te kullanılan Digg hizmetini taklit ettiğini söyleyebiliriz.
Son olarak da arkadaşınız olmayan kişilerin herkese açık gönderileri arasından alakalı sonuçlar gösteriliyor. Herkese açık olmayan gönderiler ise gizlilik açısından gösterilmiyor.
Facebook’ta gizlilik zor
Aslında Facebook’un kullanıcılara bir mesaj göndermesi ve eski paylaşımlarını gözden geçirmelerini istemesi yerinde olur. Eşek şakalarını silin diyebilir mesela! 🙂 Gerçi kim 10 yıllık muhabbeti tarayıp temizlik yapacak ayrı konu; ama eskinin eşek şakaları bugün işten atılmanıza neden olabilir.
Bu gerçek bir risk: Hemen alta düştüğü için unutulan eski gönderileriniz şimdi arama sonuçlarında görüntülenebilir. Bu yüzden herkese açık gönderilerinizi hızla gözden geçirmekte fayda var. Neyse ki Facebook da söz konusu durumun farkında:
Tom Stocky, birisi arama sonuçlarınızda gönderinizi beğendiği zaman Facebook’un size bildirim göndereceğini söylüyor. Böylece sakıncalı bir gönderiyi silmek için bir şansımız olacak. Ancak gönderimizi beğenmek yerine sadece okursa hiçbir bildirim gelmeyecek. Anlaşılan bu gidişle sırf Facebook bildirimlerini takip etmek için ayrı bir dijital asistana ihtiyacımız olacak! :p
İlgili yazı: Facebook Messenger’a yeni dijital asistan “M”
Gizliliğinizi nasıl korursunuz?
“Futbol” gibi kısa kuyruklu genel bir anahtar kelime kullansanız bile Facebook sizinle alakalı arama sonuçlarını hiyerarşik olarak, yani kendi belirlediği öncelik sırasına gösterecek (tabii ki Facebook’ta neye baktığınızı dikkate alacak).
Hiyerarşik arama sonuçları derken, siz de kategori bazlı arama yapabileceksiniz. Örneğin en popüler haberler, en son haberler, kişiler, fotoğraflar, videolar, sayfalar, yerler, gruplar ve etkinlikler arasında arama yapacaksınız (Sadece video aramak mı istiyorsunuz? Mümkün).
Herkese açık ayarları değiştirin
Facebook sadece herkese açık gönderileri aramanıza izin veriyor dedik, ama merak ettiğiniz diğer soruyu da yanıtlayalım: Facebook kullanıcıları arama yaptıkları zaman “Sadece arkadaşlarıma göster” dediğiniz gönderileri de göremeyecekler.
- Facebook aramalarına konu olmak istemiyor ve sadece arkadaş çevrenizle iletişim kurmak istiyorsanız gönderilerinizi yalnızca arkadaşlarınıza gösterin.
- Fotoğraflarınızı da arkadaşlarınızla sınırlandırın ve yalnızca arkadaşlarınızın sizi etiketlemesine izin verin.
- Profilinizde yer alan Hakkında sekmesi altında profil bilgilerinizi kimin göreceğini de sınırlayabilirsiniz.
İlgili yazı: Türkiye’deki MOBESE kameralarında yüz tanıma özelliği var
Ya özgür internet?
Bununla birlikte Twitter’ın gücünü koruyacağını düşünüyorum. Twitter yapısı gereği günceli daha iyi takip eden bir sosyal ağ olarak kalacak ve en sıcak tartışmalar Twitter’da dönecek. Zaten Facebook’un amacı da Twitter kullanıcılarını çalmak değil, kendi kullanıcılarının Twitter’a gitmesini engellemek.
Yine de Facebook’ta arama yaptığımız zaman hangi sonuçların bizimle alakalı olduğuna Facebook karar veriyor. Üstelik bu sonuçları basitçe listelemekle yetinmiyor. Aynı zamanda 4 ayrı başlığa bölerek kategorize ediyor. Bu da algı yönetimine son derece açık bir uygulama.
Facebook geliştirilmiş arama özelliğinin Türkiye’ye gelmesini sabırsızlıkla bekliyorum, ama vatandaşın haber özgürlüğü konusunda ciddi kaygılarım var (Facebook’un işine gelmeyen haberleri az gösterme ihtimali bulunuyor). Bu yüzden çok kanallı iletişimden vazgeçmeyin ve Twitter kullanmaya devam edin derim.
