Dünyanın Manyetik Alanında Dev Delik Açıldı

NASA’nın THEMIS uzay sondaları Dünya’nın manyetik alanında dev bir delik keşfetti. Güneş’in manyetik alanı ile Dünya’nın birbirine değdiği yerlerde delikler açılıyor. Ancak, internet haberlerinin tersine bu bir solucandeliği değil ve Güneş’in yeryüzüne ölüm ışınları göndermesine neden olmuyor. Peki bilgisayarları bozan güneş fırtınalarına yol açar mı?

Güneş ve Dünya göbekten bağlı

Dünya’nın manyetik alanı, bizi Güneş rüzgarını oluşturan hızlı protonların yol açtığı sert radyasyondan ve diğer yıldızlardan gelen tehlikeli kozmik ışınlardan koruyor.

Öyle ki manyetik alanımız olmasıydı Güneş’in morötesi ışınlarını kesen ozon tabakasına rağmen Dünya’da kanser vakaları artar ve büyük ihtimalle çok hücreli kara canlılarının soyu tükenirdi. Üstelik manyetik alan, gezegenimizi saran hava tabakasını da güneş rüzgarından koruyor ve tıpkı Mars’a yaptığı gibi, Güneş’in atmosferi uzaya üfleyip hayatı yok etmesini önlüyor.

İlgili yazı: Facebook Sohbet Botunu Çok Zeki Diye Kapatmadı

 

Buna rağmen delik deşik!

Dünya’nın manyetik alanının nasıl çalıştığını Türkiye’de neden deprem oluyor yazısında görebilirsiniz. Ancak, manyetik alanımızın kevgir gibi delik deşik olduğunu daha yeni öğrendik.

NASA sondaları, 2008 yılında Güneş’in manyetik alan çizgilerinin yılan gibi uzayarak Dünya’nın manyetik alanına ulaştığını ve gezegenimize dokunduğunu keşfetti. O zamandan beri manyetik alanda geçici delikler açıldığını biliyoruz; ama yeni bulunan dev delik benzerlerinden 10 kat büyük.

Üstelik ilk kez kuzey yarımküreyi koruyan manyetik alan kabuğunda bir delik açılıyor ve yazının devamında bunun sonuçlarını okuyabilirsiniz; ama önce, haber kanallarının bilimsel açıklamaları çarpıtmasından kaynaklanan yanlış anlamaları düzeltelim:

İlgili yazı: Evren İçi Boş Bir Hologram mı?

 

Manyetik solucandeliği

Günümüzde manyetik solucandelikleri görünmezlik pelerini üretiminde kullanılıyor; ama madde ile bilginin ışıktan hızlı iletilmesine izin vermiyor.

Bu açıdan bakarsak yeni bulunan manyetik delik de sıradan bir oluşum ve Güneş’in Dünya’ya solucandelikleriyle parçacık ışınlamasına imkan vermiyor; ama Dünyamızı koruyan güç alanını başka bir şekilde zayıflatıyor. Nasıl derseniz:

NASA’nın 5 adet THEMIS uzay sondası var ve bunlar uzaktan dönerek Dünya’nın renkli kutup ışıklarını (aurora) inceliyor. Ancak, THEMIS sondaları dev manyetik deliği tespit edince bilimsel teoriler tepetaklak oldu.

En basitinden, 1990’ların sonlarında fırlatılan Kutup Uydusu sayesinde bu deliklerin günde 100 kez açılabildiğini öğrenmiştik; ama bu kadar büyük bir delik görmeyi beklemiyorduk. Şaşırmamızın ikinci gelince:

O da sürpriz kuzey deliği

Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde THEMIS projesini yöneten fizikçilerden David Sibeck, “İlk başta buna inanamadım” diyor: “Bu buluş güneş rüzgarı ile manyetosfer arasındaki etkileşime dair bilgilerimizi temelden değiştirdi. Bir kere dev bir gedik var; Dünya’dan 4 kat büyük bir gedik ve bunun nasıl oluştuğunu açıklamak için daha çok çalışmamız gerekiyor.”

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Router Modem

 

Dünya’dan büyük delik olur mu?

Resimde gördüğünüz gibi Dünya’nın manyetik alanı gezegenimizden çok daha büyük. Bu sebeple dev delik de Dünya’dan 4 kat büyük olabilir. Peki bu gedik nasıl açıldı?

THEMIS gösterdi ki Güneş ve Dünya birbirini etkileyen iki güçlü mıknatıs gibi davranıyor ve bazen Güneş’in manyetik alan çizgileri Dünya’nın manyetik alan çizgilerine ulaşıyor. Böylece iki güç alanı yumak gibi birbirine dolanıyor.

Ancak, haberlerde belirtildiği şekliyle Güneş’ten Dünya’ya doğru ölümcül bir radyasyon akışı söz konusu değil. Bunun yerine, Güneş’in manyetik alanı Dünya’nın güç alanına değdiği noktayı elektriklendiriyor; yani X noktaları olarak adlandırılan yerlerde elektron akışı (yayılımı) başlatıyor.

Bu süreçte Güneş’ten gelen parçacıklar Dünya’ya daha kısa sürede ulaşmıyor; ancak, güneş rüzgarı ile halihazırda Dünya’ya ulaşmış olan parçacıklar yeni açılan delikten geçerek kutupları bombalıyor. Bu sırada delikten içeriye saniyede 12 bin trilyon kere trilyon parçacık giriyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Manyetik bağlantı

Dev delik açıldığı zaman Dünya’nın Güneş’e bakan tarafı kısa süre için radyasyona maruz kaldı. Ancak, güneş rüzgarı bazı kırmızı cüce yıldızların rüzgarı kadar güçlü olmadığı için gezegenimizde hayati tehlike yaşanmadı. En büyük sürpriz ise deliğin kuzey yarımkürede olmasıydı.

Sibeck konuyu şöyle açıklıyor: “Sıradan biri için bu önemsiz bir detay olabilir; ama uzay fizikçilerinin aklı başından gitti. Bu haber fizikçilere Güneş bugün batıdan doğdu demek gibi. Elimizdeki modellere göre manyetik deliklerin sadece güney kutbunda açılması gerekiyor.”

İlgili yazı: Sıcak Dalgaları ile 1,5 milyar İnsan Evsiz Kalacak

 

Peki uzay deliği nasıl açıldı?

Güneş rüzgarı Dünya’nın manyetik alanına ekvatorun hemen üzerinden çarptığı zaman, rüzgarla gelen yüklü parçacıklar kuzey kutbuna giden manyetik çizgilerin üzerinde akıyor.

Ancak, Güneş ve Dünya’nın manyetik alanları birbirine değdiği anda iki güç alanı birlikte çalışıyor ve Güneş’in manyetik alanı da yüklü parçacıkları kuzey kutbuna itmeye başlıyor. İşte bu süreç daha güçlü kutup ışıklarına yol açıyor.

Oysa bu kez tam tersi oldu: Dünya’nın manyetik alanı ekstra güçlü güneş rüzgarına engel olmak yerine kapıyı ardına kadar açtı.

Uzay Yolu dizisindeki Kaptan Kirk olsanız buna şaşırmaz mısınız? Tam Klingon saldırısına karşı koruyucu kalkanları güçlendirmek istediğinizde bütün kalkanlar iniyor ve büyük ölçüde savunmamız kalıyorsunuz!

İlgili yazı: Robotlaşma yüzünden şoförler 2027 ve cerrahlar 2053’te işsiz kalacak

 

Güneş fırtınaları

Dünya’nın manyetik alanındaki dev delik güneş fırtınalarını (çok şiddetli güneş rüzgarları) tetiklemiyor; ama manyetik alanımızı olası fırtınalara karşı zayıflatıyor. Bu tür fırtınalar manyetik alanı aşırı yüklediği zaman trafolar yanabilir ve elektrikler kesilebilir.

Neyse ki Güneşimiz insanlık elektronik cihazları icat etmeden çok önce sakinleşti. Ancak taç küre kütle atımlarından (CME); yani Güneş’in uzaya püskürttüğü dev plazma bulutlarından oluşan güneş fırtınalarının önümüzdeki yıllarda şiddetini artırması mümkün.

Nitekim Güneş döngüsel olarak hareketli ve sakin dönemlere giriyor. Oysa şimdi sıra 24. Güneş Döngüsünde ve bilmediğimiz bir sebepten dolayı CME vakaları çift sayılı döngülerde şiddetini artırıyor. Çift döngüler sırasında nüfusun yoğun olduğu kuzey yarımküre daha şiddetli güneş fırtınalarına maruz kalıyor.

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu?

 

Önlem almalıyız

Gönül ister ki elektronik cihaz üreticileri güneş fırtınalarına dayanıklı aletler üretsinler. Ancak bu şimdilik zor: Modern uygarlık güneş fırtınalarının zayıf olduğu yıllarda gelişti ve ekonomik güçlüklerin arttığı günümüzde, tüketici markalarının ek harcama yaparak daha sağlam akıllı telefonlar üretmesi pek mümkün görünmüyor.

Gerçi asparagas haberlerin tersine, yakın gelecekte uygarlığa zarar verecek kadar şiddetli güneş fırtınaları yaşanmayacağı tahmin ediliyor; ama Güneş’i kaplayan dev kara delik yüzünden önümüzdeki yıllarda normalden daha şiddetli bir fırtına çıkabilir.

Her durumda, Dünya’nın manyetik alanındaki dev deliklerin sayısı ve sıklığı artarsa bırakın askeri radarlar gibi karmaşık sistemleri, sıradan tabletleri bile Güneş’e karşı sigortalatmak zorunda kalabiliriz.

Ancak, şimdilik telaşa kapılmaya gerek yok ve dilerseniz siz de bu akşam çimenlere çıplak ayakla basarak bütün elektriğinizi alabilirsiniz. Ne de olsa bu tür felaket senaryoları genellikle abartılıyor ve sözde Manyetik silah HAARP Türkiye’de depreme veya doluya yol açmıyor; bu tür afetlerin asıl sebebi olarak küresel ısınma ve betonlaşma gösteriliyor.

Dünya üzerindeki gizli delikler

¹THEMIS