Dijital Canlılar Gerçeğin Yerini Alıyor >> Doktorlar açık kaynak kodlu sanal solucanla beyin simülasyonu yapacak

Önce açık kaynak yazılımlar yaygınlaştı, sonra Arduino gibi açık kaynak bilgisayar donanımları geliştirildi ve şimdi de açık kaynak kodlu “dijital canlı” simülasyonları ortaya çıktı: OpenWorm (Açık Solucan) projesine katılan biyologlar ve yazılımcılar, dünyanın en gelişmiş sanal canlısının kodunu yazmayı planlıyor.

Oysa dünyanın en gelişmiş bilgisayar canlısı, Avatar filmindeki mavi tenli Na’vi ırkı gibi zeki bir yaşam formu değil. Yeni dijital canlımız, Akdeniz bölgesi gibi ılımlı enlemlerdeki humuslu topraklarda yaşayan bir tür zararsız kancalıkurdun kopyası olacak: Mütevazı C. elegans.

1990’larda bilgisayarların yeterince hızlanmasıyla birlikte ortaya çıkan sanal canlılar evrim sürecini incelemekte kullanılıyor. Son 20 yılda bilgisayarlar yüz binlerce yıllık evrime karşılık gelen milyonlarca sanal canlı üretti. Ancak aşağıdaki videoda görebileceğiniz gibi, bilgisayarların kendi belirlediği parametrelere göre yaratılan bu canlıların hiçbiri gerçek dünyada yaşamadı.

 

 

Bir solucanın marifetleri

C. elegans simülasyonu ise farklı, çünkü C. elagans gerçek bir canlı türü ve bundan böyle söz konusu kancalıkurdun sanal kopyası üniversite veri merkezlerinde, okul bilgisayarlarında ve programı indirirseniz evinizdeki laptopta yaşayacak.

Peki, 90’larda satılmaya başlayan ve bir zamanlar game watch’larda tutkuyla beslediğimiz dijital Tamagoçi’lerin hormonlu versiyonuna benzeyen bu sanal solucanları bilgisayarda yetiştirmenin manası ne?

 

 

Beyin simülasyonu

Sadece 1000 hücreden oluşan Kancalıkurt C. elegans “Boyu değil, işlevi önemli” sözünün yaşayan kanıtı. Alt tarafı 1 mm uzunluğundaki bu solucan türü insanoğlu gibi gelişmiş bir uygarlık kurmadı, felsefe, bilim ve sanat yapmadı.

Ancak, insan beyni kancalıkurdun sinir sistemine çok benziyor ve bizim basit bir solucanın sinir sisteminden öğreneceğimiz çok şey var (kanser ve diğer genetik hastalıkların tedavisi ile yeni kök hücre üretim teknikleri geliştirmek gibi).

 

 

C. elegans ile aramızdaki en önemli fark, insan beyninin daha fazla nörondan oluşması ve beyin hücrelerimiz arasındaki sinir ağlarının sıradan bir kancalıkurdun sinir sisteminden çok daha karmaşık olması. Bilim adamları bilgisayarda gerçeğinden ayırt edilemeyen dijital bir C. elegans yarattıkları zaman insan beyni simülasyonu yapmış olacaklar.

Online kurs olarak tasarlanan OpenWorm Academy programı ise yeni başlayanlara sanal canlı simülasyonları, biyoloji, bilgisayar bilimi, matematik ve bilgisayar programlamayla ilgili eğitimler sunacak.

 

 

Neden işe bir solucanla başladılar?

İnsan beyni bilgisayar simülasyonu ile taklit edemeyeceğimiz kadar karmaşık bir organ; ama sanal kurt C. elegans aynı zamanda minyatür bir beyin simülasyonu olacak ve insan zekasının nasıl işlediği hakkında bize önemli ipuçları sağlayacak.

C. elegans simülasyonunu SimCity ve Google Earth’ün solucanlara uygulanan versiyonu olarak da düşünebiliriz (baştan kuyruğa organları, davranışları, beyin fonksiyonları ile tam kapsamlı bir kancalıkurt simülasyonu). Ne işe yaradığına gelince:

 

 

İnsan beynini daha iyi anlamamız sayesinde, kablosuz telepati teknolojisi eşyaların internetine uygulanacak ve yakın gelecekte bütün elektrikli cihazların doğrudan beyin sinyalleriyle yönetilmesi mümkün olacak. Elbette elektronik eşyaları düşünce komutlarıyla kontrol edebilmemiz için aklımızdan neler geçtiğini anlayan bilgisayarların da geliştirilmesi gerekecek.

Bu tür bilgisayarlar iki tarafı keskin kılıç sayılır. Öyle ki kablosuz telepati teknolojisi hem vatandaşın hizmetine sunulacak hem de insanların duygu ve düşüncelerini gözetlemekte kullanılacak.

 

 

Seni daha iyi görebilmek için

Peki şirketler neden duygu ve düşüncelerimizi gözetlemek için bu kadar çaba sarf ediyor? Öncelikle dijital pazarlama kapsamında internete el atmak ve elektronik billboardlarda bize özel reklamlar göstermek istiyorlar. Bunun için de tüketici trendleriyle kullanıcı alışkanlıklarını öğrenmeye çalışıyorlar. İnsanların aklından geçeni sezen akıllı bilgisayarlarla davranışsal online reklamcılığı bambaşka bir boyuta taşıyabilirler.

Aslında bilim adamları Tom Cruise’un Azınlık Raporu filminde anlatılan teknolojinin bir adım ötesine geçti ve şimdiden alışveriş merkezlerinde hangi ürünü beğendiğimizi veya sokakta hangi yerel seçim afişine baktığımızı anlayan bir telepatik kamera geliştirdiler.

 

 

Hatta duygularımızı ölçen, hangi politikacıya kızdığımızı veya hangi markayı tercih ettiğimizi anlayan duygusal bilgisayarlar da tasarlıyorlar ki bu da bize George Orwell’ın 1984 romanında anlatılan gözetim devletinin diktatörü Büyük Biraderi hatırlatıyor.

Elbette insanların duygu ve düşüncelerini anlayan bilgisayarlar geliştirmek için, önce insan beynindeki sinir ağlarının nasıl işlediğini anlamak gerekiyor. C. elegans’ın dijital kopyasının bilgisayarda yaratılacak olmasının sebebi de bu: Bize benzeyen bir canlının bilgisayar simülasyonunu inceleyerek insan beyninin nasıl çalıştığını anlamak.

 

 

Siber psikoloji

Buraya kadar sanal canlı simülasyonlarının şirketler kontrolünde bir gözetim devleti kurmak için nasıl kullanılacağına dair risklere değindik. Oysa OpenWorm projesinde çalışan bilim adamları ve yazılımcılar araştırmalarını bütün insanlığın yararına kullanmak istiyor.

İnsan beyninin nasıl çalıştığını anlarsak, düşünce gücüyle kontrol edilen tekerlekli sandalyeler gibi çözümleri engellilerin hizmetine sunacağız. Akabinde iş kazasında elini kaybeden işçiler veya çatışmada sakat kalan gaziler, kullandıkları protezleri beyin sinyalleriyle kontrol edebilecekler.

Robot hastabakıcılar yaşlılar ve Alzheimer hastalarına bakacak. Robot cerrahlar ise astronotları uzayda ameliyat edecek. Sonuçta beyin sinyalleriyle çalışan telepatik eşyalar ve akıllı evler yaygınlaşacak. “Duygusal bilgisayarlar” internette Wolfram Alpha gibi akıllı arama motorlarının geliştirilmesine yardım ederken, beyin simülasyonları kişilik bozuklukları ile akıl hastalıklarının tedavisinde kullanılacak.

 

 

Dijital avatarlar

İtalya, ABD, İngiltere, Rusya ve diğer ülkelerden gelen bilim adamları, OpenWorm için Kickstarter kitle kaynak sitesinde bir sayfa açtı ve bugüne dek 120 bin dolardan fazla para topladı. iTunes üzerinden 0,99 dolara satışa sunulan OpenWorm 3D Browser¹ projesi tümüyle hayata geçirildiğinde, insan beyninin biyokimyasını bilgisayar simülasyonlarıyla test etmek mümkün olacak.

Örneğin C. elegans’ı inceleyen ilaç ve biyoteknoloji şirketleri, psikolojik rahatsızlıkları tedavi etmek için beyinde yan etki yaratmayan etkili ilaçlar geliştirebilecek. Ancak C. elegans simülasyonu henüz bir başlangıç. Peki sırada ne var? Sanal kedi? Sanal inek? Sanal insan?

90’larda gençler arasında salgın haline gelen Tamagoçi’lerin öncülük ettiği sanal evcil hayvanlardan sonra sırada sanal insan var; çünkü ölümsüzlük peşindeki Rus milyarder Dmitry Itskov 2045 yılında beynini bir bilgisayara yüklemek istiyor.

 

 

Değişim sancıları

Bütün bunları değerlendirdiğimizde, sanal canlıların filozofların hayali olan gerçek aşkın insan (transhuman) çağını başlatacağını görüyoruz. Görüyoruz ama insan sonrası çağın, yani teknolojik tekillik çağının ne zaman başlayacağını bilemiyoruz.

Teknolojik tekilliğin detaylarına Yapay Zekanın Şafağı adlı yazı dizimizin 2. bölümünde değineceğiz, fakat bu paylaşımı bir giriş yazısı olarak değerlendirebilirsiniz. Teknolojik tekillik insan beyninin nasıl işlediğini çözdüğümüz zaman gelecek. Böylece kendimizi daha iyi anlayacağız, belki Sokrates’in dediği gibi kendimizi bileceğiz.

 

 

İşin sonuna bakmak lazım

Teknolojik tekilliğin sanattan edebiyata ve bilimden felsefeye kadar her alanda bize yeni dünyaların kapısını açarak uygarlığımızı kökten değiştireceğini görebiliyoruz. Ancak yukarıda örneklediğimiz gibi, teknolojik tekilliğin bir orta yol olmadığını da görüyoruz: Ya insanlar için altın çağ başlayacak ya da Büyük Birader’in veya robotların kontrolünde bir tür felaket senaryosu yaşanacak.

Ünlü power metal grubu Gamma Ray’in Somewhere Out In Space albümündeki Beyond The Black Hole şarkı sözlerinde olduğu gibi:

 

 

“Uzayzamanın kapılarının ötesinde evreni geride bırakıyorum…

Çünkü bir kara deliğin içine dalıyorum,

İçimden gelen sesi duyuyor ve bir daha geri dönemeyeceğimi biliyorum,

Çünkü bir kara deliğin içine dalıyorum.”

 

 

Bu kara deliğin sonunda bir ak delik, bir çıkış var mı? Teknolojik tekillik bize ne getirecek? Yapay Zeka yazı dizimizin devamında, insan olmanın anlamı ve özgür irade bağlamında bu konuları ele alacağız.

Bu arada OpenWorm projesinde geliştirilen Geppetto biyolojik simülasyon yazılımını web tarayıcınızda denemek ve sanal canlılar dünyasına adım atmak için OpenWorm.org sitesini ziyaret edebilirsiniz. Artık solucanlara farklı gözle bakacağız. 🙂

 

 

Dijital solucanla tanışın: Düşünen robotlar ve akıllı bilgisayarlar üretmek için Yapay Zeka sistemleri geliştirmek gerekiyor. Bunun yolu da insan beyninin nasıl çalıştığını anlamaktan geçiyor. OpenWorm bu yönde atılan bir adım.

 

 

 

Dijital canlılar değişen ortam koşullarına uyum sağlayarak evrim geçiriyor. Bunlar en basit örnekler ama tam kapsamlı insan vücudu simülasyonları yolda.

 

 

¹https://itunes.apple.com/us/app/openworm-browser/id595581306?mt=8