Balinalar Neden Bu Kadar Büyük?

Dünyanın yaşayan en büyük kara hayvanı olan Afrika filleri 3-4 metre boya ve 7 ton ağırlığa erişiyor. Oysa katil balinalar 5 ton, Grönland balinası 90 ton çekiyor ve hepsinin babası olan mavi fin balinası ise 33 metrelik boyuyla 170 tona erişiyor. Peki balinalar açık farkla neden dünyanın en büyük hayvanı?

Dinozorlardan büyük

Balinalar aslında eski çağ dinozorlarından bile daha büyükler. Nitekim Mezozoik çağda yaşayan ve bilinen en büyük dinozorlardan biri olan Argentinosaurus bile sadece 90 ton ağırlığındaydı; yani bir Grönland balinası kadar.

Çok yediler

İngiliz bilim insanları geçenlerde Kraliyet Derneği dergisinde yayınlanan araştırmalarında, balinaların buzul çağının başlarında çok yiyerek şişmanladığını öne sürdü. Buna göre iri cüsseli balinaların soyu devam ederken küçük türler zamanla ortadan kalktı ya da daha büyük balinalara evrimleşti.

Oysa son buzul çağı 10 bin yıl önce sona erdi; ama balinalar 4,5 milyon yıl önce büyümeye başladılar. Bu iki bulguyu nasıl bağdaştırabiliriz? Sorunun cevabı iklim değişikliğinde yatıyor. Balinalar ilk buzullar Kuzey Yarımküreyi kapladığı zaman boy atmaya başladılar ve bu hikaye 50 milyon yıl önce başladı.

İlgili yazı: Evrende Kaç Kara Delik Var ve Nerede?

 

Karadan denize

50 milyon yıl önce balinalar karadan denizlere indiler ve birkaç milyon yıl içinde yüzgeçler geliştirerek deniz yaratıkları oldular. Buna rağmen balinaların balık değil, memeli olduğuna dikkat çekmemiz gerekiyor.

Ancak işin sırrı filtrede

Bugün doksan türü bulunan ve yunuslarla muturları da kapsayan balinaların ataları, 20 ila 30 milyon yıl önce denizdeki planktonlar ile karides gibi küçük canlıları sudan filtre etmelerini sağlayan süzgeçler geliştirdiler.

Bilim insanları süper ince ve uzun tarak dişlerine benzeyen bu süzgeçlere balina çubuğu diyor. Balina çubukları sadece dişsiz balinalarda bulunuyor. Yunusları avlayan orkalar (katil balinalar) gibi dişli balinalar ise beslenmek için köpekbalığına benzeyen dişlerini kullanıyor.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Beslenme sorunu

Biz de bu noktada çubuklu balinaların çok sayıda deniz canlısını tek seferde yutarak diğer balinalardan daha büyük boylara eriştiğini söyleyebiliriz. Ancak, balina çubuğu da bu hayvanların neden bu kadar büyüdüğünü açıklamakta yetersiz kalıyor.

Örneğin, İnuitlerin (Eskimolar) avladığı Grönland balinalarının, benekli siyah-beyaz derisiyle penguenlere benzeyen katil balinalar karşısında nasıl bu kadar büyüdüğünü açıklamıyor; çünkü Grönland türlerinin 20 milyon yıl önce orta boyda olduklarını biliyoruz.

Dr. Pyenson ve meslektaşları, balinaların evrim sürecinde ve son zamanlarda nasıl bu kadar hızlı büyüdüklerini anlamak için müzelerdeki 140 soyu tükenmiş balina türünün fosilleşmiş kalıntılarını inceledi. Ardından da verileri yapay zeka destekli bir bilgisayar simülasyonunda analiz etti.

Hepsi aynı anda büyümüş!

İstatistiksel veriler de farklı balina türlerinin 4,5 milyon yıl önce yaklaşık aynı zamanda büyüdüğünü gösterdi. Dünyanın en büyük hayvanı olan mavi fin balinası ve Herman Melville’in 1851 tarihli Moby-Dick romanına konu olan Grönland balinasıyla kambur balinalar hep bu zamanda ortaya çıkmıştı.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

İklim değişikliği

Bilim insanları balinaların aniden büyümesini iklim değişikliğine bağladılar. Buna göre 4,5 milyon yıl önce kuzey yarımküre buzullarla kaplanmaya ve okyanus suları soğumaya başlamıştı. Anlaşılan balinaların çok yiyerek yağ bağlaması ve soğuk sulardan korunması gerekmişti.

İşin ilginci soğuk su tehlikesi aynı zamanda balinaların kurtuluşu oldu. Buzullardan denize akan demir zengini tatlı su dereleri denizleri besledi. Buna ek olarak mevsimsel değişiklikler okyanuslarda organik ve besleyici çökeltiler bakımından zengin dip suyunun dönem dönem ortaya çıkmasını sağladı.

Balinalar da buzul devirlerinde iyi beslenerek boy attılar ve yağ bağladılar. Öyle ki özellikle çubuklu balinalar, dev birer beslenme kepçesine benzeyen ağızlarını açarak deniz yüzeyine onlarca kilometre yayılan ve 20 metre derinliğinde bir tabaka oluşturan plankton ve kabuklu krill sürüleriyle beslendiler.

Stanford Üniversitesi’nde araştırmalarını sürdüren ve konuyla ilgili makalenin başyazarı olan Jeremy Goldbogen durumu şöyle açıklıyor: “Sudaki besinleri süzmelerini sağlayan anatomik imkanları uzun süre önce geliştirmiş olmalarına rağmen, okyanuslar büyük miktarda besin sağlayana kadar kepçeleme yöntemiyle dev boyutlara ulaşmayı başaramadılar.”

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

Dahası var: göçebe balinalar

Bol miktarda plankton ve krill balinaların büyümesine yetmez. Bir de balina sürülerinin arasında coğrafik açıdan büyük mesafeler olması, yani sürülerin dünyanın farklı denizlerinde bulunması gerekiyor.

Nitekim plankton ve krill sürüleri mevsimsel olarak dünya denizlerini dolaşıyor. Bu nedenle göç etmeden olduğu yerde kalan balinalar açlık çekiyor. Öte yandan, göçmen kuşlar gibi gezerek planktonların peşinden giderken binlerce kilometre yüzmeleri için büyük yağ depoları gerekiyor.

İşte asıl bu unsur zengin okyanus suyuyla birleşerek balinaların dev boyutlara erişmesini kayıran evrimsel süreci açığa çıkarıyor. Kısacası uzun yüzmek için büyük olmalısınız.

İlgili yazı: Evrim Hakkında Doğru Bilinen 3 Yanlış

 

Kaçak avlanma

Ancak bugün balinaları avlayarak sayılarını azaltıyoruz. Ayrıca küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğiyle deniz suyunun ısınmasına ve planktonların ölmesine yol açıyoruz. Bütün bu sebepler yüzünden kambur balina gibi türlerin soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.

İnsanlığın kendi türünü ve diğer canlıları yok etmesini önlemek için bir an önce çevre korumaya yönelik hidrojen yakıt hücresi gibi yeni temiz enerji teknolojilerini hayata geçirmemiz gerekiyor.

¹Independent evolution of baleen whale gigantism linked to Plio-Pleistocene ocean dynamics