Sağlıklı Bebek Doğurmanın Yeni Yolu Poligenetik

Amerika’da anne babalar çocuklarının genetik kusurlarını doğmadan saptamak için hastanede poligenetik analiz yaptırıyor. Poligenetik karne ile en kusursuz embriyolar seçiliyor ve bebekler bunların döllenmesiyle doğuyor. Peki sakat doğumları önleyen poligenetik analiz ırkçılığa yol açar mı?

Tasarım bebekler

İnsan DNA’sını analiz etme maliyetinin 1000 dolara düşmesiyle birlikte biyoteknoloji şirketleri de kök hücre tedavisi ile insanlığın genetik kusurlarını gidermeyi kafaya koydu. Kök hücre bazlı gen tedavisi ve bu tedaviyi ucuzlatan CRISPR gen makası, öncelikle sakat doğumları ve kanser gibi kalıtsal hastalıkları önleyecek.

Ancak, gen tedavisi ve sentetik biyolojinin hastanelerde yaygınlaşmasına uzun yıllar var. Bu sürede çocuklarını sakat doğum riski ve kanser yatkınlığından korumak isteyen anne babalar, biyoteknoloji şirketlerinde embriyoların DNA’sını analiz ediyor. Böylece anneler Alzheimer gibi yaşlılıkta ortaya çıkacak olan riskleri de azaltarak sadece sağlıklı embriyolarla hamile kalıyor.

İlgili yazı: İngilizler Biyoprinterda İnsan Kalbi Bastılar

 

Genetik açıdan kusursuz bebekler

Embriyoların genetik analizini yaparak içlerinden en iyisinin seçilmesi ve ana karnına yerleştirilmesi kulağa hoş geliyor. Öte yandan işin ticari ve insani boyutları var. Öncelikle sağlık çok önemli ve ebeveynler çocuklarının gençlikte veya yaşlılıkta sağlık sorunları yaşamasını istemiyor.

İkinci olarak ciddi sağlık sorunları sigorta masraflarını büyük ölçüde artırıyor. Bu da yaşam kalitesini düşürmenin yanı sıra evli çiftlerle bekar bireylere maddi-manevi yük getiriyor. Ne yazık ki günümüzde yoksul insanların hayat kurtaran tedavilere ulaşması gittikçe zorlaşıyor.

Öte yandan, genetik şirketleri de poligenetik DNA analizini bir hizmet olarak satıp para kazanmak istiyor; ama bu işin manevi boyutu da var ve bu konuda dikkatli olmazsak poligenetik analiz bizi Hitler’in ari ırk projesine (öjeni) kadar götürebilir.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

 

Tedavi edemiyorsak eleyelim

Embriyolar tıbben insan olarak kabul edilmiyor. Bu sebeple embriyoların tüp bebek tedavisinde elenmesi veya kadınların sperm bankalarıyla hamile kalmak istemesi gibi seçenekler ilerici toplumlarda yaygın tepkiye yol açmıyor.

Anne babalar da kök hücre bazlı gen tedavisi yaygınlaşana kadar, çocuklarının sağlıklı doğması için yalnızca en sağlıklı genlere sahip olan embriyoları seçmek istiyor ve asıl mesele bu noktada ortaya çıkıyor: Sağlıklı embriyo seçmekle genetik ve fiziksel olarak kusursuz embriyo seçmek arasındaki farkı nasıl belirleyeceğiz?

Ne de olsa kanser riski olmayan bir embriyo seçen anne babalar, aynı zamanda “çocuğumun gözü mavi olsun veya oğlum Keanu Reeves’e benzesin” demeye başlayabilirler. Her ne kadar poligenetik analizde gen tedavisi kullanılmasa da kusursuz embriyo seçmenin gelecekte tasarım bebeklerin önünü açacağına kesin gözüyle bakılıyor.

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Ne olmuş yani?

Aslında etik açıdan olgun bireyler için bir sorun yok. Sorun kusursuz çocuk isteyen anne-babaların çocuklarını da raftan satın alınacak bir ürün olarak görme riski. Anne-babalar çocuklarının önce sevgi, şefkat ve saygıyla büyütülmesi gerektiğini unutursa dünya toplumları ebeveynlerin kendi çocuklarına ırkçılık yaptığı bir ari ırk yaratma döngüsüne kapılabilir.

Genetik ayrımcılık

Meselenin ekonomik ve sosyal boyutları da var. Bu bağlamda Dünya nüfusunun büyük kısmının yoksul olduğunu unutmamak gerekiyor. Açıkçası Dünya’nın yoksul bölgelerindeki ebeveynler poligenetik analiz teknolojisine erişemeyecekler.

Bu da sadece zengin ailelerinin kusursuz DNA’ya sahip çocuklar doğurmasını sağlayacak. Kısacası zengin ve yoksul arasındaki ayrıma artık kusursuz ve sıradan çocuk ayrımı da eklenecek. Böylece ari ırk kaçınılmaz olarak ortaya çıkacak.

Hepimiz sağlıklı çocuklarımız olsun isteriz. Bu yüzden çözüm poligenetik analizi yasaklamak değil de bunu sosyal güvenlik sigortasına dahil etmek olmalı. Böylece toplumun tüm kesimlerinin poligenetik analiz hizmetinden yararlanmasını sağlayabiliriz. Ancak, bu da ırkçılık riskini ortadan kaldırmıyor; çünkü sosyal ağlar ve arkadaş bulma siteleri işin içine giriyor:

İlgili yazı: Sentetik DNA İle Çelikten Güçlü İpek Üretiyoruz

 

Tinder ayrımcılığı

Nitekim poligenetik analizle embriyo seçimi gibi doğal seçilimi taklit eden eleme yöntemlerine bir de partner ve arkadaş bulma sitelerindeki sosyal seçilim yöntemlerini ekledik. Öyle ki seçilim kelimesinin ayrımcılığa dönüşmemesi için çok dikkatli olmamız gerekiyor.

Örneğin, Tinder en havalı erkekler ile en güzel kızları Tinder’da en popüler olan kullanıcılarına gösteriyor. Tinder’ın buna yönelik algoritmalarını benzer arkadaş bulma ağları da kullanıyor. Kısacası toplumsal ayrımcılık sosyal ağlarda reklam gösterimine yönelik bir iş modeline dönüşmüş bulunuyor.

Reklamları doğru hedef kitleye gösterme ihtiyacı ayrımcılığı körüklüyor. Ancestry.com ve 23andme gibi siteler, hem ailelerin en kusursuz DNA’ya sahip olan çocukları doğurmasını kolaylaştırıyor hem de bu tür ayrımcılık eğilimlerine yol açabiliyor:

İlgili yazı: Kök Hücre ile Kalp Kası Tedavisi Başladı

 

Kaynanaya poligenetik karneni göster evladım

Eskiden anne babalar çocuklarına okul karnesini sorardı. Artık kızlar ve erkekler evlenmeyi düşündükleri kişilere poligenetik karne soracaklar. Dediğimiz gibi bu ilk bakışta son derece normal bir şey.

Öte yandan, bu hizmet insanların cinsel ayrımcılığa uğrayarak evlenmesini ve/veya çocuk sahibi olmasını zorlaştıran bir uygulamaya dönüşebilir. Üstelik bunun bir benzeri de Türkiye’de yaşanıyor. Günümüzde birçok eş adayı, karşılıklı rıza veya zorlamayla partnerlerine hepatit, diyabet ve AIDS testi yaptırıyor. Hatta psikolojik teste sokanlar var.

Demek ki poligenetik karne bir yandan daha sağlıklı bireylerin doğmasını teşvik ederken, diğer yandan da o güne dek doğmuş olan milyarlarca insanı ikinci sınıf vatandaş olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakacak.

İlgili yazı: AIDS’e Kesin Çare >> Amerikalı doktorlar HIV virüsünü insan DNA’sından sildi

 

Matematik zeka ve sosyal zeka

Poligenetik testlerde embriyonun IQ ve sosyal zeka potansiyelinin de ölçülebileceğini biliyor musunuz? Henüz başlangıç aşamasındayız; ama önümüzdeki 10 yılda bu tür sosyal ve bilişsel becerilerin poligenetik karneye ekleneceğini söyleyebiliriz.

Buna beden-kitle endeksi (şişmanlığa bağlı riskler) ve foto modellere yaraşır şekilde uzun boylu olmak gibi kişisel tercihler de eklenecek.

İlgili yazı: Kök Hücrelerle Körlük Tedavisi

 

Tasarım bebek değil

Henüz kök hücre tedavisiyle tasarım bebekler üretemiyoruz; ama poligenetik karneyle şimdiden nasıl bir çocuk doğuracağımıza karar verebiliyoruz. Elbette kimse çocuklarının sağlıklı olmasını şansa bırakmak istemez.

Ancak, çocuğun göz rengine ve hangi ünlü sinema oyuncusuna benzeyeceğine önceden karar vermek gibi riskler ortaya çıkmaya başladı. Gelecekte ise spora yatkın çocukları kitaba yatkın olan çocuklara tercih etmek gibi ayrımcılık riskleri belirecek.

Örneğin, anne babaların doğmamış çocuklarının mesleki eğilimlerini ve göz rengini onlara sormadan, onlar adına belirlemeye hakkı var mı? Bugüne kadar genetik rastlantıya bağlı olan doğal üreme süreci artık tasarım üremeye dönüşüyor.

Öyleyse çocukların mesleki eğilimini önceden belirlemeye kalktığımız zaman insan hakları ve bireysel özgürlükler ne olacak? Peki ya genetiği doğal olarak belirlenen çocuklar içinde hem kitaba hem spora yatkın olanlar varsa? Ailelerin büyük kısmı “çocuğum mühendis değil de futbolcu olsun” derse ne olacak?

İlgili yazı: 18 Ayda Nasıl 24 Kilo Verdim?

 

Toplu soy tükeniş

Buradaki diğer bir risk de insanlığın gen havuzu. Bugün bizler atalarımıza üç milyon yıl önce bulaşan virüslerin izlerini taşıyoruz. DNA’mızdaki atıl virüs genleri aradan geçen zamanda evrim geçirmemize katkıda bulundu ve birçok hastalığa direnç kazanmamızı sağladı.

Şimdi biz kusursuz genetik arayışı ile doğmamış bebeklerimizin DNA’sını arıtma ve arındırma imkanına sahibiz. Peki sakla samanı, gelir zamanı misali; çöpe attığımız embriyoların DNA’sı 10 bin yıl sonra insan türünün hayatını kurtaracak genler içeriyorsa ne olacak?

Üstelik kullanılmayan embriyoların DNA’sını gen bankasında saklamak da çözüm değil; çünkü hangi genin ne zaman işe yarayacağı ancak doğal seçilimle belli olacak.

Öyleyse soyumuzun tükenmesi riski ortaya çıktığında, gen bankasındaki DNA örnekleriyle türümüzü kurtaracak bir çözüm bulmak mı daha kolay, yoksa işi tabiata bırakmak mı daha kolay? Poligenetik karne ile kusursuz bebek doğurmanın en zor yanı da bu; çünkü bu sorunun cevabını bilmiyoruz.

İlgili yazı: Gen Makası CRISPR ile Kök Hücre Tedavisi

 

İş bulma ve istihdam

Biz Türkiye’de neler gördük neler: Yanında çalışacak kişiyi burçlar kuşağından seçenler mi dersiniz, sadece kendi siyasi fikirlerine katılan insanları işe alan patronlar mı dersiniz… Yetmedi; Türkiye ve dünyada insanları işe almadan önce sosyal ağlardaki paylaşımlarına bakıyor ve onları sosyal medyadan gözetliyorlar.

Poligenetik kusursuz bebek karnesi bu durumu daha da ağırlaştıracak. Artık insanların genetik karnesine göre işe alınacağı bir dönem gelecek. Örneğin, inşaat işçilerini ciğerleri toza karşı daha sağlam ve bileği daha kuvvetli olan insanlar arasından seçebileceğiz. Bunun toplumda yeni bir kast ve kölelik sistemi başlatacağını söylemeye gerek yok sanırım.

İlgili yazı: Yapay Seks >> Rönesans Heykellerinden RealDoll’a Seks Robotlarının Geçmişi ve Geleceği

 

Cesur yeni dünyaya hoş geldiniz

25 yıl sonra kızlar ve erkeklerle çıkmak bugünküne hiç benzemeyecek. Herkes gibi zaafları olan normal insanların eş seçmesi neredeyse imkansız olurken, Tinder gibi arkadaş bulma uygulamalarında kullanılan bilgisayar algoritmaları, kimin kiminle evleneceği veya cinsel beraberlik yaşayacağına dayatmacı ve dayanılmaz tavsiyeleri ile karar verecek.

Dikkatli olmazsak bu eğilim poligenetik karne ile birleşerek toplumu tam bir böl-yönet kıskacına alacak. İnsanlığın sorunlarının büyük kısmını bilim ve teknolojinin çözeceğine inancımız sonsuz. Ancak, bilim ve teknolojiyi etik olarak kullanmak da biz insanların sorumluluğu.

Aksi takdirde sadece belli siyasi görüşleri olan insanların üremesine izin verilecek olan bir dönem gelebilir. Bunun için mahalle baskısına da gerek yok. Tinder algoritmalarını değiştirmek ve konfeksiyon moda akımlarında olduğu gibi her yıl yeni bir poligenetik bebek modası başlatmak yeterli.

Tasarım bebekler ister misiniz?