NASA Sondası Neden Bennu Asteroitine Gidiyor?
NASA Osiris Rex sondasını uzaya fırlattı. Adını Eski Mısır’ın en güçlü tanrılarından alan uzay sondası, Bennu asteroitinde hayat izleri arayacak. Osiris Rex hem Güneş Sistemi’nde hayatın kökenini araştırmak hem de asteroit madenciliğine hazırlanmak için Bennu’dan toprak örnekleri alacak.
İlk asteroit örnekleme seferi
NASA, Wild 2 kuyrukluyıldızından toz örnekleri almak için 1999 yılında Stardust sondasını fırlattı. Ardından Dawn sondasını Asteroit Kuşağı’ndaki Vesta ile Ceres asteroitlerini incelemek için 2007 yılında uzaya gönderdi. Her iki uzay seferi de başarıyla sonuçlandı.
Stardust kapsülü 2006 yılında Dünya’ya iniş yaptı ve kuyrukluyıldızdan aldığı toz örneklerini getirdi. Dawn sondası da Yeni Ufuklar uzay aracının cüce gezegen Plüton’a ulaştığı yıl, Asteroit Kuşağı’nın en büyük üyesi Ceres’i ziyaret ederek görevini tamamladı.
Her halükarda NASA bugüne kadar bir asteroite iniş yaparak asteroit yüzeyinden toprak örnekleri almamıştı; ama şimdi zamanı geldi: NASA’nın ilk asteroit örnekleme seferi olan Osiris Rex, 8 Eylül günü uzaya gönderildi ve 2023 yılında Bennu’dan almış olduğu örnekleri Dünya’ya ulaştıracak.
İlgili yazı: Uzay Yolu 50 Yaşında Peki Atılgan Ne Zaman?
Bennu neden önemli?
Bilim insanları Güneş Sistemi’nde hayatın nasıl ortaya çıktığını merak ediyor. Son bulgular hayatın Dünya’da oluştuğunu gösteriyor. Ancak, hayatın yapıtaşlarını oluşturan organik bileşiklerin (bazı aminoasit bileşenlerinin) uzaydan geldiğini biliyoruz.
Hayatın ham maddesi karbon atomu olduğu için büyük miktarda karbon içeren Bennu asteroiti numune almaya çok uygun. Bennu, Dünya’ya en yakın asteroitleri barındıran Apollo grubuna ait ve Mars’la Jüpiter arasındaki Asteroit Kuşağı’nda değil de Dünya ile Mars arasında yer alıyor.
Bennu asteroiti adını Mısır mitolojisinde büyük bir balıkçıla benzeyen ve efsanevi Anka’nın kültürel atası sayılan kutsal Bennu kuşundan alıyor. Osiris Rex 2018’de Bennu’ya ulaşacak, 2 yıl asteroiti inceleyecek, 2020’de yüzeyinden örnek alacak ve aldığı örnekleri 2023’te Dünya’ya ulaştıracak.
Osiris Rex’te 3 denemelik yakıt var ve 60 gram ile 2 kg arasında toprak örneği alması bekleniyor. Ayrıca 2 kg örnek toplamayı başarırsa bu işlem Apollo astronotlarının Ay’dan getirdiği örneklerden sonra en kapsamlı numune operasyonu olacak.
İlgili yazı: Aşkın İnsan Üstün İnsana Karşı
İsmini okul çocuğu verdi
1999 yılında keşfedilen Asteroit 101955 on dört yıl uzayda isimsiz gezdikten sonra ismini Amerikalı bir ilkokul çocuğundan aldı. NASA’nın 2013 yılında düzenlediği “O asteroite isim ver” yarışmasını kazanan Kuzey Carolinalı Michael Puzio, Eski Mısır’dan esinlenerek asteroite Bennu adını verdi.
Dev gevşek moloz topu
Teleskop tayf analizine göre Dünya’daki canlıları oluşturan temel organik bileşikleri taşıyan Bennu kendi çevresinde 4 saatte bir tur atıyor. Bu da iyi bir şey; çünkü daha hızlı dönseydi Osiris Rex asteroite güvenli iniş yapamazdı.
Gerçi Bennu gibi yerçekimi zayıf olan bir asteroite gerçek anlamda iniş yapamazsınız; ama Osiris Rex sondası hızını düşürüp yönünü ayarlayarak Bennu’yla aynı hizaya gelecek. Bennu’nun hemen üzerinde havada asılı kalarak asteroite iniş yapmış gibi olacak.
Ardından alçalıp elektrikli süpürge hortumuna benzeyen deney tüpünü asteroit yüzeyine sivrisinek hortumu gibi dokunduracak ve yüzeyden toz toprak emerek örnek deposuna dolduracak. Her şey yolunda giderse Bennu numune kapsülü 7 yıl sonra Dünya’ya geri dönüp Utah çölüne inecek.
İlgili yazı: İnternetinizi uçuracak en iyi 10 modem
500 metre
Bennu 500 metre genişliğindeki yuvarlak bir uzay kayası ve uzak gelecekte Dünya’ya çarparak rastgele bir şehri yok etme tehlikesi taşıyor. Ancak NASA bu tehlikeden çok Bennu’nun büyüklüğüyle ilgileniyor.
Sonuçta 200 metreden küçük asteroitler kendi etrafında çok hızlı döndüğü için Osiris Rex bunlara inemezdi. Ayrıca küçük asteroitler kendi çevresinde çok hızlı döndüğü için hayatın kökenini aramak amacıyla analiz edeceğimiz organik bileşikleri de çoktan uzaya saçmış olurdu.
Bize değerli organik molekülleri 4,6 milyar yıl boyunca üstünde tutan ve Güneş Sistemi’nin ilk günlerinden izler taşıyan el değmemiş asteroitler, yani doğal zaman kapsülleri lazım. Böylece gezegenlerin ve hayatın nasıl oluştuğunu daha iyi anlarız.
İlgili yazı: Asteroitten Uzay Gemisi Olur mu?
Ya asteroit madenciliği?
Uzayda başlıca 3 tür asteroit var: C tipi karbonlu asteroitler, S tipi taş (silikat) asteroitler ve M tipi metalik asteroitler. Tahmin edebileceğiniz gibi asteroit madenciliği için en elverişli olanlar M tipi asteroitler.
Oysa NASA’nın hedefindeki Bennu C tipi karbonlu asteroit olarak ticari kullanıma pek elverişli değil. Buna karşın, yüzeyindeki organik bileşikler Dünya’da plastik üretiminde kullanılabilir ve bu nedenle asteroitin kimyasal bileşimini ticari amaçlar için de dikkatli bir şekilde analiz etmek gerekiyor.
Ayrıca geçen yıl 67/P kuyrukluyıldızına başarısız bir iniş gerçekleştirdikten sonra ters dönüp devrilen Filai sondasının yaşattığı hayal kırıklığını unutmamak lazım. Güneş panellerini Güneş’e çeviremeyen Filai pili bitince donup kalmıştı (Rosetta uydusu Filai’ın kuyrukluyıldızdaki “cansız bedenini” geçen ay buldu).
Kısacası asteroit madenciliğine başlamak istiyorsak önce asteroitlere iniş yapmayı öğrenmemiz gerekiyor. Böylece robot madenciler uzay kayalarından değerli metaller çıkarabilirler. Dolayısıyla Bennu seferi aynı zamanda asteroite güvenli iniş testi olacak ve gelecek seferlere yön verecek.
Güneş Sistemi’nin doğuşunu inceleyecek
168 milyon km yakın sayılır
Dünya-Güneş uzaklığının 150 milyon km olduğunu düşünürsek Bennu kozmik standartlara göre bize yakın sayılır. Örneğin Jüpiter Güneş’e 800 milyon, Satürn 1,4 milyar ve Plüton da ortalama 5 milyar 900 milyon km uzakta. Buna karşın Osiris Rex’in Bennu yolculuğu tam 4 yıl sürecek. Peki neden?
Solar Expess uzay treniyle Mars’a 2 günde gidebilir miyiz yazımda anlattığım gibi, Osiris Rex ile diğer uzay sondaları hafif olmak ve dolayısıyla az yakıt taşımak zorunda. Az yakıtla uzağa gitmek için de Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin etrafında tur atarak hız kazanmak zorundalar.
Osiris Rex önce Dünya’dan uzaklaşacak ve sonra geri gelip gezegen çevresinde dönerek kendini hızla Bennu’ya doğru savuracak. Bennu’nun önümüzdeki 150 yılda Dünya’ya çarpma ihtimali sadece yüzde 1. Ancak, Osiris Rex seferi bizi Bennu’nun çok daha tehlikeli olan arkadaşlarından koruyacak. Nasıl mı?
İlgili yazı: Hayat Neden Var? >> Yeni hayat teorisi evrimin termodinamik kökenlerini açıklıyor
Erken uyarı sistemiyle
Bugüne dek Mars ile Dünya arasındaki asteroitleri takip ederek tehlikeli çarpışmaları önceden öğrenmek için teleskoplara yeterli yatırım yapmadık. Aslında, Dünya’daki hayatı yok edecek büyük asteroitleri dikkatle izliyoruz ve olası bir çarpışmayı 20 yıl önceden öğrenme imkanına sahibiz.
Ancak, Bennu gibi birkaç yüz metrelik asteroitler hayat için ciddi tehlike oluşturmasa da İstanbul’u rahatlıkla havaya uçurabilir. Osiris Rex seferi bu açıdan asteroit madenciliğini hızlandırarak yeni teleskopların yaygınlaşmasını sağlayacak ve erken uyarı sistemini geliştirecek.
Özetle Bennu hem uzayda hayat arayışında önem taşıyor hem de Dünya’daki hayatı kozmik çarpışmalardan korumak için kritik bir görev üstleniyor. Öyleyse çok yaşa Bennu, başarılar Osiris Rex!
