2016 Yılı Bir Saniye Uzun Sürecek

ABD Donanma Gözlemevi 2016 yılsonuna 1 saniye ekleyeceğini söyledi. 31 Aralık gün sonunda eklenecek saniye ile bu yıl geçen seneden biraz uzun sürecek. Artık dijital dünyada yaşıyoruz ve Yeryüzünün gökteki hareketlerine bağlı güneş takvimi zamanı doğru ölçecek kadar hassas değil.

1972’den beri

Resmi gözlemevleri 1972’den beri bazı yıllarda, yaz ortası veya yılsonunda takvime 1 saniye ekliyorlar. Ne de olsa saniyenin milyonda birini ölçen bilgisayarlar açısından baktığımızda Dünyamız gelgit etkisiyle her yıl yavaşlıyor ve günler gittikçe uzun sürüyor.

Nitekim 30 Temmuz 2012 ve 2015 günlerinde takvime 1 saniye eklenmişti. Ancak bu kez Evrensel Eşgüdümlü Zamana (UTC) göre tam 31 Aralık sonunda, yani 23 saat 59 dakika 59. saniyede eklenecek. Bu işlemi ABD Donanma Gözlemevi yerel saatle (doğu standart saati) 18.59.59’da yapacak.

Biz de Washington’daki Ana Saat Tesisi’nde yapılan bu işlem sayesinde, 2017 yılında akıllı telefondan küresel konumlandırma (GPS) sistemiyle yer bildirimi yaparken, bulunduğumuz konumu haritada doğru gösterebilecek ve yanlışlıkla yan sokakta check-in yapmayacağız. 🙂

İlgili yazı: VPN Engelleme Başladı

 

Neden 1 saniye ekliyoruz?

Sadece 40 yıl öncesine kadar zamanı ölçmek için Dünya’nın kendi etrafındaki dönüşüne (günler) ve 12 aya bölünmüş olan Güneş çevresindeki 1 yıllık turuna bakmamız yeterliydi. Ancak 1972’de süper hassas atom saatleri devreye girdi.

2011 yılı itibariyle atom saatleri o kadar hassas ki 138 milyon yılda sadece 1 saniye geri kalıyor. Tabii bu hassasiyeti korumak için dünya takvimine 1 saniye eklemek gerekiyor. Unutmamalıyız ki atom saatlerini uzaya uydu göndermek ve yörünge rotası çizmek amacıyla da kullanıyoruz. Kısacası hassas ayarlar insan uygarlığı için kritik önemde.

İlgili yazı: Sansüre Karşı TOR ve Orbot Rehberi

 

Dünya yavaşlıyor

Korkmayın, fizik kurallarında bir sorun yok ve zaman yavaşlamıyor. 😉 Ancak Dünya’nın kendi etrafında dönüşü Ay’ın yarattığı gelgit etkisine bağlı sürtünme nedeniyle yavaşlıyor ve günler gittikçe uzuyor.

Ay hakkındaki en şaşırtıcı gerçekler yazısında belirttiğim gibi, 4,4 milyar yıl önce Ay oluştuktan hemen sonra bir Dünya günü 8 saat sürüyordu. Aradan geçen zamanda günler 3 kat uzadı. Dolayısıyla süper hassas atom saatlerimiz için minik düzeltmeler yapmak kaçınılmaz oldu.

En az 2000 yıl öncesine uzanan Ay ve Güneş tutulması kayıtlarına baktığımız zaman, günlerin son 200 sene içinde ve her 100 yılda 0,0015 saniye ila 0,002 saniye uzadığını görüyoruz.

İlgili yazı: VPN Engelleme Türkiye’de Nasıl Aşılır?

 

Bu yüzden her yıl saniye eklemiyoruz

Bugün kimse size Dünya günlerinin 68 milyon yıl önce veya 333 yıl önce 1 senede tam olarak ne kadar uzadığını söyleyemez; çünkü Dünya her yıl eşit ölçüde yavaşlamıyor.

İş süper hassasiyete geldiği zaman Ay ve Güneş’in Dünya’ya yakınlığı ile diğer gezegenleri, hatta Dünya’ya yakın asteroitlerin yerçekimini hesaba katmak gerekiyor. Bu sebeple bilim insanları her yıl masaya oturarak o sene takvime 1 saniye ekleyip eklemeyeceklerine karar veriyor.

Örneğin 1800’lerde bir yıl 86 bin 400 saniye idi. Bugün yaklaşık 86.400,002 saniye. Bu farkı nasıl ölçüyoruz derseniz: Dünya’nın hareketlerini atom saatleriyle karşılaştırıyoruz. Hatta atom saati teknolojisini zaman zaman güncelleyerek daha hassas saatler geliştiriyoruz.

Atom saatlerini bırakın, deneysel kuantum saatler geliştirdik ve bunlar hem Heisenberg’in belirsizlik ilkesine, hem de görelilik teorisindeki zaman genleşmesine göre çalışıyor. Öyle ki bu saat 15 milyar yılda sadece 1 saniye geri kalacak ve bu da Evren’in yaşından uzun bir süre!

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Router Modem

 

Neden illa 1 saniye?

Günde 0,002 saniye uzama yılda yaklaşık 1 saniyeye karşılık geliyor da ondan! Bu yaklaşık bir değer; çünkü 2011’de Japonya’da nükleer sızıntıya yol açan Fukuşima depremi gibi büyük doğal afetler de etkili oluyor: Depremler yerkabuğunun kaymasına yol açıyor ve Dünya’nın dönüş hızını değiştiriyor

Depremler bir yana, Dünya’nın sıvı dış çekirdeğinin katı iç çekirdeğe sürtünmesine bağlı değişiklikler, küçük ölçeklerde geçici hızlanmaya ve günlerin kısalmasına da yol açabiliyor. İşte bu nedenle her yıl günler düzenli olarak 2 milisaniye uzamıyor.

ABD Donanma Gözlemevi kayıtlarına göre, 1973-2008 arasındaki gün uzunluğu bazı yıllar 4 milisaniye kadar uzadı ve bazı yıllar 1 milisaniye kısaldı.

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehber

 

Telekom sektörü sıkıntıda

Dünya ekonomisini enerji ve ulaşım döndürüyor; ama her ikisi de iletişime bağlı. Bu bağlamda telekom sektörü Trump’ın seçildiği günden yük gemilerinin İstanbul’a girmesine kadar her şeyi kesin olarak hesaplamak zorundalar. Elbette iki yılda bir saniye ayarı yapmak da masraflı ve yorucu bir şey:

Bu nedenle Birleşmiş Milletler bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Telekom Operatörleri Birliği (ITU) bir süredir artık saniye eklemekten vazgeçmek istiyor. Ancak, yaşadığımız süper hassas atom saati çağında bunu yapmak her dört yılda bir Şubat ayının 29 çekmesinden vazgeçmek gibi olurdu.

Dolayısıyla ITU 2015 yılında Cenevre’de 150 ülkenin katılımıyla bir toplantı yaptı ve özetle bazı yıllar takvime 1 saniye eklemeye devam edeceğiz dedi:

“Bu kararı almak için mevcut ve potansiyel olarak gelecekte kullanıma girecek zaman ölçeklerini etkileriyle uygulamaları açısından daha detaylı araştırmak gerekiyor. Konuyla ilgili olarak, 2023 yılında düzenlenecek Dünya Radyo İletişim Konferansı’nda bir rapor yayınlamayı düşünüyoruz.”

İlgili yazı: Atomları dünya gözüyle görmek >> Kantum ışınlama ile yerçekiminin resmini çekeceğiz

 

Herkesin kendi 2023’ü var

Bu da Dünya saatlerinin 2023’ü olacak; çünkü bu konuda bir şeyler yapmak zorundayız. Aksi takdirde 5000 yıl içinde atom saatleriyle Dünya saati arasında 1 saatlik fark ortaya çıkacak.

Bugün zamanı ölçmek için elimizdeki en iyi yöntem Yeryüzündeki çok sayıdaki teleskopu kullanarak yıldızları gözlemlemek ve bunların verisini birleştirip güneş takvimini rafine etmek. Ardından da bunu atom saatleriyle karşılaştırmak.

Kısacası zamanı daha iyi ölçmek için hemen şimdi kuantum saat geliştirmek zorunda değiliz. Onları geliştirene kadar bizden en az 2,5 milyar ışık yılı uzakta olan ve kuasar denen aktif galaksi çekirdeklerini de inceleyebiliriz.

Bunlar uzaya atom saatinden daha kesin periyotlarla gaz jetleri püskürtüyor. Jetlerin hızı ışık hızının yüzde 90’ına ulaşıyor ve püskürme 1 milyar yıl sürebildiği için radyoaktif gaz jetleri komşu galaksileri bombalayabiliyor. Özetle hayatın hızla artan temposu zamanı çok daha kesin ölçmeyi gerektiriyor.

Kuarsarlar ile zaman ölçümü