Galaksinin En Küçük Yıldızı Satürn Boyunda
Astronomlar galaksinin en küçük yıldızını buldu: Dünya’dan 600 ışık yılı uzakta yer alan ve sadece Satürn büyüklüğündeki bu mikro kırmızı cüce, ultra soğuk Trappist-1 yıldızından bile daha küçük. Ancak, Güneş’in yüzde 8’i kadar ağır olsa da yüzey yerçekimi Dünya’dan 300 kat güçlü. Bu kadar küçük yıldız olur mu?
Ana sıralama yıldızı
Bilinen evrenin en küçük yıldızını bulduk derken baştan belirtelim: Aslında ana sıralama üzerinde yer alan en küçük yıldızı bulduk. Yoksa nükleer yakıtını tüketerek küçülen ve nötron yıldızı veya beyaz cüceye dönüşen yıldız kalıntılarını kast etmiyoruz. Biz evrenin en küçük kanlı canlı yıldızını bulduk.
Daha küçüğü yok
Evrendeki yıldızların yüzde 75’i kırmızı cüce ve Güneş’e yakın 30 yıldızdan 20’si yine kırmızı cüce. Ancak, bunlar çok soluk olduğu için büyük kısmının yerini bilmiyoruz.
Tabii içlerinden birinin aniden Güneş Sistemi’ne yaklaşıp gezegenleri yerinden etmesini hiç istemiyoruz. Düşük ihtimal de olsa böyle bir risk varsa kesinlikle tüm soluk kırmızı cüceleri bulup riskleri hesaplamalıyız.
Ayrıca kırmızı cücelerin alt sınırının Güneş kütlesinin yüzde 7,5’u olduğunu biliyoruz. Bugüne dek bulunan en küçük yıldız olan EBLM J0555-57Ab kod adlı mikro kırmızı cücenin kütlesi ise Güneş’in yaklaşık yüzde 8’ine eşit.
İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt
Ne olmuş yani?
Güneş kütlesinin yüzde 7,5’inden küçük yıldızlara başarısız olmuş yıldızlar; yani kahverengi cüce diyoruz. Bunlar çekirdeğinde nükleer füzyon başlatmadığı için hiç alev almayan ve bu bağlamda ölü doğan yıldızlar. Aynı zamanda yakından bakınca Jüpiter gibi gaz devlerine benziyorlar.
Öte yandan, kahverengi cücelere uzaktan kızılötesi teleskopla bakınca bunlar ultra soğuk kırmızı cücelere benziyor. Bu yüzden hangisi gerçekten yıldız ve hangisi kahverengi cüce bilemiyoruz. Yeni bulunan mikro kırmızı cüce ise tam yıldız-kahverengi cüce sınırında yer alıyor:
Bu yüzden bize yakınımızdaki yıldızları kahverengi cücelerden ayırmayı öğretiyor. Nitekim 2018 yılında James Webb kızılötesi uzay teleskopu fırlatılacak. O zaman Güneş’e en yakın bütün yıldızları keşfederek komşu uzayın risk haritasını çıkarmış olacağız.
İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem
Satürn boyunda ama daha ağır
Yeni mikro kırmızı cüce Güneş’ten çok küçük olabilir; ama yüzey yerçekimi Dünya’dan 300 kat güçlü! Düşünün, Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni Jüpiter’den 85 kat kütleli olan bu yıldız kendi ağırlığı altında öyle sıkışıyor ki merkezinde nükleer füzyon başlatıyor.
Ancak, en az 2500 derece yüzey sıcaklığına erişerek genleşmesine rağmen, bu minik yıldız yeterince şişemiyor ve çapı Satürn gezegenine zor erişiyor!
En küçük füzyon reaktörü
Tamam, Dünya’da konser salonu büyüklüğünde deneysel füzyon reaktörleri yapıyoruz ve bunlar Güneşin çekirdeğinin yanında mikrop boyunda kalır; ama EBLM J0555-57Ab kod adlı mikro kırmızı cüce de doğada bulabileceğimiz en küçük natürel nükleer reaktör. 😉 Evrende daha küçüğü yok.
İlgili yazı: Protondan 4 Kat Ağır Yeni Parçacık
Neden daha önce bulmadık?
İnsan merak ediyor: 600 ışık yılı uzakta galaksinin en küçük yıldızını buluyoruz; fakat bize komşu 30 yıldızdan yirmisinin daha büyük kırmızı cüceler olmasına karşın, bu yıldızların çoğunun yerini bulamıyoruz. Peki neden?
Bunun sebebi kırmızı cücelerin çok soluk olması ve onları bulmanın şansa kalması. Ya mikro kırmızı cücemizde olduğu gibi şansınız yaver gidecek ya da uzayda tam olarak nereye bakacağınızı bilecek ve küçük yıldızları elinizle koymuş gibi bulacaksınız.
İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi
Peki biz nasıl bulduk?
Dış gezegen ararken: Gökbilimciler, Gezegenler İçin Geniş Açılı Tarama (WASP) programıyla uzayı araştırırken yıldızların önünden geçen gezegenlere bakıyordu. Sonuçta bunları doğrudan göremesek de yıldız ışığını gölgelemeleri yüzünden varlıklarını dolaylı olarak tespit edebiliyorduk.
Ancak, evrende birbirinin çevresinde dönen iki yıldızdan oluşan ikili güneş sistemlerinin tek yıldızlı sistemlerden daha yaygın olduğunu da belirtelim. Araştırmacılar da bu kez daha büyük ve parlak bir yıldızın önünden geçen ufak bir yıldız gördüler.
Ardından ana yıldız ışığındaki azalmaya bakarak bunun bir kırmızı cüce olduğunu saptadılar. Hem de ne cüce! Yörüngesinde Dünya benzeri 7 gezegen bulunan ünlü ultra soğuk kırmızı cüce Trappist-1 yıldızından bile daha küçüktü.
İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi
Güneş’ten 3000 kat soluk
Alın size kırmızı cüce: Yeni yıldız Güneş’ten 2000-3000 kat daha soluk. Bu yüzden yıldızlara odaklanan teleskoplar yerine, gezegenlere odaklanan teleskoplar tarafından bulundu. Çapı 49 bin km olan bu mikro kırmızı cücenin büyüklüğü Jüpiter’in yüzde 80’ine ve Satürn gezegenine eşit.
Cambridge Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden Amaury Triaud yeni yıldızın çok daha garip özellikleri olduğunu söylüyor: “Normalde ikili sistemlerdeki yoldaş yıldızlar birbirine 15 ila 150 milyar km uzakta döner. Ancak, bu küçük yıldız kardeşine sadece 12 milyon km uzaktan dönüyor!”
İlgili yazı: Hayat Neden Var?
Merkür’den yakın
Merkür’ün Güneş’e ortalama uzaklığı 58,5 milyon km olduğuna göre, mikro kırmızı cücenin yoldaş güneşe Merkür’den 5 kat yakın olduğunu görüyoruz. Ayrıca kütlesinin Trappist-1’e eşit olmasına rağmen, ondan yüzde 30 daha küçük olduğunu da biliyoruz.
Bu da yüzey sıcaklığı 2700 dereceyi bulan tipik ultra soğuk kırmızı cücelerden daha soğuk bir yıldız olduğunu gösteriyor. Tabii Trappist-1 kadar ağır bir yıldızken neden bu kadar soğuk olduğu; yani çekirdeğindeki füzyon reaksiyonlarının neden bu kadar yavaş olduğu da ayrı bir merak konusu.
İlgili yazı: Dünya’ya En Çok Benzeyen Gezegen Bulundu
Toparlayacak olursak
Evrenin en küçük ana sıralama yıldızı olan EBLM J0555-57Ab kod adlı mikro kırmızı cüce, hem kahverengi cücelerle gerçek yıldızları ayırmamızı kolaylaştıracak hem de yıldız çekirdeğindeki nükleer tepkimeleri daha iyi anlamamızı sağlayacak. Satürn boyunda bir yıldız olarak önümüzde yeni bir ufuk açacak.
Dünya’ya yakın yeni kırmızı cüceler bulmamıza yardım edecek olması da cabası. Sonuçta evrendeki en yaygın yıldızlar kırmızı cüceler ve uzayda hayat arayışında bunları araştırmak şart. Peki yörüngesinde Dünya benzeri yedi gezegen olan Trappist-1 yıldız sisteminde hayat var mı? Şimdi okuyabilirsiniz.
