Evren’de Gezilecek En Garip 5 Yer

Evren içerdiği 200 milyar galaksi ile çok büyük bir yer. Aynı zamanda çok garip bir yer. Süper kütleli kara deliklerden sıvı metan göllerine ve donmuş uydulardan ölümcül süpernovalara kadar birçok sıra dışı gökcismi Evren’de bizi bekliyor. Uzaydaki en garip 5 yeri bu yazıda göreceğiz.

Buruşuk galaksi

Daha geçenlerde galaksimizin yüzde 50 büyük olduğunu bulduk ve buruşuk galaksi yazımda anlattığım gibi, Samanyolu diskinin genişliğini 100 bin ışık yılından 150 bin ışık yılına çıkardık. Birkaç gün önce de galakside bulunduğumuz bölgenin tahminlerden yüzde 30 büyük olduğu ortaya çıktı (yazacağım).

Kısacası henüz acemi bir uygarlığız ve ilkel teleskoplarımızla Evren’e oldukça şaşı bakıyoruz. Bu yüzden Evren bizi gelecekte de şaşırtmaya devam edecek, ama şimdi geleceği bırakıp Evren’de bugün bildiğimiz harikalara bakalım. Uzaydaki en garip gökcisimlerini hayal gücümüzle ziyaret edelim.

İlgili yazı: Elon Musk 2022’de Mars’a Nasıl Gidecek

 

1. En büyük yıldız

Güneşimiz yaklaşık 1 milyon 392 bin km’lik çapıyla Dünyamızdan 109 kat daha geniş ve hacim olarak da 1 milyon 300 kat büyük! Buna rağmen bize göre dev gibi olan Güneş’i astrofizikçiler sarı cüce olarak adlandırıyorlar; çünkü Evren’de Güneş’ten binlerce kat büyük yıldızlar var.

Ancak, bilinen en büyük yıldızın adı UY Scuti. Bu yıldız Dünya’dan 9500 ışık yılı uzaklıkta ve teorik olarak var olabilecek en büyük yıldızlardan biri. 2 milyar 93 milyon km çapıyla UY Scuti Güneş’ten 1700 kat büyük. Hatta uzay meraklılarının bildiği dev yıldız VY Canis Majoris’ten bile daha büyük.

Nitekim Güneş Sistemi’nde olsaydı Güneş’e 800 milyon km uzaktaki Jüpiter’i yutar ve 1,4 milyar km uzaktaki Satürn’e komşu olurdu. Kırmızı süper dev UY Scuti o kadar büyük bir kütleye sahip ki ömrünü hipernova olarak tamamlayacak ve 100 kat güçlü bir süpernova olarak patlayacak.

 

2. En uzak galaksi

Evren’deki en uzak galaksiler arasında yer alan bu garip gökcisminin Samanyolu gibi bir adı yok. Ona kısaca (!) MACS0647-JD diyoruz. Bu galaksi bizden o kadar uzak ve dolayısıyla ışığı o kadar eski ki bugün bizden neredeyse ışık hızında uzaklaşıyor (çünkü Evren genişliyor ve uzak galaksiler bizden hızla kaçıyor).

MACS0647-JD galaksisinin eskiden yola çıkan ışığı bize ulaşana kadar 13,3 milyar yıl geçti. Evren’in 13,78 milyar yıl yaşında olduğunu unutmayalım ve ilk galaksilerin de Evren 200 milyon yıl yaşındayken ortaya çıktığına dikkat edelim. İşte bu yüzden onun en eski galaksilerden biri olduğunu söyleyebiliriz.

Tabii 13 milyar yaşındaki ışık aradan geçen zamanda çok fazla enerji kaybetti ve galaksi bizden uzaklaştığı için dalga boyu uzayıp aşırı kırmızıya kaydı. Biz de bu galaksinin soluk kızılötesi ışığını Hubble ve Spitzer uzay teleskoplarını birlikte kullanarak ancak görebildik.

2012’de keşfedilen galaksi Dünya’dan bakıldığında görülen en uzak gökcisimlerinden biri ve resmen gözlemlenebilir evrenin sınırında yer alıyor. Bu sebeple de tüm genç galaksiler gibi sadece birkaç milyon yıldızdan oluşan henüz büyümemiş bir cüce galaksi.

İlgili yazı: SpaceEngine Gerçek Uzay Simülasyon Oyunu

 

3. Süper kütleli kara delik

Süper kütleli kara delikler maksimum 50 milyar Güneş’ten oluşuyor. NASA verilerine göre Samanyolu’nda 400 milyar yıldız olduğuna göre, süper kütleli kara deliklerin ne kadar büyük ve ağır olduğunu siz düşünün.

Örneğin, Interstellar bilimkurgu filmindeki süper kütleli kara delik Gargantua milyarlarca güneş kütlesindeydi ve neredeyse UY Scuti yıldızı kadar büyüktü. Süper kütleli kara delikler aynı zamanda karanlık madde ile birlikte çalışıyor ve galaksideki yıldızları bir arada tutan yerçekimini yaratıyor.

Samanyolu’nun merkezinde de Sagittarius A adlı süper kütleli bir kara delik var. Bu kara delik bizden 26 bin ışık yılı uzakta bulunuyor ve 2 milyon 600 bin Güneş kütlesinde. Aynı zamanda 22 milyon km’lik yarıçapıyla dev gibi! Örneğin, Güneş’e en yakın gezegen Merkür’ün ortalama uzaklığı 57 milyon km.

Sagittarius A o kadar büyük ki içine yıldız kütleli küçük kara deliklerin yarattığı güçlü gelgit dalgalarıyla parçalanmadan düşebilirsiniz. Böylece merkezdeki sonsuz veya sonsuza yakın yerçekimi gücüyle sizi yok edecek olan tekilliğe varıncaya kadar uzayda boş boş 22 milyon km yol alabilirsiniz!

İlgili yazı: Güneş Sistemi’ndeki Kayıp 9. Gezegen

 

4. En garip nötron yıldızı

Güneş’ten 10 ile 29 kat kütleli bir yıldız süpernova patlamasıyla yok olduğunda geriye kalan çekirdeği 10 ila 20 km çapındaki süper yoğun bir yıldız olarak kendi üzerine çöküyor. Bu şekilde doğan Nötron yıldızları 2-3 Güneş kütlesini sadece 20 km çapındaki bir küreye sığdırdığı için çok ağır oluyor.

Öyle ki bir çay kaşığı nötron yıldızı maddesi Gize piramidinin 900 katı kadar ağır oluyor. Meraklısına bu 5,5 milyar ton demek!

Son araştırmalar bütün genç nötron yıldızlarının hayatlarına kendi çevresinde saniyede yüzlerce kez dönen ve bu süreçte kutuplarından gama ışınları (ölüm ışınları) saçan atarcalar olarak başladığını gösteriyor.

Sonuçta dev yıldız patladıktan sonra aniden çöküp küçülünce (açısal momentumun korunumu yasası gereği) kendi çevresinde çok hızlı dönmeye başlıyor.

İlgili yazı: Dünyanın En Büyük Radyo Teleskopu FAST

 

50 bin ışık yılı uzakta

En geç atarcalar da manyetar, yani manyetik yıldızlar olarak adlandırılıyor. Bunların o kadar güçlü bir manyetik alanı var ki milyonlarca km uzaktan, İstanbulkart’ta bulunan manyetik şeride kayıtlı kontörleri silebilirler. Hatta 1000 km uzaktan vücudunuzdaki atomları tek tek söküp kopartabilirler.

SGR 1806-20 adlı manyetar galaksimizin karşı tarafında, Yay takımyıldızı yönünde bulunuyor. 19 km çapındaki bu yıldız her 7,5 saniyede kendi çevresinde dönüyor ve şimdiye kadar gözlemlediğimiz en manyetik gökcismi olarak kayıtlara geçmiş bulunuyor.

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu? >> Elon Musk, Matrix dünyasında yaşıyoruz dedi

 

5. Satürn’ün uydusu Titan

Jüpiter’in uydusu Europa’nın yüzey sıcaklığı -220 derece ama bu sizi şaşırtmasın: Yüzey sıcaklığı sadece -183 derece olan Titan’da beklenmedik bir şekilde sıvı metan gölleri var. Öyle ki Titan Güneş Sistemi’nde Dünya’dan sonra mevsimler, yağmurlar, göller ve denizler görülen tek gökcismi. Tek farkı su döngüsü yerine sıvı metan döngüsü olması.

Titan aynı zamanda en büyük uydulardan biri ve Merkür gezegeni kadar ağır olmasa da ondan daha büyük. Ancak, Güneş Sistemi’nde yer alan en garip gökcismi diyebileceğimiz Titan’ın tuhaflıkları bununla sınırlı değil.

İlgili yazı: Karanlık Maddeden Oluşan Galaksi Dragonfly 44

 

Titan da hayat var mı?

Bunu bilmiyoruz; ama Titan’ın güney kutbunda kalıcı bir kasırga var, yüzeyi -180 derecede kayadan sert buzla kaplı ve sıvı metan göllerinin dibindeki buz tabakasının altında global bir su okyanusu yer alıyor.

Satürn ve uydularının yol açtığı yerçekimi, Titan’ın çekirdeğini ezip büzen gelgitler oluşturuyor. Bu da Titan’ın dışı soğuk olsa da alttan ısıtmalı sıcak bir uydu olmasına yol açıyor.

Hatta 80’lerde Cosmos belgeselini sunan Carl Sagan Titan’dan öyle etkilenmişti ki biraz sıcak olsaydı birkaç milyar yıllık evrimin ardından Dünya gibi yaşanabilir bir yer olacağına inanıyor ve Titan’da sıra dışı bir hayat olabileceğini düşünüyordu. Peki sizce Evren’deki en garip yer nerede? Yorumlara yazın.