30 Adımda Resimli Plüton Seferi >> NASA’nın Uzay Sondası New Horizons Cüce Gezegen Plüton’a Ulaştı
NASA’nın New Horizons (Yeni Ufuklar) uzay sondası 10 yılda 4,8 milyar km yol aldıktan sonra, bugün Türkiye saati ile 14:49:57’de cüce gezegen Plüton’un 12 bin 500 km yakınından geçti. Plüton’un yanından saatte 50 bin km gibi müthiş bir hızla geçen New Horizons, cüce gezegenin yörüngesine giremeyecek kadar hızlı uçuyor.
Önümüzdeki aylarda Plüton’dan hızla uzaklaşırken çok sayıda gözlem yapacak olan New Horizons, cüce gezegene ek olarak en büyük uydu Charon ile diğer küçük ayların yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını gönderecek.
New Horizons, Plüton’un ötesinde yer alan Kuiper Kuşağı’na doğru yol alırken Güneş Sistemi’nin oluşumundan beri hiç değişmeden kalan donmuş Plüton sistemiyle ilgili önemli bilgiler sağlayacak.
Sıradaki hedef Kuiper Kuşağı
Uzaydaki 10 yıllık yolculuğu sırasında -220 derecelik soğuğa, tehlikeli güneş rüzgarlarına ve zararlı kozmik ışınlara maruz kalan New Horizons sondası, 4 Temmuzda yaşanan küçük bir yazılım hatası dahil bütün zorlukları aşarak 14 Temmuz 2015’te Plüton’a ulaştı.
New Horizons şu anda Plüton’un yanından saniyede yaklaşık 14 km ile geçiyor ve cüce gezegenin bir parçası olduğu Kuiper Kuşağı’na doğru yol alıyor. New Horizons, Kuiper Kuşağı’nın merkezine doğru yolculuğunu sürdürürken Plüton’un resimlerini çekmeye devam edecek.
Her şeyin bir sonu var
New Horizons, taşıdığı bilgisayarların uzayda donmasını önleyen ısıtma sistemini besleyen nükleer yakıt (plütonyum) bitene kadar çalışmaya devam edecek ve bu sırada (2016─2020 arasında) Kuiper Kuşağı’ndaki iki asteroidin yanından geçecek (bunlardan biri de 2014 MU).
New Horizons şu anda Güneş Sistemi’nin dışına çıktığı kabul edilen Voyager 1 sondasından iki kat yavaş gidiyor ve bu nedenle Güneş Sistemi’ni ne zaman terk edeceği bilinmiyor (her şey rotasındaki son değişikliğe bağlı).
Ancak, bilim adamları aracın nükleer yakıtının 2026’da tükeneceğini ve sondanın 2038’e kadar tümüyle donacağını tahmin ediyor. Yine de 2026’ya daha çok var ve New Horizons Plüton keşifleri daha yeni başladı. Şimdi gelin, kahraman sondanın son 10 yıldaki uzay keşiflerini tek tek görelim:
30 Adımda Plüton Seferi
1. Amatör astronom Clyde Tombaugh, Plüton’u 18 Şubat 1930’da keşfetti ve 1931 yılında ilk resimlerini çekti. Arizona’daki Lowell Gözlemevi’nde araştırma asistanı olarak çalışan Tombaugh aslında Güneş Sistemi’nin 9. gezegenini arıyordu (bilinmeyen gezegen anlamında Planet X).
Ancak, sabit yıldız arka planı üzerindeki değişiklikleri görmek için fotoğraf plakalarını birbiriyle karşılaştırırken küçük bir noktanın hareket ettiğini fark etti. Bu küçük nokta Plüton’du. Plüton 2006 yılına kadar dokuzuncu gezegen olarak kabul edildi.
2. 2003 yılında NASA, Hubble uzay teleskopunun son 1 yılda çektiği resimleri birleştirerek Plüton’un o güne kadarki en detaylı fotoğrafını oluşturdu.
3. NASA’nın New Horizons uzay aracı 4 Kasım 2005’te Florida Cape Canaveral’daki Kennedy Uzay Merkezi’ne getirildi.
4. New Horizons uzay aracını taşıyan Atlas V roketi Cape Canaveral’dan 19 Ocak 2006’da fırlatıldı (41. kalkış pisti).
5. 1930’da Plüton’u keşfeden ve 1997’de hayata gözlerini yuman Amerikalı astronom Clyde Tombaugh’un küllerini saklayan alüminyum kap New Horizons uzay aracına yerleştirildi. Tombaugh 90 yaşında vefat etmişti ve New Horizons, Plüton’un keşfinden 85 yıl sonra cüce gezegenin 12 bin 500 km yakınından geçti.
6. Kennedy Uzay Merkezi’ni ziyaret eden medya mensupları Tehlikeli Yükler Teknik Servis Merkezi’nde tutulan New Horizons uzay aracını koruyucu giysilerin içinde seyrediyor.
7. 2004 yılında basılan ve “Keşif Kapısı” kabartmasıyla süslenen özel Florida çeyrekliği Kennedy Uzay Merkezi’ndeki New Horizons uzay aracına yerleştiriliyor (7 Aralık 2005). Ancak, Florida çeyrekliği sadece bir hatıra değil. Aynı zamanda, bilim adamları tarafından uzay aracının kendi etrafında dönüşünü test etmek amacıyla denge ağırlığı olarak kullanılacak.
8. Clyde Tombaugh’un eşi Patricia Tombaugh (o tarihte 92 yaşında) 15 Ocak 2006’da Kennedy Uzay Merkezi’ndeki New Horizons uzay aracı maketinin yanında duruyor.
9. 13 Aralık 2005’te çekilen bu fotoğrafta New Horizons’ı fırlatma sırasında koruyacak olan özel kapaklar görülüyor. Resimde teknisyenler kapakları yerleştiriyor. Uzay aracı atmosferin dışına çıktığında bu kapaklar ikiye ayrılarak atılacak. Uzay aracını izole eden ve toz parçacıkları ile aşırı sıcaklık farklarından koruyan sarı kılıf yerinde kalacak.
10. Lockheed Martin üretimi Atlas 5 roketi Kennedy Uzay Merkezi’ndeki 41. pistten kalkış yapıyor. New Horizons yörüngeye ulaşıp roketten ayrıldıktan sonra 9,5 yıllık Plüton yolculuğuna başlayacak. Tarih 19 Ocak 2006.
11. New Horizons aracının Uzun Menzilli Keşif Görüntüleyicisi (LORRI) tarafından 21 Eylül 2006’da çekilen fotoğraftaki beyaz ok Plüton’un konumunu gösteriyor. Yolculuk yeni başlarken Plüton 4,2 milyar km uzakta ve yıldızların arasında küçücük bir nokta olarak gözüküyor. LORRI kamerası Plüton’u tıpkı tahmin edildiği Samanyolu galaksisinin diskinin hemen üzerinde bulunan Yay burcunda gözlemledi.
12. Hubble uzay teleskopu 2005 yılında Plüton’un iki küçük uydusu Hydra ve Nix’i keşfetti. Plüton’un 1978’de keşfedilen büyük uydusu Charon’a ek olarak küçük aylarının da bulunması, Neptün gezegeninin ötesinde dönen milyarlarca buzlu asteroitten oluşan Kuiper Kuşağı’nın sanılandan çok daha kompleks bir yapıya sahip olduğunu gösteriyordu.
İki uydunun Charon’la aynı düzlemde olması, bunların Plüton’a sonradan yakalanan asteroitler olmadığı tezini güçlendiriyor. Söz konusu uydular Charon’la birlikte 4 milyar yıl önce gerçekleşen bir çarpışmayla oluştu (Güneş Sistemi’nin oluşumu sırasında Plüton, tıpkı Dünya gibi yaklaşık olarak kendi boyundaki bir gökcismiyle çarpıştı).
13. LORRI kamerası 17 Ocak 2007’de Jüpiter’le iki uydusunun resimlerini çekti. Saatte 67 bin km ile Jüpiter’e yaklaşırken sadece 4 milisaniye pozlamayla çekilen bu fotoğrafta gaz devi 68,5 milyon km uzakta yer alıyor (Jüpiter’in çekim etkisi New Horizons’ın gezegene yaklaşırken hızlanmasına yol açtı).
Resimde Jüpiter’in volkanik uydusu Io gaz devinin hemen sağında görülüyor. Io’nun sağındaki gökcismi ise buzlu ay Ganymede. Her iki uydunun gölgesinin Jüpiter bulutlarının üstüne düştüğü görülüyor. Ganymede’nin gölgesi Jüpiter’in sağ üst kenarında kısmen seçiliyor.
14. 2 Mart 2007’de çekilen bu güzel fotoğrafta, volkanik uydu Io ile hayat barındırdığı sanılan buzlu ay Europa görülüyor (Io’ya uzaklık 4,6 milyon ve Europa’ya uzaklık 3,8 milyon km). Her ne kadar uydular birbirine yakın görünse de aralarında 790 bin km var.
Io’nun karanlık tarafı Jüpiter’den yansıyan ışıkta kısmen aydınlanıyor. Ancak Europa’nın gece yüzü gerçekten karanlık, çünkü Jüpiter’e ışık alamayacak kadar uzak. Resimde aynı zamanda Io’da gerçekleşen büyük volkanik püskürmenin mavi sorgucu görülüyor.
Resme dikkatli bakarsanız üç ayrı püskürme görebilirsiniz, ama resmin hakimi 300 km yüksekliğindeki büyük volkanik püskürme (Tvashtar yanardağı). Saat 9 yönündeki küçük püskürme Prometheus’a ait. İkisi arasındaki püskürme ise Amirani volkanının yerini gösteriyor. Toz taneciklerini aydınlatırken dağılan ışık huzmeleri büyük sorguca mavi rengini kazandırıyor.
15. New Horizons Çoktayflı Görünür Işık Görüntüleme Kamerası (MVIC), 28 Şubat 2007’de yüksek irtifadaki Jüpiter bulutlarının muhteşem resimlerini çekti (uzaklık 2,3 milyon km).
16. 5 kareli bu gif’te Io’nun Tvashtar volkanı görülüyor. Püskürme tarihi 1 Mart 2007, uzaklık 3,8 milyon km.
17. Jüpiter’in buzlu ayı Europa gaz devi bulutlarının üzerinden doğuyor. New Horizons, Jüpiter’e en yakın konumunda (2,3 milyon km) ve Europa’ya uzaklığı 3 milyon km. Uzay aracı hızla Plüton’a yol alırken Jüpiter’in uzağından geçti.
18. Hubble uzay teleskopunun Geniş Açılı Kamerasıyla 7 Temmuz 2007’de çektiği fotoğrafta, buzlu dünya Plüton yörüngesindeki 5 uydu görünüyor. Hubble’ın keşfettiği yeni uydunun o zamanlar bir adı yoktu (resimde mavi halkanın içindeki P5 noktası).
Plüton’a 95 bin km uzakta dairesel yörüngede dönen uydunun çapı genişliği 10 – 25 km ve Plüton’un ekvator düzlemine paralel olduğuna göre, cüce gezegenin 4 milyar yıl önce yaşadığı çarpışmanın ardından diğer uydularla birlikte oluşmuş olmalı.
19. 9 Nisan 2015’te çekilen fotoğrafta Plüton’un en büyük uydusu Charon görünüyor. Bu tarihi resim Plüton sisteminin uzay aracıyla yakından çekilen ilk renkli resmi (uzaklık 115 milyon km, yaklaşık olarak Güneş─Venüs mesafesi).
20. New Horizons’ın Plüton ve Charon’u gösteren ilk renkli filmi. Neredeyse gerçek renkli olan film, mavi ve kırmızı ışığa ek olarak yapay renklendirilmiş yakın kızılötesi ışıkla kurgulandı ve filmi oluşturan klipler 29 Mayıs─3 Temmuz 2015 arasında 9 aşamada çekildi.
Plüton uydusu Charon’dan daha kütleli olduğu için iki gökcisminin etrafında döndüğü çekim merkezinin cüce gezegene daha yakın olduğu görülüyor (filmde zor seçilen x işaretli nokta).
21. LORRI kamerasıyla çekilen resimde Plüton yüzeyindeki büyük yer şekilleri görülüyor (2015 başları).
22. Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuarı’ndaki New Horizons Sefer Harekat Merkezinde çalışan uçuş kontrolörleri Chris Regan ve Becca Sepan, uzay aracının Plüton yakınından geçmesi için yapılan son küçük rota düzeltme manevrasının ardından verileri kontrol ediyor.
23. New Horizons 8 Temmuz 2015 tarihli bu fotoğrafta Plüton ile Charon’dan 6 milyon km uzakta bulunuyordu. Yapay renklendirme için önceki renkli resimler kullanıldı.
24. 3 Temmuz 2015’te LORRI kamerasıyla çekilen bu renkli resim daha önce Ralph aygıtı ile çekilen renkli resim verileri ile oluşturuldu (uzaklık 12,5 milyon km).
25. 11 Temmuz 2015’te çekilen fotoğrafta Plüton 3,1 milyon km uzaklıkta.
26. Son yaklaşma sırasında çekilen fotoğraflardan biri. Plüton ve Charon 11 Temmuz 2015 tarihli kompozit resimde parlak ve canlı renklerle gözüküyor. Yüksek çözünürlüklü siyah─beyaz LORRI görselleri Plüton’un kendi çevresinde tamamladığı son tur sırasında toplanan Ralph verileriyle renklendirildi.
27. Charon’un yeni keşfedilen yarık sistemi Dünya’daki Büyük Kanyon’dan daha büyük ve Texas eyaleti büyüklüğündeki uydunun şimdiye kadar çekilen en net görselinde, Plüton’un sağ kenarında gece karanlığına gömülürken görülüyor. Kanyonların hemen solunda ise ekvatora yakın olan büyük çarpışma krateri görülüyor. Plüton’un koyu renkli kuzey kutup bölgesinde de sebebi bilinmeyen gizemli yer şekilleri dikkat çekiyor. 12 Temmuz 2015’te çekilen fotoğrafta uzaklık 2,5 milyon km.
28. Plüton yüzeyini kaplayan büyük beyaz leke resimde gezegenin solunda görünüyor (12 Temmuz 2015, uzaklık 2,5 milyon km). New Horizons 14 Temmuzda Plüton’un yakınından geçerken bu sıra dışı beyaz lekeyi yüksek çözünürlüklü kamerasıyla görüntüledi.
29. Plüton ve Charon büyüklüğünün Dünya ile karşılaştırması.
30. Plüton’un New Horizons tarafından en yakından çekilen, en net fotoğrafı.
31. New Horizons yaklayırkan Plüton ekranda büyüyor
32. Plüton’dan sevgilerle: Kim derdi ki dev çarpışma krateri kalıntısı (Ay denizlerine benzeyen bir düzlük) sevgi kalpliçiği ve Twitter kuşuna benzeyecek? İnsanların gördüğünü bir şeye benzetme eğiliminin son örneği.
33. Plüton ve Charon gün doğumunda yan yana. Yapay renklendirmeli resimde Plüton ve Charon’un yüzeyindeki yer şekillerinin dağılımı görülüyor. Her iki gökcisminde de gözlemlenen farklı renkler kimyasal kompozisyonu farklı olan bölgelere karşı geliyor.
34. New Horizons’un 10 yıllık Plüton yolculuğu ve gelecekteki araştırma hedefleri bu çizimde adım adım gösteriliyor. Resmi tıklayınız.
Cüce değil: Yakından bakınca Plüton beklenenden daha büyük çıktı
Plüton’da bataklık gazı metan keşfedildi
