Samanyolu Galaksisi Saniyede 630 km hızla Nereye Gidiyor?

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakeaSamanyolu galaksisi saatte 2,26 milyon km hızla, 652 milyon ışık yılı uzaktaki gizemli bir noktaya doğru çekiliyor. Üstelik uzaydaki bu noktanın yerini yanlış hesapladığımız ortaya çıktı. Peki galaksimizle birlikte 100 bin galaksiyi kendine çeken Büyük Çekici nedir ve nerede yer alıyor?

Galaksilerin çobanı Büyük Çekici

Bilim insanları 1980’lerin başından beri Samanyolu’nun yerel galaksi grubuyla birlikte bizden 100 milyon ışık yılı uzakta bulunan Virgo üst galaksi kümesine doğru hareket ettiğini biliyordu.

Ancak, yapılan araştırmalar Evren’deki 10 milyon üst galaksi kümesinden biri olan Virgo’nun da Dünya’dan 250 milyon ışık yılı uzaktaki dev bir yerçekimi merkezine doğru hareket ettiğini ortaya koydu. Uzayın haritasını çıkaran gökbilimciler bu yerçekimi merkezine Büyük Çekici adını verdiler.

İlgili yazı: Evren İçi Boş Bir Hologram mı?

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Samanyolu Galaksisi

 

Her şey daha yeni başlıyor

Oysa Büyük Çekici ismini vermekle uzay haritası hikayesi bitmiyor, tersine yeni başlıyordu; çünkü uzayda karanlık madde vardı. Bilim insanları, Samanyolu galaksisi ile diğer galaksilerdeki yıldızları bir arada tutan ek yerçekimini sağlayan görünmez karanlık maddenin varlığını ilk kez Virgo üst galaksi kümesinde tespit ettiler.

Elbette uzaydaki tüm galaksileri ve yıldızları tek tek sayamazdık. Bu yüzden Virgo’nun kütlesini dolaylı yollarla hesaplamaya çalıştık. Bu da bize karanlık maddeye ilişkin ilk kanıtları sağladı: Samanyolu galaksisi için kütle/yıldız oranı 63,8 çıkıyor; yani galaksimizde görünen her bir yıldız kütlesine karşı 63,8 görünmez madde kütlesi var.

Virgo üst galaksi kümesinde ise her görünen yıldız kütlesine karşı 300 görünmez madde kütlesi var. Görünen kütle ile görünmeyen (karanlık) kütle arasındaki farkı gezegenler ve kara delikler gibi ışık saçmayan cisimlerle açıklayamazdık. Böylece Samanyolu galaksisi ile diğer galaksileri bir arada tutan görünmez karanlık madde fikri ortaya çıktı.

Karanlık madde teorilerini size daha önce anlattığım için burada değinmeyeceğim; ancak Büyük Çekici hikayesinin karanlık maddenin keşfedilmesiyle birlikte sona ermediğini belirtmek isterim. Sadece Büyük Çekici’nin kitabını yazarken yeni bir bölüme geçtik:

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Modem

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Samanyolu, komşu galaksiler, uydu galaksiler ve Virgo üst galaksi kümesi (büyük kırmızı). Büyütmek için tıklayın.

 

En büyük çekici nedir?

2005 yılında astronomlar Virgo üst kümesini kendine çektiği sanılan Büyük Çekicinin bizden 250 milyon ışık yılı uzakta olduğunu tespit ettiler. Büyük Çekici 100 bin galaksiden oluşan dev bir üstün galaksi kümesiydi ve aslında Virgo’ya benzeyen 5 ayrı üst galaksi kümesinden oluşuyordu.

Astronomlar buna Laniakea üstün galaksi kümesi adını verdiler ve 100 bin trilyon Güneş kütlesine sahip olduğunu hesapladılar.

Virgo, Hydra-Centaurus, Pavo-Indus, Büyük Çekici ve Güney üst galaksi kümelerinden oluşan Laniakea o kadar büyüktü ki içindeki 100 bin galaksi ile 520 milyon ışık yılı uzunluğunda bir galaksi zinciri oluşturuyordu. Zaten kıyamet de buradan koptu.

İlgili yazı: Buruşuk galaksi >> Samanyolu ne kadar büyük?

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Virgo üst galaksi kümesi. Her nokta bir galaksi.

 

Cılız çekici

Astrofizikçiler Laniakea üstün galaksi kümesini bir arada tutan ve Samanyolu galaksisi ile komşularını da kendine çeken Büyük Çekici’nin kütlesini hesapladıkları zaman, bunun 100 bin galaksiyi çekemeyecek kadar zayıf bir yerçekimi alanı yarattığını gördüler.

Evet, Büyük Çekici sadece galaksilerden değil, aynı zamanda karanlık maddeden oluşuyordu; ama kütlesi tahmin ettiğimiz değerin sadece yüzde 10’una eşitti. Üstelik Laniakea da içindeki 100 bin galaksiyle birlikte sözde Büyük Çekici ile birlikte 650 milyon ışık yılı uzaktaki bir noktaya çekiliyordu!

Bu yerçekimi merkezi uzayda Shapley üst galaksi kümesinin yakınında yer alıyordu ve Laniakea’dan yüzde 90 daha büyük bir kütleye sahipti. Öyle ki Evren’deki 2 trilyon galaksi uzaya kılcal damarlar halinde yayılmıştı ve dev bir kozmik ağ oluşturuyordu.

Ancak, bu dallı budaklı yapının ana dallarından biri (deyim yerindeyse aort damarı) Shapley Çekicisiydi. Şimdi diyeceksiniz ki “Ama hocam, uzayda sağ-sol ve yukarı-aşağı yok. Öyleyse Samanyolu nereden nereye gidiyor?” Güzel bir soru ve hemen cevabını verelim.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Laniakea üstün galaksi kümesinde (sarı) 100 bin galaksi var. Dalların üstünde binlerce galaksi bulunuyor.

 

Kozmik mikrodalga artalan ışınımı

Samanyolu galaksisi, 100 bin diğer galaksiyle birlikte, Evren’in doğumundan gelen ilk ışığın kalıntısı olan ve uzayın her yerini kapladığı için referans noktası olarak alacağımız kozmik mikrodalga artalan ışınımına göre, saniyede 630 km hızla Shapley Çekicisine doğru gidiyor.

Bunun ne kadar büyük bir hız olduğunu görmek için Dünya’nın kendi etrafında (ekvatorda) saniyede 0,44 km hızla döndüğüne ve Güneş’in çevresinde saniyede 30 km hızla tur attığına dikkat edelim. Güneş de Samanyolu çevresinde saniyede 220 km hızla dönüyor. İşte böyle büyük bir hız!

İlgili yazı: Mobil İnternette Video İzleme Rehberi

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Ortada Laniakea üstün galaksi kümesi. Solda Shapley üstün galaksi kümesi asıl Büyük Çekici (Laniakea’dan yüzde 90 daha kütleli). Solda boş uzay ve karanlık enerji ile galaksileri iten Çift Kutuplu İtici.

 

Samanyolu Galaksisi ve Büyük İtici

Tam bilim insanları Büyük Çekici sorununu çözdüklerini düşünürken bir de başımıza Büyük İtici sorunu çıktı: Astrofizikçiler bunun için filmi geri sarar gibi yaptılar ve Shapley Çekicisi’ne doğru hareket eden 100 bin galaksinin rotasına geriye, kaynağa, çıkış noktasına doğru takip ettiler.

Bunun için bilgisayar simülasyonu yaptılar ve videoda görebileceğiniz gibi, 100 bin galaksinin içinde yer aldığı 1,74 milyar ışık yılı çapındaki uzay boşluğunun interaktif haritasını çıkardılar. Bu haritada Laniakea ve Shapley üstün galaksi kümelerinin yerçekimi alanını işaretlediler.

İlgili yazı: Google Brain ile Robot Dedektif Çağı Başladı

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea
Kozmik ağ: Evren büyük ölçülerde ağaç dalına benzer bir yapı sergiliyor. Resimdeki her küçük nokta bir galaksi. Sarı lekeler karanlık madde konsantrasyonları (yapay renklendirme ve bilgisayar simülasyonu).

 

Yerçekimi itmez ki!

Gerçekten de eş yüklerin birbirini ittiği elektromanyetik kuvvetin tersine, kütleçekim kuvveti sadece çekici bir kuvvettir. Bu nedenle Samanyolu’nun arkasında onu Shapley’e iten bir şey olamazdı.

Ancak vardı

Buna Çift Kutuplu İtici diyoruz ve boş uzayın galaksileri arkadan nasıl itebileceğini görmek için kısaca karanlık enerjiye değinmemiz gerekiyor: Karanlık enerji uzay boşluğunun enerjisidir ve galaksiler bir yerden başka yere giderken, terk ettikleri yerde büyük bir boşluk oluşuyor. Böylece boşluğun enerjisi artırıyor.

Karanlık enerji Evren’in gittikçe hızlanarak genişlemesinden sorumlu ve yerçekiminin tersine, uzayda itici bir kuvvet oluşturuyor.

Bu sebeple Samanyolu galaksisi ile komşularının saniyede 630 km hızla Shapley üstün galaksi kümesine gitmesinin tek sebebi Shapley Çekicisi değil. Aynı zamanda Samanyolu’nun arkasında açılan dev boşluğun yarattığı karanlık enerjinin itiş gücü.

İlgili yazı: Evren Bir Simülasyon mu?

samanyolu_galaksisi-samanyolu-galaksi-büyük_çekici-laniakea

 

Kozmik adresiniz

Bu da fizikçiler için önemli; çünkü karanlık enerjinin gücünü ne kadar doğru ölçerlerse Evren’in genişleme hızını o kadar doğru hesaplarlar. Sonuçta Evren genişlediği için bütün uzak galaksiler bizden uzaklaşıyor; ancak bu lokal galaksilerin başka galaksilere doğru çekilmesine mani olmuyor:

Cosmicflows-2 iki veritabanıyla yapılan en yeni bilgisayar simülasyonu, hem Shapley Çekicisi’nin hem de çift kutuplu iticinin uzaydaki yerini gösterdi ve Samanyolu’nun Evren’deki konumunu daha iyi tespit etmemiz sağladı.

Kısacası uzaylılar adresinizi sorarlarsa artık onlara ne söyleyeceğinizi biliyorsunuz: “Abi biz Laniakea üstün galaksi kümesindeki Samanyolu’nda bulunuyoruz ve Çift Kutuplu İtici’den Shapley Çekicisi’ne doğru saatte 2,26 milyon km hızla gidiyoruz.” Umarım sadece adres soruyor ve bizi yok etmeye gelmiyorlardır. 😉

Büyük çekici ve büyük itici


1The dipole repeller

Yorumlar

Yorum ekle

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir