Beyin Formülü: İnsan Beynini Çalıştıran Yazılım Bulundu

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zekaBeyin en karmaşık organ ve çalışırken o kadar çok şeker tüketiyor ki eğitim projeleri hazırladığım günlerde normal yesem de kilo veriyorum. Oysa beyin formülü çok basit ve Augusta Üniversitesi beynin yazılım kodunu bulduğunu duyurdu. Beynin çekirdek kodu nedir?

Bağlantı teorisi

İnsan beyninin nasıl çalıştığını öğrenmek öncelikle sağlıklı yaşamamız için önemli. Yaşlılığa bağlı demans, Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkları önlemek, otizm ile down sendromunu, hatta şizofreni gibi rahatsızlıkları tedavi etmek istiyorsak bu şart.

Elbette dijital dönüşüm ile endüstri 4.0 sürecinde insan gibi düşünebilen veya insandan zeki olan robotlar, yazılım ve bilgisayarlar geliştirmek için de insan beyninin simülasyonunu yapmalıyız; çünkü robotların insanlara hizmet etmek için önce bizi anlaması gerekiyor.

İlgili yazı: Dünya Yakınında Süpernova Patlarsa Ne Olur?

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Beyin nasıl çalışıyor?

Augusta Üniversitesi Georgia Tıp Fakültesi’nden Joe Tsien’le ekibi 2015 yılında insan beyninin çok basit bir yazılım ile çalıştığını öne sürdüler ve aradan geçen iki yılda bunu kanıtladıklarını duyurdular.1

Öncelikle beynimiz çağrışım yaparak çalışıyor. Platon’un benzer benzeri bilir ilkesi gereği, insan beyni de hatırladığı olaylar ve edindiği tecrübelere benzeyen şeyleri birbiriyle ilişkilendiriyor.

Örneğin, öğretmen tahtada dikdörtgen çizdiği zaman bunu küçüklük anılarımızla bağdaştırarak zihnimize kaydediyoruz: Beyaz tahtadaki dikdörtgen eski mutfak masasını ya da ekrandaki kırmızı elma Newton’ın yerçekimi yasasını nasıl bulduğunu çağrıştırıyor.

İlgili yazı: İnternetinizi Uçuracak En İyi 10 Router Modem

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Çağrışımlı düşünme

Demek ki sağlıklı her yetişkin dikdörtgenin ne olduğunu akademik veya sezgisel olarak biliyor. Aslında buna şaşırmamak gerek. Sonuçta bütün anılarımız beynimize yeni sentezlenen protein moleküllerinden oluşan uzun süreli hafıza üniteleriyle kaydediliyor.

Tecrübelerimiz de beyin kabuğundaki nöronların yeni sinir ağları kurarak birbirine farklı şekillerde bağlanmasından oluşuyor. Bu yüzden herkesin algıları, sezgileri, yaşantıları, huyu suyu ve fikirleri farklı. Peki beynimiz bu kadar karmaşık duygu ve düşünceleri nasıl oluşturuyor?

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Desen tanıma birimleri

Beynimizde doğuştan getirdiğimiz 300 milyon desen tanıma birimi bulunuyor. Bunlar beyin kabuğunda bulunan ve her biri kendi arasında hazır sinir bağlantılarıyla gelen 100 nöronluk gruplar. Her bir desen tanıma birimi diğer birimlerle şekil, his ve fikirleri birbirine benzeterek iletişim kuruyor.

Böylelikle sokakta birini gördüğümüz zaman kim olduğunu anlayıp selam verebiliyoruz; çünkü onun yüzünü partiden hatırlıyoruz. Tabii kusursuz değiliz. Bazen desen tanıma birimleri de hata yapıyor ve duraktaki adamı birine benzetiyoruz.

İlgili yazı: Dünya’ya En Çok Benzeyen Gezegen Bulundu

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Benzer benzeri bilir

İşte bu yüzden çağrışımlı düşünüyoruz. Hatta içimizdeki en zeki insanların ezberi kuvvetli olanlar değil de çağrışımlı düşünen, olaylar arasında pek akla gelmeyen bağlantılar kuran ve karmaşık bir durumdan ilginç sonuçlar çıkaran insanlar olarak tanımlıyoruz. Bunun adına yaratıcılık diyoruz.

Joe Tsien insan beyninin bu şekilde bilgi edindiğini düşünüyor. Bütün bir genelleme ve sonuç çıkarma işlemini bu sürece bağlıyor. Ancak, beynin çok basit bir matematik kuralıyla çalıştığını kanıtladıklarını da söylüyor.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Beyin formülü

Beyin kabuğundaki nöronlar işlevsel bağlantı motifleri (FCM) olarak gruplanıyor. Google Mühendislik Direktörü Ray Kurzweil’ın Bir Zihin Yaratmak adlı kitabında desen tanıma birimleri dediği şey bu.

Bizler FCM’leri lego blokları gibi söküp takarak kompleks fikirler oluşturuyor ve düşüncelerimizi orijinal şekillerde ilişkilendirip katıştırarak yaratıcılığımızı geliştiriyoruz (yazıda sık geçen ve çok sayıda nöronun birlikte çalışmasını vurgulayan (ş) işteşlik eklerine dikkatinizi çekerim 😉 ).

İlgili yazı: Hitachi Üretimi Artırmak İçin Robot Yönetici İşe Aldı

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka
Bir toplumun gelişmesi ve özgür olması için kızların bilgisayar, bilim ve teknoloji okuması şart; çünkü gelecek kuşaklar annelere emanet.

 

İnsan olmanın kökeni

Joe Tsien beyin algoritmasının nasıl çalıştığını görmek için beynin yedi farklı bölgesini izleyerek inceledi ve bu bölgelerdeki nöron aktivitesini kayıt altına aldı. Aslında fare ve hamster beynindeki çok basit dürtülerle çalıştı: Acıkma ve korku gibi.

Bunlar beyinde yeni tecrübeleri kaydetmek için nöron grupları (FCM) kurmak üzere kaç işlem ve kaç tıklama yapmak gerektiğini gösterdi. Tıpkı internetten alışveriş yaparken ürün bakma ve ürün seçme aşamalarından sonra kredi kartıyla ödeme yapana kadar kaç aşama geçtiği gibi.

Böylece 2 sayı tabanında üslü bir permütasyon algoritması ortaya çıktı: (N=2i–1). İşte beynimiz anı ve deneyimleri kaydetmek için nöronları bu formüle göre birbirine bağlayıp örgütlüyor. Tsien’e göre insanı insan yapan duygular, empati, çağrışımlı düşünme ve maneviyat hissi hep bu formülle ortaya çıkıyor.

Nasıl ölçtüler?

Tsien ve ekibi kobay hayvanlara dört farklı yiyecek vererek permütasyon kombinasyonlarını bunlardan türetti (kemirgen bisküvileri, çökelek, pirinç ve süt). Ardından fare ve hamsterlerin beynine elektrotlar yerleştirerek tek tek nöronların yiyeceğe gösterdiği tepki sinyallerini ölçtüler.

Böylece hayvanların yiyeceğe tepki olarak maksimum 15 nöron kombinasyonu (tıklama) yaptığı ortaya çıktı (tıpkı Bağlantı Teorisi’nde öngörüldüğü gibi). Üstelik nöronlar bir fare yiyecekleri görür görmez sinyal göndermeye (ateşlemeye) başladığı için bu kombinasyonlar da desen tanıma birimleri halinde doğuştan hazır geliyor olmalıydı.

İlgili yazı: Dünya’daki hayatın kökeni Mars mı?

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Fare beyninden insan beynine

Evrim süreci içinde insan beyninin daha önceki canlıların beyninden türediğini ve temel olarak aynı çalışma prensiplerini kullandığını biliyoruz. Elbette ki bu fare beyninden insan beynine direk geçiş yapacağımız anlamına gelmiyor; ama üç katlı evin de 170 bin katlı gökdelenin de bir zemin katı ve temelleri olduğunu biliyoruz.

Joe Tsien ve ekibi de şimdi bu formülü kullanıp daha karmaşık ağ tabanlı zeka (network zekası) birimleri oluşturmak istiyor (insan beyni gibi karmaşık anıları işleyen çok sayıda kompleks nöron kümeleri). Kısacası amaçları insan beynindeki en karmaşık duygu ve düşüncelerin bu formülle türetilebileceğini göstermek.

İlgili yazı: 18 Ayda Nasıl 24 Kilo Verdim?

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Düşünen robotlar

İnsan gibi düşünen robotlar için insan beyninin nasıl çalıştığını çözmemiz gerekiyorsa yapay zeka geliştirmenin de insanın kendi zihnini keşfetmesi olduğunu söyleyebiliriz. Artık bilinçaltından en bilinçli düşüncelerimize kadar tüm dürtü, içgüdü, his ve fikirlerimizin farkında olma sürecine girdik.

Zaten süper zekanın, yani insandan zeki yazılımların bizi yok etmesini istemiyorsak süper zeki robotlarla anlaşmayı öğrenmemiz ve bunun için de insan beyninin nasıl çalıştığını çözmemiz şart. Eskiden işimiz kolaydı: Israrla aynı hatayı yaptığımızda ve kendimize hakim olamadığımızda, hatta sanat dehası olarak süper yaratıcı başyapıtlar verdiğimizde topu hep bilinçaltına atıyorduk.

Kısacası ister bir yaratıcıya inanalım ister inanmayalım; insan bilincinin kökenlerini ve kendi benliğimizin bebeklikten günümüze gelen gelişim sürecini bilmiyorduk. Bu da davranışlarımızın sebebini anlamamızı ve bilinçaltımızdan bağımsız olarak özgürce karar almamızı zorlaştırıyordu.

İlgili yazı: Teknolojik tekillik hayatımızı nasıl değiştirecek?

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka
Albert Camus.

 

Artık deniz bitti

Yapay zeka geliştirmeye çalışırken beyin formülü bulduk, beyni çalıştıran yazılım kodunu ve algoritmayı keşfettik. Artık ünlü filozof Albert Camus’ün dediği gibi, Tanrı’yı bile sırtında taşıyacak kadar ahlaklı ve sorumluluk sahibi insanlar olma yoluna girdik.

Öyle bir insan düşünün ki aldığı en ufak kararın bile beyinde hangi nörobiyolojik aktivitelerle ve ne tür nöron etkileşimleriyle ortaya çıktığını bilsin! İşte bunun mümkün olacağı bir döneme giriyoruz ve bu yüzden Elon Musk’ın Neuralink şirketi insan beynini bilgisayarla birleştirerek insanları süper zekaya dönüştürebilecek. O zaman da Gandi ve Buda’dan bile daha bilge olma şansını yakalayacağız.

Peki bilgeliğin yolunun meditasyon veya temaşa yerine basit yazılım algoritmalarından geçtiği kimin aklına gelirdi? Ancak fiziksel açıdan bu son derece mantıklı:

İlgili yazı: 2045’te İşçi ve Memurların Yarısı Robot

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka
Kodlamayı önlemek yetmez. Algoritmalı düşünmek, düşündüğü üzerine düşünen, neden ve nasıl düşündüğünü bilen insan olmak lazım. Dijital dönüşüm ve bilgeliğin yolu bu.

 

Termodinamik yasaları

Termodinamik yasalarına göre, atomlar gibi tüm fiziksel sistemler her zaman en düşük enerji düzeyine ve en kararlı duruma geçmek isterler. Bu nedenle beynimizin de en karmaşık duygu ve düşünceleri geliştirmek için mümkün olan en basit formülü, en basit algoritmayı kullanması normal.

Bu yüzden öğrencilerime kod yazmak yetmez diyorum: Sadece kod yazarsanız bilgi ve iletişim teknolojileri (ICT) dünyasında basit birer ara elaman olarak kalırsınız; yani sıradan dijital inşaat işçisi olmanın ötesine geçemezsiniz. Oysa sizin dijital dünyanın fikir liderleri olmanız gerekiyor.

İlgili yazı: Başka Evrenlerden Gelen İlk Kanıt: Soğuk Leke

beyin-yazılım-algoritma-çekirdek_kod-yapay_zeka

 

Dijital bilgelik

Günümüzün dijital dönüşüm ve endüstri 4.0 dünyasında geleceğin bilgi toplumunu kurmak için algoritmalı düşünmeyi mutlaka öğrenelim.

Kısacası sadece düşünen insan olmayalım: Tıpkı insan türünün Latince bilimsel adı Homo sapiens sapiens’in Türkçe karşılığında ifade edildiği gibi düşündüğü üzerine düşünen insan olalım. Nasıl düşündüğünü bilen ve hayatın anlamını sorgulayan insan olursak düşüncelerimiz de bize ait olur ve kimse algı yönetimiyle beynimizi yıkayamaz.

Bu yüzden ülkemizde fizik ile matematik gibi temel bilimlere mutlaka odaklanmalı ve felsefe dersleriyle birlikte bilimsel düşünceyi eğitimin merkezine almalıyız. Yoksa başka ülkeler zengin ortak olmaya devam ederken, bizler sadece başkalarına müşteri olan fakir bir tüketici pazarı olarak kalırız.

Peki geleceğin en gerekli 16 programlama dili hangisi ve gençler kodlama öğrenirken önce hangi programlama dilini öğrenmeli? Onu da bugün yayınlanan ikinci yazımda bulabilirsiniz. Hepinize bol algoritmalı günler dilerim.

İnsan beynine yazılım yüklemek mümkün mü?


1Brain Computation Is Organized via Power-of-Two-Based Permutation Logic

Yorumlar

Yorum ekle

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir