Kardashev Ölçeği ve Galaktik İmparatorluklar

Sovyet gökbilimci Nikolai Kardashev’in 1964’te geliştirdiği Kardasvhev ölçeğine göre evrende üç tip süper gelişmiş uygarlık olabilir: Tip I uygarlıklar yaşadıkları gezegenin tüm enerjisini, Tip II uygarlıklar güneş sisteminin tüm enerjisini ve Tip III uygarlıklar da galaksinin tüm enerjisini kullanır. Peki Kardashev ölçeği nedir ve biz insanlar gelecekte Dünya ile Güneş’in tüm enerjisini nasıl kullanabiliriz?

Dahası süper gelişmiş uygarlıkların ekonomisi nasıl işler? Örneğin Uzay Yolu’ndaki Birleşik Gezegenler Federasyonu, Yıldız Savaşları’ndaki Galaksi İmparatorluğu ve Asimov’un Vakıf romanlarındaki Galaktik İmparatorluk basit bir Tip II uygarlık kadar güçlü olabilir mi? Hazır Apple TV Vakıf romanlarını diziye uyarlarken (yaşasın!) galaktik imparatorlukların gerçek gücünü görelim.

İlgili yazı: Gerçek Adem: ilk insan ne zaman yaşadı?

 

Kardashev ölçeği ne kadar doğru?

Nikolai Kardashev bu ölçeği yalnızca radyo teleskoplarla Dünya dışı uygarlıkları aramak için geliştirdi. Elimizde uzaydan gelen sinyalleri anlamamızı sağlayacak bir şablon ve kılavuz olsun istedi. Oysa Kardashev Ölçeği oldukça sorunlu. Örneğin uygarlıklar geliştikçe enerji kullanımının artacağını öngörüyor. Bu binlerce ve milyonlarca yıllık uygarlıklar için geçerli olabilir ama insanlığın önümüzdeki yüz yılda, bin yılda nasıl yaşayacağını planlamak istiyorsanız pek yararlı değil.

En basitinden uygarlık geliştikçe ve kullan-at prensibine dayalı çevre kirliliğiyle tüketim kültürüne rağmen insanlığın enerji verimliliği gittikçe artıyor. Bugünkü bilgisayarlar dünyanın ilk elektronik bilgisayarı olan ENIAC’tan daha az enerji kullanıyor. Aksi takdirde ve nüfus artışına bağlı olarak küresel ısınma Dünya’nın ortalama sıcaklığını çoktan 3 derece artırırdı (bu önümüzdeki 80 yılda olacak).

Dahası evrenin son günlerinde kara delik bombasıyla güç üreten hiper gelişmiş kadim uygarlıklar da bir ür hormonlu Duracell AA kalem pil ile 1 milyon yıl yaşayacak kadar az enerji tüketecektir. Bunlar enerji tüketimi açısından Duracell markasının en ideal reklam hayallerinde göremeyeceği kadar verimli olacaklardır. 😉 Peki Kardashev ölçeğini enerji verimliliği teknolojilerine göre güncelleyebilir miyiz?

İlgili yazı: Kodlama İçin En Gerekli 16 Programlama Dili

 

Kardashev ölçeğini güncelleyen adam

Bu nedenle ünlü bilim anlatıcısı ve astronom Carl Sagan 1980’lerde Kardashev ölçeğini güncelledi ve dedi ki yılda 1 megawatt (1 milyon watt) güç üreten uygarlıklar endüstri devrimi öncesi Tip 0 uygarlıklardır. Tip I uygarlıklar yılda 10¹⁶ watt (10 katrilyon watt) ve Tip II uygarlıklar da 10²⁶ watt (100 katrilyon kere katrilyon watt) güç üretir. Tip III uygarlıklar, galaktik imparatorluklar ise 10³⁶ (katrilyon kere katrilyon kere katrilyon watt) güç üretir.

Evet, elektrik faturaları kabarık gelecek. 😊 Peki süper gelişmiş uygarlıklar bu kadar güç üreterek ne yapacaklar? Gelişmiş uygarlıkların evrende yapabileceği müthiş şeylere birkaç örnek verelim: Tip I uygarlık olarak Dünya enerjisinin tamamını kullanacağız dedik; ama bu gezegenin demir çekirdeğiyle birlikte bütün dünyayı enerji santraline dönüştürmek demektir. Bu da Dünya’yı parçalayıp yok eder. Öyleyse başka bir şey yapacağız:

Gezegenin Güneş’ten aldığı enerjinin tamamını güç üretiminde kullanacağız. Buna en iyi örnek Yıldız Savaşları’ndaki Coruscant ve Vakıf romanlarında ona esin kaynağı olan Trantor gezegenidir. Her ikisi de 1 trilyon uzaylıyla insanın yaşadığı ekümenopolistir (gezegen şehir).

Ancak, termodinamik gereği enerjinin tamamını yararlı işe dönüştüremezsiniz. Bir kısmı atık ısı olarak uzaya kaçar. Kısacası Dünya’yı bir tür hormonlu beton İstanbul’la kaplarsanız, 2 km yeraltına inip 2 km yukarı çıkan gök ve yerdelenler inşa ederseniz 1 trilyon insan kendi vücut ısısıyla kavrularak ölür. Bunun yerine Dünya’yı arkoloji denilen sera kentlerle sarmak daha mantıklıdır.

Adımımızı dikkatli atmalıyız

Demek istiyorum ki Tip I uygarlıklar Dünya enerjisinin tamamını Dünya’da kullanmaz. Bu yüzden Güneş Sistemi’ni kolonileştirerek her gezegende birkaç şehir kuran bir uygarlık da aslında Tip II değil, Tip I uygarlıktır; çünkü Dünya’nın Güneş’ten 1 yılda aldığı enerji Güneş Sistemi’ne yerleşmenize yeter. Ezcümle 1) Doğru Kardashev ölçeğini kullanalım ve 2) Kardashev ölçeğini doğru kullanalım ama nasıl?

İlgili yazı: Zamanda Yolculuk Etmenin 9 Sıra Dışı Yolu

 

Kardashev ve Tip II uygarlıklar

Güneş Sistemi’nin yüzde 98’i Güneş’ten oluşur. Dolayısıyla sistem enerjisinin tamamını kullanmak için Güneş’in uzaya yaydığı ısı, ışık ve radyasyonun tamamını kullanmak gerekir. Bunu Güneş çevresinde Dyson Küresi inşa ederek yapabiliriz ama bir yanlış anlamayı gidermek gerekiyor: İnsanlar Dyson Küresini 200 milyon km yarıçapla Dünya yörüngesini içine alacak kadar geniş olan ve Güneş’i saran tek parça kalın bir kabuk olarak düşünüyor. 😮

Oysa Dyson Küresini ilk kez dile getiren fizikçi Freeman Dyson böyle düşünmüyordu. Ona göre Güneş’i her biri Kadıköy ilçesi büyüklüğünde olan 1 trilyon ince altıgen güneş paneliyle sarabiliriz. Bu güneş enerjisi uyduları da bütün insanlığı besleyecek kadar çok enerji üretir. Buna Dyson Sürüsü denir ki gerçek Dyson Küresi yapmaktan çok daha ucuzdur. Kısacası Tip II uygarlıklar da Güneş enerjisinin tamamını Güneş çevresinde kullanmak zorunda değildir. Peki bu uygarlıklar neler yapabilir?

Önce sıradan başarılardan söz edelim: Güneş’in çevresini dev bileziklere benzeyen halka dünyalarla sarabilirler. Işıktan üretilen Kugelblitz kara delik motorlarıyla çalışan uzay gemileri inşa edebilirler. Güneş’in bir yüzünü içbükey aynayla sarıp (Shkadov iticileri) onu dev bir yıldız motoruna dönüştürebilirler.

Böylece uzayı keşfetmek için uzay gemisi göndermek yerine, Güneş motorunu kullanarak koca Güneş Sistemi’ni uzayda gezdirebilirler. İnsanlık Tip II uygarlık olursa 150 yıldız sisteminden oluşan Federasyon’u bir lokmada çiğneyip atacak kadar güçlü olur.

Dyson Küresi ne kadar büyük?

Standart bir Dyson Küresinin iç yüzeyi 550 milyon yeryüzüne ve çok daha küçük olan halka dünyaların iç yüzeyi de 20-30 milyon yeryüzüne eşit olacaktır! Dahası Dyson Küresi ve halka dünyalar en az 100 km kalınlıkta olacaktır! Yeraltı katları fabrikalar, su depoları ve santrallerle dolacaktır. Dyson Sürüsü inşa eden gelişmiş uygarlıklar tek bir güneş sisteminde gayet mutlu mesut yaşayabilir ve galaksiye yayılmaları gerekmez ama durun! Tip II uygarlıkları galaktik imparatorluklarla da karşılaştıralım:

İlgili yazı: Karanlık Akış: Evrenimizi Çeken Başka Evren mi Var?

 

Kardashev ölçeği ve Dyson Sürüsü

İnsanlık kafaya koyarsa 100 yıl içinde Güneş’in çevresini 1 trilyon güneş enerjisi uydusuyla sarabilir. 2035’e dek geliştireceğimiz teknolojiler buna yeterli olacaktır. Güç üretimindeki enerji artışının yağma düzeninin geçerli olduğu ve gelir dağılımında adaletsizlik olan en geri kalmış ülkelerdeki en yoksul insanları bile zengin edeceğini söylersek kesinlikle abartmış olmayız. Az bile söyleriz. O yüzden insanlığı bugün yöneten düzen gerçekten de acımasız Asur krallarından daha vizyonsuz ve zavallıdır.

Ancak, önümüzdeki 300 yılda (o da bugünkü teknolojik gelişme hızıyla, yani yapay zeka ve süper zekayı saymazsak) Güneş’in çevresini her biri kendi gücünü üreten 1 trilyon uzay gökdeleniyle sarabiliriz. İnsan zihinlerini Matrix benzeri bilgisayarlara yükleyerek her gökdelende 1 trilyon insan zihni barındıran sunucular bulundurabiliriz. O zaman nüfus artışı ve iş gücü sorun olmaz. Dijital insan nüfusu güneş enerjisiyle sınırlı olur. Bu tür dijital avatarlı Dyson Sürüleri en ilkel Matroşka Beyin örnekleridir.

Matroşka beyinler nedir?

Detaylarını ayrıca yazacağım ama özetle: Güneş’i saran bir Dyson Küresini 10 kat Dyson Küresiyle iç içe geçmiş kabuklar halinde sarabilirsiniz. Bunlar da iç içe geçmiş Rus Matroşka bebeklerine benzer. Her kürenin dışı bir sonraki küreyi aydınlatabilir (yapay aydınlatma vb.). Her kabukta enerji verimliliği azalır ve yüzey alanı artacağı için enerji ihtiyacı artar fakat bu tür Matroşka Beyinler 6 milyar yeryüzüne eşit yaşam alanları yaratabilir. Katrilyonlarca insan zihni barındırabilir! Galaktik imparatorluklara gelince:

İlgili yazı: Düz Dünya Teorisini Çürüten 12 Kanıt

 

Kardaschev Ölçeği ve Tip III uygarlıklar

Gerçek fütürizmle (gelecek bilgisi) alakası olmayan uyduruk fütürizm sitelerinin yol açtığı bilgi kirliliğinden hepimiz etkileniyoruz. Bu yüzden insanların bütün galaksiye yayılarak kuracağı galaktik imparatorluğu Tip III uygarlık sanarak yanılıyoruz. Örneğin Yıldız Savaşları’ndaki uzak, çok uzak galakside 2-2,5 milyon yaşanabilir dünya var (ki ondan küçük olan Samanyolu’nda en az 6 milyar yaşanabilir gezegen olmalı). Galaksi İmparatorluğu da bunların yarısına hakim.

Yıldız Savaşları galaksisinde en az 1 katrilyon insan ve uzaylı var. Müthiş değil mi? Her ay fatura ödeyen biri olarak ister istemez bu kadar insan ne içer ne yer diye düşünüyorum. Şaka bir yana yukarıdaki Matroşka Beyinleri tekrar düşünün: Sizce insanlık 1 milyon yıl sonra galaksideki bütün yaşanabilir gezegenlere yerleşmiş ve yaşanamayan bütün uydularla gezegenleri Dünyalaştırmış olsa bile Tip III uygarlık olabilir mi? Hayır; çünkü Tip III uygarlık galaksi enerjisinin tamamını kullanır.

Demek istiyorum ki bu seviyedeki medeniyetler galaksideki bütün yıldızların, nötron yıldızlarının ve kara deliklerin çevresinde Matroşka Beyinler inşa eder. Tip III uygarlık budur. Yoksa Yıldız Savaşları ve Vakıf romanlarındaki galaktik imparatorluklar bunların yanında solda sıfır kalır.

Bilimkurgu yazarları ne yazık ki Kardashev Ölçeğini gerçek anlamda kullanmıyor. Hayal güçleri Tip II uygarlıklarda takılı kalıyor. Hak veriyorum. Tip III uygarlıklar istese 1 milyar savaş gemisini Türkiye’nin Kardak kayalarına bir bot dolusu SAT komandosu çıkarması kadar kolayca Dünya’ya yollayabilir (güzel yıllardı, şimdi 19 adamız işgal altında). Öyleyse bugünkü insan uygarlığından başlayarak Kardashev Ölçeğini yeniden ölçekleyelim. Neredeyiz ve nereye gidiyoruz görelim:

İlgili yazı: 5 Soruda Paralel Evrenler

 

Kardashev Ölçeğinde insan uygarlığı

Bugün insanlık yılda 12 terawatt, yani 10¹³ watt enerji tüketiyor. Bu da Sagan ölçeğinde bizi Tip 0,7 uygarlık yapıyor. Aynı zamanda dünya düzeni yüzünden 40 yılda bir arpa boyu yol almadığımızı gösteriyor; çünkü egemenler düzenlerinin bozulmasını istemezler. Onların Avrupa’yı tam 700 yıl Ortaçağ karanlığında tuttuğunu unutmayın ve sakın onlardan bir şey beklemeyin. Ne yaparsak kendi gücümüzle ve tarihin akışı içerisinde yapacağız. Tek şansımız zamanın hep geleceğe akmasıdır.

Peki endüstri devriminden önce ne haldeydik? Son buzul çağı sona erdikten sonra mağaralardan çıkıp avcı-toplayıcılık yapmaya başlayan atalarımız yılda 1 megawatt güç üretiyordu. Bu da 1300 beygirlik bir otomobil veya 10 bin kişinin kol gücüne eşittir. Düşünün ki türümüz 195 bin yıl önce ortaya çıktı ve 70 bin yıl öncesine dek iklim soğuk ve kuraktı. Çocuk sahibi olabilecek insan nüfusu 70 bin yıl önce 10 binden 600’e düştü. Neredeyse soyumuz tükeniyordu! Bu yüzden genetik farklılığımız Batı Afrika’daki tek bir şempanze sürüsünden daha azdır (neden pandemi oldu derseniz aklınızda olsun). 😮

Buzul çağı sonunda insan nüfusu 1 ila 10 milyondu ki bunu genetik çeşitliliğimizin sınırlı olmasıyla birleştirirsek bugün bile türümüzün risk altında olduğunu söyleyebiliriz. Çevre kirliliği, betonlaşma ve küresel ısınmada ısrar edersek insan türünün soyu 150 yılda tükenebilir. Ekonomi ise 50 yılda çökebilir ve bizi kurtaracak teknolojik tekilliği önleyebilir. Bütün bunlar insana eskilerin ağzıyla böbürlenme padişahım senden büyük tanrı var dedirtiyor.

Kullanmadığımız enerji bizi yok edebilir

Biz de 10 bin yıl önceki insan uygarlığını Tip 0 olarak değerlendiriyoruz. Bu da önemli bir detay; çünkü beslenmek için tarım ve hayvancılık yapıyoruz ki tarlalarla meraların tükettiği toplam enerjiyi hesaba katarsak enerji kullanımı açısından çoktan Tip I uygarlık olduk diyebiliriz. Ancak biz Kardashev ölçeğinde sadece insanların birebir kullandığı teknolojik güç üretimini dikkate alıyoruz. Enerji kullanımını değil. Özetle kullanmadığımız enerji küresel ısınmaya gidiyor. Aptallığımız budur ama biz gelelim uygarlık ölçeğini nüfusla eşleştirmeye:

İlgili yazı: Evrenin En Büyük Yıldızı UY Scuti mi?

 

Nüfus cinsinden Kardashev ölçeği

Kabaca Tip 1 uygarlıklarda 10 milyar kişi, Tip II uygarlıklarda 100 milyar kere milyar kişi ve tip III uygarlıklarda 30 milyon kere trilyon kere trilyon kişi yaşayacaktır. Bu da madem uzaylılar var, neden Taksim Meydanına inip Maraba Televole demiyorlar şeklinde özetleyebileceğimiz Fermi Paradoksu ve Herkes Nerede sorusunu kısmen çözebilir:

1) Dünya nüfusu kadınların eğitim düzeyinin yükselmesi ve ekonomik gücünün artması nedeniyle yaşlanıyor: Nüfus artışı şimdiden azalmaya başladı ve Birleşmiş Milletler 2019 verilerine göre Dünya nüfusu 2100’de 11 milyarın az altında kalacak. 2100’de nüfus artışı duracak ve azalmaya başlayacak.

Gelişmiş ülkelerde doğumların 2050’den sonra yavaş yavaş tekrar artmaya başlayacağını hesaba katsak bile durum vahim. Avrupa ve ABD nüfusu büyük ölçüde yaşlanarak azalacak. Gelişmekte olan ülkelerde nüfus artışı 20-30 yıl içinde azalacak.

Robotlaşmaya bağlı işsizlik, Corona benzeri pandemiler ve evrensel gelir büyük bir sorun olacak. Bundan en çok Çin kârlı çıkacak; çünkü Çin nüfusu şimdiden ABD’nin 4,2 katı ve gelecekte nüfusunun çok daha büyük bir bölümünü refah içinde yaşatacak. Mevcut düzen ise ya değişecek ya da doğru önlemleri almayı başararak insanlığı sömürmeye devam edecek. Uzaya yayılmaya gelince:

Apple TV Vakıf fragmanı

İlgili yazı: Hiçliğin Fiziği: Sıfır Noktası Enerjisi Nedir?

 

İnsanlar uzaya yayılacak mı?

Nüfus artışının duracak olması yüzünden uzaylıların galaksiye yayılacağını sanmıyorum. Herkesin güneş sistemi kendine yetecektir. Üstelik Tip I uygarlık ile Tip II uygarlık arasında güç üretimi açısından büyük bir uçurum var. Öyle ki Tip I uygarlıkların Tip II uygarlığa dönüşmesi için ekonomik baskı bile olmayabilir.

Örneğin Kardashev Ölçeği açısından Güneş Sistemi’ni kolonileştiren bir uygarlık bile Tip II değil, Tip 1,1 uygarlıktır. Uzay Yolu’ndaki Federasyon sadece Tip 1,3, Yıldız Savaşları’ndaki Galaksi İmparatorluğu Tip 1,5 ve Asimov’un 10 milyonlarca Dünya’ya yayılan galaktik imparatorluğu ancak tip 1,7 olabilir!

Şimdi Tip II uygarlığın Matroşka Beyinlerle ne kadar güçlü olacağını düşünün. zihnimizi bilgisayara veya galaksi keşfeden Von Neumann robot sondalarına yüklersek uzayı insanlı gemilerle keşfetmeye bile gerek kalmayacaktır.

Tabii bu Fermi Paradoksunu çözmüyor; çünkü 1) Uzaylıların sondalarıyla radyo sinyalleri nerede o zaman ve 2) Yıldız Saran Matroşka Beyinlerin yaydığı kızılötesi radyasyonunu neden teleskoplarla görmüyoruz? Dünya dışı uygarlıklar da kendini bizim yapmakta olduğumuz gibi çevre kirliliği, küresel ısınma, açlık, yoksulluk ve savaşlarla yol ediyorsa bir istisna olamayacağımıza göre işimiz bitik demektir.

İlgili yazı: İnternette teknik takip ve gözetimi önleme rehberi

 

İşgalci uzaylılar

Peki uzaylılar emperyalist ABD propagandasıyla leş gibi kokan köktendinci Bağımsızlık Günü filmlerinde olduğu gibi gelip Dünya’yı işgal eder mi? Şöyle söyleyelim yerlerinden kalkmaya güçleri olmaz. Şimdi diyeceksiniz ki “Nasıl olur Hocam? Tip II uygarlıklar güneşleri dev lazer toplarına dönüştürerek dünyaları Ölüm Yıldızı süper lazerine denk güçle yok edebilirler.”

Canım, o kadar para harcamaya gerek yok ki! Yıldız gücüyle çalışan lazer ışınlarıyla bir asteroidi ışık hızının yüzde 10’una çıkarak Dünya’ya atarsanız (rölativistik katil füzeler) gezegenimizi parçalayabilirsiniz. Bu tür asteroitler bize komşu yıldız sistemlerinden 50-100 bin yılda ulaşır. Durduramayız da… Işık hızının yüzde onuyla gidecek. Ancak öküzün trene baktığı gibi bakarız.

Ancak siz güneş enerjisi uydularıyla insanlığı 60 yılda kurtarmak varken günlük politik kavgalarla Yakın Doğuyu işgal etmek için maymunluk eden süper güçlerin kısır politikalarını unutun. Bunun yerine şunu sorun: 1) Tip II uygarlıklar yıldızların tüm enerjisini kullanıyor ve ışıktan hızlı yolculuk edemiyorken neden gelip bizi işgal etsinler? Bizim kıtıpiyos güneş sistemimizin ne zenginliği var ki bize savaş açsınlar?

2) Her ne kadar Afrika’da kaplan yok ama Kızılmaske Fantom ormanda 10 kaplan gücündedir bilirsiniz. Siz de Tip II uygarlık olarak Matroşka Beyin inşa ederseniz tek güneş sisteminde 5-6 milyar dünya kurmuş olacaksınız. Bunlar Matroşka Beyin kurana dek birbiriyle savaşmayacak kadar akıllı olacak ve kurulunca hepsi eşit güçte olacak. Herkeste aynı süper lazer olacak. Tip II uygarlıklar kendi içinde milyarlarca devlet içerecek ve hiçbiri de diğerinden güçlü olmayacak. Neden savaşsınlar?

Gelelim galaktik imparatorluklara

Ekonomik yeterlilik açısından bakarsak Tip II uygarlıklar uzaya yayılmak istemeyecektir. Özellikle de kendileri kadar güçlü diğer uygarlıklarla savaşmamak için; çünkü eşit güçlerin kazananı olmaz. Ayrıca Tip II uygarlıklar kendi içinde çok uluslu bir yapıya sahip olacaktır. Galaksiye yayılmayı ancak ışıktan hızlı yolculuk ekonomik hale getirebilir. İnsanlar 10 trilyon yıl sonra nasıl yaşayacak yazısında anlattığım gibi o zaman gezegenleri çarpıştırarak yeni yıldızlar üretebilirler. Peki galaktik imparatorluk var mı?

İlgili yazı: Evrenin Kenarı Nerede ve Nasıl Gideriz?

 

Kardashev ölçeği ve ıssız evren

Neden bugün insan türü Dünya’da insan zekasına sahip tek canlı türü? Bunun nedeni rakiplerimizi yenmiş olmamızdır. Türümüz Homo sapiens doğal kaynakları o kadar verimli kullandı ki Neandertaller bizimle rekabet edemedi. Onlar açlıktan ölüp insan nüfusu içinde erirken bizim sayımız arttı.

Evren de 9,7 milyar yıldır yaşama elverişlidir. İnsan uygarlığı ise yaşamın belirmesinden 4,3 milyar yıl sonra ortaya çıkmıştır. Bu durumda galaksimizde kurulacak en eski galaktik imparatorluk 5,4 milyar yıl önce galaksiyi kolonileştirmiş olabilirdi. O zamandan beri de yaşamın akışına yön vermesi gerekirdi. Açıkçası insanlar sadece galaktik imparatorluklar kurulmadığı için Dünya’da ortaya çıkıp kendini her şeyin sahibi sanabilirler. Büyük olasılıkla da öyle oldu.  

Tabii galakside bizden başka zeki tür olmaması insanların işgal riski olmadan yeşermesine izin vermiş olabilir ama bizim gibi kendini küresel ısınmayla yok etmek üzere olan yayılmacı, sömürgeci, yağmacı, köktendinci ve aptal bir türün evreni emanet almasına üzülüyorum. Yeterince olgunlaşmadan, aşkın insan olmadan kendimizi yok etme olasılığımız çok yüksek çünkü…  Peki insanlar uzaya nasıl yayılabilirler?

Onu da gök kancası ve uzay asansöründe okuyup Mars yerine Venüs’e mi yerleşsek diye sorabilirsiniz. Madem bugün gözümüzü geleceğe diktik siz de sonuna dek giderek evren yok olduktan sonra ne olacağını değerlendirebilir ve galaksi keşfeden robot Von Neumann sondalarına şimdi bakabilirsiniz. Bol bol yüzüp yürüyüş yaptığınız bir Pazar olsun. 😊

Galaktik imparatorluklar ve Tip III uygarlıklar

¹Transmission of Information by Extraterrestrial Civilizations
²Kardashev’s Classifıcation At 50+:A Fine Vehicle With Room For Improvement (pdf)
³Qualitative classification of extraterrestrial civilizations
⁴Five years of Project META – an all-sky narrow-band radio search for extraterrestrial signals
⁵The Breakthrough Listen Search forExtraterrestrial Intelligence (pdf)